Uznanie kary nadzwyczajnie złagodzonej za rażąco niewspółmiernie surową

Publikacja dotyczy uzasadnienia decyzji Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie kary "nadzwyczajnie złagodzonej" uznanej za "rażąco niewspółmiernie surową". Zdaniem sądu, aby potwierdzić taką ocenę, konieczne jest wykazanie istnienia istotnych okoliczności pominiętych przez sąd pierwszej instancji. Artykuł omawia szczegóły postępowania oraz argumenty obrońców oraz analizuje decyzję sądu odwoławczego w kontekście sprawiedliwości wymiaru kary.

Tematyka: Sąd Apelacyjny, Katowice, karne postępowanie, rażąco niewspółmierna kara, nadzwyczajne złagodzenie kary, art. 60 § 2 KK, II AKa 122/18

Aby przyjąć, że kara „nadzwyczajnie złagodzona” jest zarazem „rażąco niewspółmiernie surowa”, skarżący
musiałby wykazać istnienie ważkich okoliczności, które umknęły z pola widzenia sądu meriti lub zostały
całkowicie wadliwie przez niego ocenione.
Opis stanu faktycznego
R.B. został oskarżony o to, że:
1) 11.5.2017 r., działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
wbrew przepisom ustawy dokonał przewozu z terenu Republiki Czeskiej na teren Rzeczpospolitej Polskiej do K.
środka odurzającego w postaci marihuany w ilości 1201,6 grama netto, tj. o czyn z art. 55 ust. 3 w zw. z art. 55 ust. 1
NarkU;
2) 11.5.2017 r., w K., działając wbrew przepisom ustawy posiadał środek odurzający w postaci marihuany w ilości 5
gram netto, tj. czyn z art. 62 ust. 1 NarkU.
T.O. został oskarżony o to, że:
3) 11.5.2017 r., działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,
wbrew przepisom ustawy dokonał przewozu z terenu Republiki Czeskiej na teren Rzeczpospolitej Polskiej do K.
środka odurzającego w postaci marihuany w ilości 1201,6 grama netto, tj. o czyn z art. 55 ust. 3 w zw. z art. 55 ust. 1
NarkU;
4) 11.5.2017 r., w K., działając wbrew przepisom ustawy posiadał środek odurzający w postaci marihuany w ilości 0,8
grama netto, tj. o czyn z art. 62 ust. 1 NarkU.
Wyrokiem z 27.2017 r., V K 130/17 Sąd Okręgowy w Katowicach:
1) uznał oskarżonego R.B. za winnego zarzucanego mu, opisanego wyżej w pkt 1, czynu i wymierzył mu karę 1 roku
i 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 50 złotych każda;
2) uznał oskarżonego R.B. za winnego zarzucanego mu, opisanego wyżej w pkt 2, czynu i wymierzył mu karę 1
miesiąca pozbawienia wolności;
3) na mocy art. 85 KK i art. 86 § 1 KK orzekł karę łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności;
4) uznał oskarżonego T.O. za winnego zarzucanego mu, opisanego wyżej w pkt 3, czynu i wymierzył mu karę 3 lat
pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 70 stawek dziennych po 50 złotych każda;
5) uznał oskarżonego T.O. za winnego zarzucanego mu, opisanego wyżej w pkt 4, czynu i wymierzył mu karę 1
miesiąca pozbawienia wolności;
6) na mocy art. 85 KK i art. 86 § 1 KK orzekł karę łączną 3 lat pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku wywiedli obrońcy oskarżonych.
Obrońca oskarżonego R.B. zaskarżyła wyrok na korzyść tego oskarżonego, w części dotyczącej orzeczenia o karze.
Powołując się na art. 438 pkt 4 KPK obrońca zarzuciła wyrokowi orzeczenie kary rażąco niewspółmiernej
i naruszenie ogólnych dyrektyw wymiaru kary z art. 53 KK, a także ustalenie jej wymiaru w sprzeczności z istotą
nadzwyczajnego złagodzenia kary w trybie art. 60 § 4 KK. Podnosząc zarzuty obrońca wniosła o zmianę
zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu R.B. kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania oraz kary grzywny.
Obrońca oskarżonego T.O. zaskarżyła wyrok na korzyść tego oskarżonego, w części dotyczącej orzeczenia o karze.
Powołując się na art. 438 pkt 2 KPK obrońca zarzuciła wyrokowi naruszenie przepisów postępowania mających
istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 60 § 2 pkt 2 KK przez jego niezastosowanie i w konsekwencji
wymierzenie oskarżonemu rażąco niewspółmiernej kary z powodu jej nadmiernej uciążliwości. Podnosząc zarzuty
obrońca wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.

