Europejski nakaz aresztowania

Państwo członkowskiego może w określonych warunkach ograniczyć prawo powołania się na zasadę specjalności przez osobę, której dotyczy europejski nakaz aresztowania. Sprawa dotyczyła przypadku XC, który został przekazany między niemieckimi i włoskimi organami w związku z dwoma ENA. Trybunał Europejski analizował interpretację zasady specjalności w kontekście dobrowolnego opuszczenia terytorium państwa członkowskiego oraz przymusowego powrotu na podstawie drugiego ENA.

Tematyka: Europejski nakaz aresztowania, zasada specjalności, Trybunał Sprawiedliwości, decyzja ramowa, ENA, kary pozbawienia wolności

Państwo członkowskiego może w określonych warunkach ograniczyć prawo powołania się na zasadę specjalności przez osobę, której dotyczy europejski nakaz aresztowania. Sprawa dotyczyła przypadku XC, który został przekazany między niemieckimi i włoskimi organami w związku z dwoma ENA. Trybunał Europejski analizował interpretację zasady specjalności w kontekście dobrowolnego opuszczenia terytorium państwa członkowskiego oraz przymusowego powrotu na podstawie drugiego ENA.

Państwo członkowskiego może w określonych warunkach ograniczyć prawo powołania się na zasadę
specjalności przez osobę, której dotyczy europejski nakaz aresztowania
Stan faktyczny
XC został przekazany niemieckim organom przez portugalskie organy w wykonaniu europejskiego nakazu
aresztowania wydanego w 2016 r. (dalej jako: ENA). Po odbyciu kary XC dobrowolnie opuścił terytorium RFN.
W 2018 r. wydano wobec niego drugi ENA, na podstawie którego włoskie organy przekazały go niemieckim organom.
Włoskie organy zgodziły się na uchylenie zasady specjalności w celu ścigania zarzucanych XC czynów. Natomiast
XC podnosił, że taką zgodę powinny były wyrazić portugalskie organy, jako organy wykonujące pierwszy ENA.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 27 ust. 2 i 3 decyzji ramowej 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania
i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. L z 2002 r., Nr 190, s. 1 ze zm.; dalej jako:
decyzja ramowa) należy interpretować w ten sposób, że zasada specjalności, o której mowa w ust. 2 tego artykułu,
nie stoi na przeszkodzie środkowi polegającemu na ograniczeniu wolności zastosowanemu wobec osoby, której
dotyczy pierwszy ENA, z powodu czynów innych niż te, które stanowiły podstawę jej przekazania w wykonaniu tego
nakazu, i poprzedzających te czyny, gdy osoba ta dobrowolnie opuściła terytorium państwa członkowskiego
wydającego pierwszy nakaz i została mu przekazana w wykonaniu drugiego ENA wydanego po tym wyjeździe w celu
wykonania kary pozbawienia wolności, o ile na podstawie drugiego ENA organ sądowy wykonujący ten nakaz wyraził
zgodę na rozszerzenie ścigania na czyny, za które orzeczono ten środek polegający na ograniczeniu wolności?
Stanowisko TS
Trybunał przypomniał, że decyzja ramowa służy, dzięki ustanowieniu prostszego i wydajniejszego systemu
przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu i przyspieszeniu
współpracy wymiarów sprawiedliwości. Przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim
jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie
powinno istnieć między państwami członkowskimi. W obszarze regulowanym decyzją ramową zasada wzajemnego
uznawania, stanowiąca – jak wynika zwłaszcza z jej motywu 6 – kamień węgielny współpracy wymiarów
sprawiedliwości w sprawach karnych, znajduje swój wyraz w art. 1 ust. 2 decyzji ramowej, wprowadzającym regułę,
zgodnie z którą państwa członkowskie wykonują każdy ENA nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego
uznawania i zgodnie z przepisami tej samej decyzji ramowej. Wykonujące nakaz organy sądowe mogą więc co do
zasady odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie z enumeratywnie wyliczonych powodów odmowy wykonania,
przewidzianych w decyzji ramowej [wyrok TS z 11.3.2020 r., SF (ENA nakaz aresztowania – gwarancja ponownego
przekazania do państwa wykonującego nakaz), C-314/18, EU:C:2020:191, pkt 39].Z orzecznictwa TS wynika, że o ile
art. 27 i 28 decyzji ramowej przyznają państwom członkowskim określone uprawnienia przy wykonywaniu ENA, o tyle
te przepisy – zważywszy, iż wprowadzają odstępstwa od zasady wzajemnego uznawania sformułowanej w art. 1 ust.
2 decyzji ramowej – nie mogą podlegać wykładni prowadzącej do podważenia celu decyzji ramowej, polegającego na
ułatwianiu i przyspieszaniu przekazań między organami sądowymi państw członkowskich w świetle wzajemnego
zaufania, jakie powinno istnieć między nimi (wyrok TS z 28.6.2012 r., West, C-192/12 PPU, EU:C:2012:404, pkt 77).
W art. 27 ust. 2 decyzji ramowej została ustanowiona zasada specjalności, zgodnie z którą osoba przekazana nie
może być ścigana, skazana lub pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem,
inne niż to, w związku z którym została przekazana. Rzecznik generalny wskazał w pkt 33 opinii, że z językowej
wykładni tego przepisu wynika, że ta zasada jest ściśle związana z przekazaniem wynikającym z wykonania
konkretnego ENA, ponieważ treść tego przepisu odnosi się do „przekazania” w liczbie pojedynczej. Następnie
rzecznik generalny w pkt 37 opinii zaznaczył, że ta wykładnia znajduje potwierdzenie w wykładni kontekstowej tego
przepisu. Zarówno art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, który definiuje ENA w świetle jego szczególnego celu, jak
i art. 8 ust. 1 decyzji ramowej, który wymaga, aby każdy ENA był precyzyjny co do charakteru i kwalifikacji prawnej
przestępstw, których dotyczy, i aby opisywał okoliczności popełnienia tych przestępstw, wskazują bowiem, że zasada
specjalności jest związana z wykonaniem konkretnego ENA. Ponadto, z orzecznictwa Trybunału wynika, że zasada
specjalności jest związana z suwerennością państwa członkowskiego wykonującego nakaz i przyznaje osobie, której
wniosek dotyczy, prawo do tego, aby jej ściganie, skazanie lub pozbawienie jej wolności nastąpiło wyłącznie za
przestępstwo, w związku z którym została przekazana (wyrok TS z 1.12.2008 r., Leymann i Pustovarov, C-388/08
PPU, EU:C:2008:669, pkt 43, 44). Zasada ta wymaga bowiem, aby państwo członkowskie wydające nakaz, które
zamierza ścigać lub skazać osobę za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem w wykonaniu ENA, inne niż
przestępstwo, w związku z którym została przekazana, uzyskało zgodę państwa członkowskiego wykonującego


