Sąd karny nie zawsze musi sporządzać uzasadnienie na formularzu
Sąd Najwyższy orzekł, że sąd karny nie zawsze musi sporządzać uzasadnienie wyroku na formularzu UK 2, gdy nie gwarantuje to stronie prawa do rzetelnego procesu odwoławczego. Decyzja ta wynika z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku SN podkreślono istotę jakości uzasadnienia w procesie odwoławczym, zgodnie z wymogami konstytucyjnymi i standardami europejskimi.
Tematyka: Sąd Najwyższy, uzasadnienie wyroku, formularz uzasadnienia, prawo do rzetelnego procesu, standardy europejskie, konstytucyjne wymogi, sąd odwoławczy, proces odwoławczy, jakość uzasadnienia, standard rzetelnego procesu
Sąd Najwyższy orzekł, że sąd karny nie zawsze musi sporządzać uzasadnienie wyroku na formularzu UK 2, gdy nie gwarantuje to stronie prawa do rzetelnego procesu odwoławczego. Decyzja ta wynika z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku SN podkreślono istotę jakości uzasadnienia w procesie odwoławczym, zgodnie z wymogami konstytucyjnymi i standardami europejskimi.
Jeśli sąd odwoławczy uzna, że nie może sporządzić uzasadnienia swojego wyroku na formularzu w sposób, który zagwarantuje stronie prawo do rzetelnego procesu odwoławczego, ma obowiązek zastosowania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP i odmowy sporządzenia uzasadnienia na formularzu, którego wymóg wynika z zapisu ustawy procesowej – stwierdził Sąd Najwyższy. Stan faktyczny Wojskowy Sąd Okręgowy w W. umorzył wobec P.M. postępowanie karne z uwagi na znikomą społeczna szkodliwość czynu. Oskarżyciel posiłkowy wniósł apelację zarzucając sądowi błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu, że czyn oskarżonego stanowił jedynie lekkie szturchnięcie, podczas gdy oskarżony w stanie nietrzeźwości wywołał bójkę w trakcie której uderzył pokrzywdzonego w twarz w wyniku czego G.M. doznał uszczerbku na zdrowiu, co było działaniem o społecznej szkodliwości wyższej niż znikoma. Wnoszący apelację dowodził też, że sąd dokonał błędnej oceny zeznań pokrzywdzonego i wyjaśnień oskarżonego oraz pominął zeznania części świadków. Z uzasadnienia SN Sąd Najwyższy oddalił apelację uznając, że brak jest podstaw do zmiany ustaleń faktycznych w zakresie przebiegu zajścia i motywacji oskarżonego, a w rezultacie do oceny kwestionowanych kwantyfikatorów stopnia społecznej szkodliwości czynu. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że Sąd Najwyższy jako sąd odwoławczy odstąpił w tej sprawie od sporządzania uzasadnienia wyroku na formularzu UK 2, chociaż taki obowiązek wynika z treści art. 99a § 1 KPK. Jak wyjaśniono, zastosowanie formularza, którego treść została ustalona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.11.2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz.U. z 2019 r., poz. 2349), jako dokumentu, w którym miałoby się wykazać zrealizowanie obowiązku wynikającego z art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 433 § 1 i 2 KPK, naruszałoby prawo strony do rzetelnego procesu w kontekście art. 6 ust. 1 EKPCz. Sąd Najwyższy, odwołując się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdził, że jednym z wyznaczników standardu rzetelnego procesu jest wyraźne wskazanie w uzasadnieniu wyroku podstawy rozstrzygnięcia, czyli takie odniesienie się do argumentacji stron, które gwarantuje stronie możliwość stwierdzenia rzeczywistego skorzystania z prawa do apelacji. Podkreślono przy tym, że obowiązek uzasadnienia i jego zakres, także jeśli chodzi o szczegółowość, może różnić się w zależności od charakteru decyzji i okoliczności konkretnej sprawy. Oznacza to, że realizowanie obowiązku ujętego w art. 6 ust. 1 EKPCz wymaga odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do każdego istotnego, na tle konkretnej sprawy, argumentu, zaś brak odniesienia do takiej argumentacji stanowi o naruszeniu standardu rzetelnego procesu (zob. wyrok SN z 10.4.2014 r., III KK 385/13, www.sn.pl; wyrok SN z 6.4.2011 r., V KK 368/10, ; wyrok SN z 24.6.2009 r., IV KK 28/09, ). Sąd Najwyższy stwierdził, że na gruncie prawa do rzetelnego procesu, w tym procesu odwoławczego, tak w ujęciu konwencyjnym, jak i w ujęciu standardu konstytucyjnego, jakość uzasadnienia wyroku jest istotnym elementem tego prawa. Wprowadzenie formularzy uzasadnień i nakazanie obligatoryjnego korzystania z nich nie w każdej sprawie daje możliwość zrealizowania wskazanego powyżej standardu, każde uzasadnienie inne, a zwłaszcza uzasadnienie sądu odwoławczego, które ma odnosić się co do zasady do zarzutów apelacji i jej wniosków. Zdarza się, że zarzuty ujęte w części wstępnej apelacji nie przystają do argumentacji zawartej w uzasadnieniu, zarzuty są ze sobą sprzeczne, bądź uchybienia są wskazywane dopiero w uzasadnieniu apelacji. W uzasadnieniu wskazano na stanowisko TK, zgodnie z którym w razie konfliktu normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego sąd krajowy odmawia zastosowania pierwszej z nich w takim zakresie, w jakim jest obowiązany do dania pierwszeństwa normie prawa wspólnotowego (zob. postanowienie TK z 19.12.2006 r., P 37/05, ). W rezultacie Sąd Najwyższy uznał, że sąd odwoławczy, w ramach obowiązku wynikającego z treści art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 433 § 1 i 2 KPK, powinien w każdej sprawie dokonać oceny, czy może sporządzić uzasadnienie swojego wyroku na formularzu UK 2 w taki sposób, który pozwoli na rzetelne i konkretne ustosunkowanie się w toku postępowania do każdego istotnego argumentu zawartego w apelacji strony i przedstawienia takiej oceny w uzasadnieniu. W przypadku uznania, że nie jest możliwe dotrzymanie konwencyjnego standardu rzetelnego procesu, sąd jest obowiązany do zastosowania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP i odmowy sporządzenia uzasadnienia na formularzu, którego wymóg wynika z zapisu ustawy procesowej. Wyrok SN z 11.8.2020 r., I KA 1/20
Sąd Najwyższy stwierdził, że jakość uzasadnienia wyroku jest kluczowym elementem prawa do rzetelnego procesu. Nakaz korzystania z formularzy uzasadnień nie zawsze jest zgodny z tym standardem, co powinien uwzględniać sąd odwoławczy. Decyzja SN ma istotne znaczenie dla zachowania standardu rzetelnego procesu w polskim systemie sądownictwa.