Drugi obrońca oskarżonego T.O. zaskarżył wyrok na korzyść tego oskarżonego, w części dotyczącej orzeczenia
o karze. Powołując się na art. 438 pkt 4 KPK obrońca zarzucił wyrokowi rażącą niewspółmierność orzeczonej kary,
wynikającą z niesłusznego niezastosowania instytucji przewidzianej w art. 60 § 2 KK, podczas gdy całokształt
okoliczności sprawy, w szczególności okoliczności popełnienia czynu, postawa oskarżonego prezentowana w toku
postępowania, przyznanie się do winy, składanie obszernych wyjaśnień, nadto warunki i właściwości osobiste
sprawcy, wcześniejszy sposób życia oraz uprzednia niekaralność, jak również znajdowanie się w trudnym położeniu
materialnym oraz sytuacja życiowa i rodzinna oskarżonego wskazują niezbicie, iż w odniesieniu do oskarżonego
wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art. 60 § 2 KK, uzasadniający nadzwyczajne złagodzenie
kary, a co za tym idzie – orzeczona kara 3 lat pozbawienia wolności ma charakter nieproporcjonalny i jest nadmiernie
surowa. Podnosząc zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonemu T.O.
kary łącznej w wysokości 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz kary
grzywny.
Sąd Apelacyjny w Katowicach, po rozpoznaniu 10.6.2019 r. sprawy, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
oskarżonemu T.O. złagodził orzeczoną karę pozbawienia wolności łagodzi do 1 roku i 2 miesięcy, a karę grzywny do
50 stawek dziennych przyjmując stawkę po 20 zł. Natomiast w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał
w mocy.
Uzasadnienie SA
Zdaniem Sądu Apelacyjnego apelacje obrońców oskarżonego T.O., co do zasady, zasługiwały na uwzględnienie,
w przeciwieństwie do apelacji obrońcy oskarżonego R.B.
Na wstępie rozważań należało zdekodować, które z rozstrzygnięć o karze dotyczących R.B. i T.O. zostały
zaskarżone, bowiem obrońcy oskarżonych w apelacjach wprost na ten temat nie wypowiedzieli się, zaskarżając
wyrok ogólnikowo „w części dotyczącej kary”. Zauważyć przy tym należy, że o ile podniesiony w petitum apelacji
obrońcy oskarżonego R.B. zarzut dotyczył wyłącznie wysokości kary orzeczonej za czyn z art. 55 ust. 3 NarkU (tj.
z punktu 1 zaskarżonego wyroku), to wniosek apelacyjny odnosił się jedynie do wysokości kary łącznej (z punktu 3).
Uzasadnienie tej apelacji nie dostarczało dodatkowych informacji w analizowanej kwestii, choć niewątpliwie nie
odnosiło się w żaden sposób do kary wymierzonej oskarżonemu za czyn przypisany w punkcie 2 zaskarżonego
wyroku. Z kolei zarówno petitum, jak i uzasadnienie apelacji pierwszego obrońcy oskarżonego T.O. wskazywały, że
skarżąca kwestionuje wyłącznie wysokość kary orzeczonej za przypisany temu oskarżonemu czyn z art. 55 ust. 3
NarkU (tj. z punktu 4 zaskarżonego wyroku). Wreszcie, choć z petitum apelacji obrońcy oskarżonego T.O. nie
wynikało, które rozstrzygnięcie zaskarżył, to w uzasadnieniu jedyne zastrzeżenia zgłoszono wobec wysokości kary
orzeczonej za czyn z art. 55 ust. 3 NarkU. Oczywistym jest przy tym, z uwagi na wyznaczenie karą jednostkową
granic kary łącznej, że tym samym obydwoje obrońcy oskarżonego T.O. zaskarżyli również wysokość kary łącznej (tj.
z punktu 6).
Mając na uwadze powyższe, a także to, że za czyny z art. 62 ust. 1 NarkU Sąd meriti wymierzył oskarżonym R.B.
i T.O. najniższe z kar możliwych do orzeczenia w granicach ustawowego zagrożenia, Sąd Apelacyjny przyjął, że
w zakresie tych kar jednostkowych wyrok z 27.12.2017 r. nie został zaskarżony.
Przechodząc do analizy zarzutów rażącej niewspółmierności kar postawionych przez wszystkich apelujących,
przypomnieć należy, że jako zarzuty w kategorii ocen, można je podnieść tylko wówczas, gdy kara nie uwzględnia
w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, stając się
w społecznym odczuciu karą niesprawiedliwą. Przy tym, na gruncie art. 438 pkt 4 KPK nie chodzi o każdą
ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, że karę dotychczas
wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa – „rażąco” niewspółmierną, to jest
niewspółmierną w stopniu niedającym się wręcz zaakceptować (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 17.5.2012 r., II AKa
125/12,
). Zauważa się też, że z rażącą niewspółmiernością kary za określone przestępstwo mamy do
czynienia wówczas, gdy na podstawie wszystkich okoliczności mających wpływ na jej wymiar można ustalić, że
zachodzi wyraźna różnica między karą wymierzoną przez sąd I instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć
w instancji odwoławczej przy prawidłowym zastosowaniu dyrektyw wymiaru kary zawartych w art. 53 KK (wyrok SA
w Lublinie z 25.9.2013 r., II AKa 154/13,
) oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo (wyrok SA we
Wrocławiu z 19.12.2018 r., II AKa 248/18,
). W szczególności, zarzut rażącej niewspółmierności kary polegać
może na wykazaniu, że prawidłowo ustalone okoliczności mają takie znaczenie i ciężar gatunkowy, których
orzeczona kara bądź nie uwzględnia w ogóle, bądź uwzględnia je w stopniu niedostatecznym (wyrok SN
z 23.10.1974 r., V KRN 78/74,
). Pojęcie „rażącej niewspółmierności” zostało sprecyzowane w praktyce jako
różnica „wyraźna”, „bijąca w oczy”, czy wręcz „oślepiająca” (wyrok SA w Gdańsku z 21.9.2017 r., II AKa 293/17,
).
Wymierzając karę pozbawienia wolności w opisanej wysokości, Sąd Apelacyjny miał również na uwadze tzw.
wewnętrzną sprawiedliwość wyroku, aby uniknąć sytuacji, gdy oskarżony T.O. miałby ponieść surowszą karę niż
współsprawca, którego rola w przestępstwie była wiodąca i który - jak sam wyjaśnił - wciągnął w przestępczy
proceder pierwszego z wymienionych.