nakaz, tak aby uniknąć sytuacji, w której pierwsze państwo członkowskie narusza kompetencje, jakie mogłoby
wykonać państwo wykonujące nakaz, i wykracza poza swoje uprawnienia w stosunku do ściganej osoby. W zakresie,
w jakim mechanizm ENA ma na celu przekazanie danej osoby państwu członkowskiemu wydającemu taki nakaz,
w odniesieniu do wymienionych w nim konkretnych przestępstw, poprzez ściągnięcie jej na terytorium tego państwa
za pomocą przymusu, zasada specjalności jest nierozerwalnie związana z wykonaniem konkretnego ENA,
którego zakres jest jasno określony.
W ocenie TS zasada specjalności, na którą można było się powołać w ramach pierwszego przekazania XC przez
portugalskie organy wykonujące nakaz, nie ma wpływu na powrót XC na terytorium Niemiec na podstawie ENA
wydanego przez niemiecką prokuraturę w 2018 r. Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 50 opinii, brak możliwości
zastosowania zasady specjalności na podstawie pierwszego ENA wydanego przez niemiecką prokuraturę
w Hanowerze w 2016 r. nie wynika z jednego z wyjątków przewidzianych w art. 27 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584,
lecz z faktu, że spór w postępowaniu głównym wpisuje się obecnie w ramy wykonania drugiego wydanego przeciwko
XC przez prokuraturę we Flensburgu w dniu 19 września 2018 r. Zdaniem TS w tych okolicznościach wymóg –
istniejący po to, aby osoba mogła być ścigana, skazana lub aresztowana w celu wykonania kary pozbawienia
wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności za przestępstwo popełnione przed jej
przekazaniem, inne niż to, w związku z którym została przekazana – aby zgoda została udzielona zarówno przez
wykonujący nakaz organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał ściganą osobę na podstawie pierwszego
ENA, jak i przez wykonujący nakaz organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał tę osobę na podstawie
drugiego ENA, podważyłby skuteczność procedury przekazywania, zagrażając tym samym celowi
realizowanemu przez decyzję ramową. W związku z tym, zważywszy, że w niniejszej sprawie XC dobrowolnie opuścił
terytorium Niemiec po odbyciu w tym państwie członkowskim kary, na którą skazano go za czyny wskazane
w pierwszym ENA wydanym przez niemiecką prokuraturę w 2016 r., XC nie ma już prawa powoływać się na zasadę
specjalności dotyczącą tego pierwszego ENA. W tym kontekście dana osoba może powoływać się na zasadę
specjalności wyłącznie w odniesieniu do ENA wydanego przez niemiecką prokuraturę w 2018 r. i wykonanego przez
włoski organ wykonujący nakaz.
Trybunał wyjaśnił, że w zakresie, w jakim w niniejszej sprawie jedynym przekazaniem odpowiednim do dokonania
oceny poszanowania zasady specjalności jest przekazanie dokonane na podstawie drugiego ENA, zgoda wymagana
w art. 27 ust. 3 lit. g) decyzji ramowej 2002/584 powinna zostać udzielona wyłącznie przez wykonujący nakaz
organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał ściganą osobę na podstawie tego ENA.
Reasumując TS orzekł, że art. 27 ust. 2 i 3 decyzji ramowej 2002/584 trzeba interpretować w ten sposób, iż
zasada specjalności, o której mowa w ust. 2 tego artykułu, nie stoi na przeszkodzie środkowi polegającemu
na ograniczeniu wolności zastosowanemu wobec osoby, której dotyczy pierwszy ENA, z powodu czynów
innych niż te, które stanowiły podstawę jej przekazania w wykonaniu tego nakazu, i poprzedzających te
czyny, gdy ta osoba dobrowolnie opuściła terytorium państwa członkowskiego wydającego pierwszy nakaz
i została mu przekazana w wykonaniu drugiego ENA wydanego po tym wyjeździe w celu wykonania kary
pozbawienia wolności, o ile na podstawie drugiego ENA organ sądowy wykonujący ten nakaz wyraził zgodę
na rozszerzenie ścigania na czyny, za które orzeczono ten środek polegający na ograniczeniu wolności.

