Standard wymagań wobec organizatorów gier hazardowych

Badając stan świadomości oskarżonego, w kontekście zastosowania normy z art. 10 § 4 KKS, trzeba brać pod uwagę osobiste właściwości oskarżonego i podwyższony standard wymagań wobec przedsiębiorców. Oskarżony naruszył przepisy dotyczące gier hazardowych, co doprowadziło do orzeczenia kary. Apelacje i kasacje skutkowały zmianami w wyrokach sądowych, a ostateczna decyzja została podjęta przez Sąd Najwyższy.

Tematyka: stan świadomości, oskarżony, standard wymagań, gry hazardowe, art. 10 § 4 KKS, Sąd Najwyższy, koncesja, błąd prawno-karny

Badając stan świadomości oskarżonego, w zakresie karalności określonego zachowania, w kontekście
zasadności ewentualnego zastosowania normy z art. 10 § 4 KKS, trzeba brać pod uwagę osobiste
właściwości oskarżonego, w tym wiedzę osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W odniesieniu do
przedsiębiorców, należy stosować podwyższony standard wymagań w zakresie znajomości przepisów prawa
karnego skarbowego. Oskarżony z uwagi na zakres swojej działalności gospodarczej i jej przedmiot
niewątpliwie należy do grona osób, które powinny dysponować ponadprzeciętną orientacją w odniesieniu do
regulacji prawnych dotyczących warunków urządzania i prowadzenia gier hazardowych.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze wyrokiem z 12.6.2018 r. (II K 232/18, niepubl.) oskarżonego M.W. uznał za winnego
tego, że pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki H.F.P. sp. z o.o. zs. w Warszawie i będąc z tego tytułu uprawnionym
oraz zobowiązanym do prowadzenia spraw gospodarczych tej spółki oraz pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki T.
P.S. sp. z o.o. zs. w Warszawie i będąc z tego tytułu uprawnionym oraz zobowiązanym do prowadzenia spraw
gospodarczych tej spółki, w wykonaniu tego samego zamiaru, nie mając koncesji w latach 2014-2015 urządzał gry n
automatach o charakterze losowym w celach komercyjnych. Tym samym naruszył przepisy art. 3, art. 2 ust. 3 i 5, art.
14 i art. 23a GryHazardU, wypełniając znamiona występku z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS, w zw. z art. 6 §
2 KKS i za to na podstawie art. 107 § 1 KKS wymierzył mu karę 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość
stawki na kwotę 150 zł. Na podstawie art. 30 § 5 KKS orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów
rzeczowych w postaci automatów do gry, wraz z kluczami i ze znajdującymi się w ich wnętrzu środkami pieniężnymi.
Z kolei, na podstawie art. 32 § 1 i KKS orzekł wobec M.W. środek karny ściągnięcia równowartości pieniężnej
przepadku przedmiotów w kwocie 10 000 zł, obciążył go kosztami sądowymi i wymierzył opłatę.
Apelację od powyższego wyroku złożył oskarżony, który niezależnie od pozostałych podniesionych zarzutów,
wskazał na możliwość wystąpienia w zaskarżonym wyroku bezwzględnej przesłanki odwoławczej w odniesieniu do
całości okresu objętego zarzutem, określonej w art. 439 § 1 pkt 8 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS, wynikającej
z uprzedniego skazania przez Sąd Rejonowy w Krośnie 3.4.2017 r. (II K 569/16, niepubl.) i Sąd Rejonowy
w Bełchatowie 16.12.2016 r. (II K 678/16,
). Zdaniem autora apelacji, czas wskazany w niniejszym
postępowaniu objął okres, za który został już skazany prawomocnymi wyrokami. Ponadto, zaskarżonemu wyrokowi,
na podstawie art. 113 § 1 KKS w zw. z art. 427 § 1 i 2 KPK i art. 438 pkt 1 KPK, zarzucił obrazę prawa materialnego,
a mianowicie: art. 10 § 4 KKS, art. 107 KKS w zw. z art. 6 GryHazardU w zw. z art. 7 ust. 1 EKPCz, a także art. 32 §
1 w zw. z art. 29 pkt 4 KKS w zw. z art. 15j GryHazardU. Oskarżony zarzucił także rażącą niewspółmierność
orzeczonej kary grzywny, podczas gdy prawidłowa ocena okoliczności dotyczących przedmiotowego postępowania
uzasadniała zastosowanie art. 36 § 1 pkt 1-3 KKS i odstąpienie od wymierzenia kary, alternatywnie wymierzenie kary
w granicach jej dolnego ustawowego zagrożenia.
Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z 17.4.2019 r. (VI Ka 604/18, niepubl.) po rozpoznaniu apelacji wniesionej
przez oskarżonego zmienił zaskarżony wyrok wobec oskarżonego M.W. w ten sposób, że uniewinnił go od
popełnienia przypisanego czynu. Na podstawie art. 230 § 2 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS zwrócił dowody rzeczowe
właściwej Spółce.
Kasację na niekorzyść oskarżonego M.W. od wyroku sądu odwoławczego wniósł Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu
Celno-Skarbowego we Wrocławiu, który zarzucił:
1) rażące naruszenie prawa materialnego mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 10 § 4
KKS polegające na błędnym przyjęciu przez Sąd Okręgowy za podstawę rozstrzygnięcia koncepcji pozostawania
oskarżonego M.W. w usprawiedliwionej nieświadomości, że przepisy art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 GryHazardU jego nie
dotyczą i może ich nie stosować, a tym samym norma zawarta w art. 107 § 1 k.k.s. jest wobec niego bezskuteczna;
2) rażące naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 437