Komentarz
Nie może budzić wątpliwości, że Sąd Apelacyjny dokonał słusznego rozstrzygnięcia. Kara wymierzona oskarżonemu
R.B. nie wykracza poza granice swobodnego uznania sędziowskiego, a w szczególności kary tej nie można uznać za
rażąco niewspółmierną w kontekście jej łagodności. Z kolei, wobec oskarżonego T.O. zaszedł szczególnie
uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 60 § 2 zd. 1 KK, stanowiący w konsekwencji podstawę do
nadzwyczajnego złagodzenia kary, w sytuacji kiedy nawet najniższa kara przewidziana za tę zbrodnię byłaby
niewspółmiernie surowa. Zastosowanie powołanego przepisu przez Sąd odwoławczy znajdowało uzasadnienie
w znanych poglądach wyrażanych zarówno w judykaturze, jak i piśmiennictwie.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10.6.2019 r., II AKa 122/18

Sąd Apelacyjny uznał apelacje obrońców oskarżonego T.O. za uzasadnione, zmieniając karę pozbawienia wolności z 3 lat na 1 rok i 2 miesiące oraz karę grzywny. Decyzja sądu odwoławczego została uzasadniona z uwzględnieniem okoliczności sprawy oraz zasady proporcjonalności kary. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10.6.2019 r., II AKa 122/18 został opisany w kontekście rażąco niewspółmiernych kar wobec oskarżonych.