Komentarz
W niniejszym worku Trybunał dokonał wykładni art. 27 decyzji ramowej 2002/584, który ustanawia zasadę
specjalności, zgodnie z którą osoba przekazana nie może być ścigana, skazana lub w inny sposób pozbawiona
wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, w związku z którym została przekazana.
Trybunał analizował tę zasadę w specyficznym kontekście dobrowolnego opuszczenia przez osobę, której dotyczy
pierwszy ENA, terytorium państwa członkowskiego, które wydało ten nakaz, a następnie przymusowego powrotu tej
osoby na podstawie drugiego ENA. Trybunał uznał, że zasada specjalności nie ma zastosowania, w przypadku gdy
wykonujący nakaz organ sądowy, który przekazał daną osobę, wyraża zgodę na jej ściganie, skazanie lub
aresztowanie w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na
pozbawieniu wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, w związku z którym została
przekazana.

Wyrok TS z 22.9.2020 r., Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof (Zasada specjalności), C-195/20 PPU







Trybunał Europejski orzekł, że zasada specjalności nie stoi na przeszkodzie środkowi polegającemu na ograniczeniu wolności zastosowanemu wobec osoby, której dotyczy pierwszy ENA, z powodu czynów innych niż te, które stanowiły podstawę jej przekazania. Wyrok TS z 22.9.2020 r. dotyczył interpretacji art. 27 decyzji ramowej 2002/584 w kontekście wykonania europejskiego nakazu aresztowania.