KPK w zw. z art. 410 KPK i art. 7 KPK w ten sposób, że Sąd Odwoławczy dowolnie ocenił materiał dowodowy,
a orzekając nadał dowodom i faktom znaczenie, które nie znajduje oparcia w ujawnionym materiale dowodowym oraz
oparł się wyłącznie na pismach procesowych oraz wyjaśnieniach oskarżonego wynikających z jego linii obrony, na
podstawie których wywiódł wnioski o braku zawinienia, pomijając całkowicie zebrany w sprawie materiał dowodowy,
w którym zabrakło istotnych dla ustalenia strony podmiotowej przesłanek, gdzie do oceny błędu co do prawa
niezbędne jest przeanalizowanie stanu świadomości M.W. w dacie czynu, a objętego przepisami art. 10 § 4 KKS.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, na podstawie art. 537 § 1 i 2 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS skarżący wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy
w Jeleniej Górze.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego we
Wrocławiu na niekorzyść oskarżonego, uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze i przekazał sprawę M.W.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona w tej sprawie przez Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Celno-
Skarbowego we Wrocławiu na niekorzyść oskarżonego M.W. okazała się oczywiście zasadna, co stwarzało
przesłankę do rozpoznania jej i uwzględnienia na posiedzeniu, a więc w trybie przewidzianym w art. 535 § 5 KPK.
Skarżący słusznie zakwestionował trafność uniewinnienia przez Sąd II instancji M.W. od zarzucanego mu czynu
w oparciu o uznanie, że działał on w usprawiedliwionym błędzie, co do karalności czynu, a więc w warunkach art. 10
§ 4 KKS.
Sąd Najwyższy już niejednokrotnie zwracał uwagę na to, że badając stan świadomości oskarżonego, co do
karalności określonego zachowania, w kontekście zasadności ewentualnego zastosowania normy z art. 10 § 4 KKS,
trzeba brać pod uwagę osobiste właściwości oskarżonego, w tym wiedzę osoby prowadzącej działalność
gospodarczą. W odniesieniu do przedsiębiorców, należy stosować podwyższony standard wymagań co do
znajomości przepisów prawa karnego skarbowego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 3.4.2019 r., III KK 22/18,
). Oskarżony M.W. z uwagi na zakres swojej działalności gospodarczej i jej przedmiot niewątpliwie należy do
grona osób, które powinny dysponować ponadprzeciętną orientacją w odniesieniu do regulacji prawnych dotyczących
warunków urządzania i prowadzenia gier hazardowych.
Trzeba przy tym podkreślić, że nie budzi wątpliwości i nie jest kwestionowana świadomość oskarżonego, co do tego,
że działalność w zakresie gier wymienionych w art. 6 GryHazardU może być prowadzona po spełnieniu obowiązku
posiadania koncesji na prowadzenie kasyna, o którą to koncesję M.W. w ogóle nie występował, co nie było
przejawem błędnego przeświadczenia o braku stosownej regulacji lub jej rzeczywistej treści, lecz decyzji
w przedmiocie wyboru określonej interpretacji reguł stosowania tych przepisów i ich konsekwencji.
Z tego względu trudno jest podzielić pogląd Sądu odwoławczego, że oskarżony pozostawał w usprawiedliwionym
błędzie, co do karalności czynu. W wywodach zamieszczonych w apelacji sam oskarżony M.W. obszernie przywołał
różne poglądy wyrażane w piśmiennictwie prawniczym, a także wymienia szereg orzeczeń sądowych, w których
podzielono jego stanowisko. Z drugiej jednak strony trzeba odnotować, że w okresie objętym zarzutem w niniejszej
sprawie Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28.11.2013 r. (I KZP 15/13,
) wyraził pogląd, że do czasu
przeprowadzenia przez Trybunał Konstytucyjny kontroli właściwego wykonania obowiązku notyfikacji przepisów
ustawy o grach hazardowych i ewentualnego potwierdzenia naruszenia trybu ustawodawczego, brak jest podstaw do
odmowy stosowania przepisów tej ustawy. Obrazuje to istnienie również poglądu prawnego odmiennego od tego,
który oskarżony przyjął za punkt odniesienia do swojej działalności nierespektującej obowiązujących przepisów.
Autor kasacji przypomniał, że w niniejszej sprawie znajduje się informacja z KRK, z której wynika, że Sąd Rejonowy
w Elblągu wyrokiem z 17.4.2014 r. (VIII K 504/12, niepubl.) uznał oskarżonego M.W., za winnego popełnienia czynu
z art. 107 § 1 KKS. Skazanie to nastąpiło więc jeszcze przed pierwszym z czynów zarzuconych w niniejszym
postępowaniu. Zatem już na tej podstawie zasadnym jest przyjęcie, że co najmniej od chwili wydania wyroku przez
Sąd Rejonowy w Elblągu, oskarżony musiał mieć świadomość, iż jego zachowanie jest również oceniane jako
przestępstwo skarbowe i podlega karze, co zasadniczo podaje w wątpliwość możliwość przyjęcia, że w niniejszej
sprawie oskarżony działał w warunkach usprawiedliwionej nieświadomości karalności czynu.
Ocenę Sądu Okręgowego w tym przedmiocie należało uznać za błędną, a zapadłe na jej podstawie orzeczenie za
wadliwe. Podniesione przez skarżącego uchybienie należało ocenić jako rażące, a jego wpływ na treść wyroku sądu
odwoławczego, jest oczywisty.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze uwzględni powyższe zapatrywania stosownie
do dyspozycji art. 442 § 3 KPK.

Komentarz
Nie może rodzić najmniejszych wątpliwości, że wyrok Sądu Najwyższego jest słuszny. Już sam fakt skazania
potwierdza tezę, że oskarżony M.W. doskonale wiedział o rozbieżnościach w linii orzeczniczej, co wyłącza możliwość
powoływania się na usprawiedliwiony błąd w odniesieniu do treści obowiązującego porządku prawnego. W pełni
należy podzielić pogląd, że istnienie w świadomości sprawcy wątpliwości, co do charakteru norm określonych w art. 6
i art. 14 GryHazardU, to nic innego jak fakt uświadamiania sobie niepewności w kwestii rzeczywistości prawnej, gdy
tymczasem błąd co do prawa (art. 10 § 4 KKS) to przecież mylne przekonanie (pewność) o istniejącym stanie
prawnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3.4.2019 r., III KK 22/18,
). Brak jednolitego stanowiska

orzecznictwa w zakresie oceny legalności prowadzenia działalności, polegającej na prowadzeniu gier hazardowych
przed 2016 r., nie stanowi postawy do uznania, że oskarżony działał w warunkach błędu w sytuacji, gdy miał on
świadomość istniejących różnic w ocenie prawnej prowadzonych przez niego działań.

Wyrok Sądu Najwyższego z 26.5.2020 r., V KK 541/19

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Decyzja SN była uzasadniona, uwzględniając świadomość oskarżonego oraz brak usprawiedliwienia dla jego działań. Wyrok ten potwierdził konieczność posiadania koncesji na prowadzenie gier hazardowych oraz nie dopuszczał możliwości usprawiedliwienia na podstawie błędu prawno-karnego.