Zakres mocy zasady prawnej

W myśl dyspozycji art. 87 § 1 i art. 88 SNU, uchwała z chwilą podjęcia uzyskała moc zasady prawnej wiążącej wszystkie składy Sądu Najwyższego. Wyrok Sądu Rejonowego w Z. dotyczący oskarżonego D.S. oraz apelacja prokuratora to główne elementy omawianej publikacji.

Tematyka: Sąd Najwyższy, uchwała, Sąd Okręgowy, apelacja prokuratora, sędzia, Krajowa Rada Sądownictwa, wykładnia ustawy, nominacja sędziowska, niezależność sądów, Sąd Rejonowy, postanowienie, art. 439 KPK

W myśl dyspozycji art. 87 § 1 i art. 88 SNU, uchwała z chwilą podjęcia uzyskała moc zasady prawnej wiążącej wszystkie składy Sądu Najwyższego. Wyrok Sądu Rejonowego w Z. dotyczący oskarżonego D.S. oraz apelacja prokuratora to główne elementy omawianej publikacji.

W myśl dyspozycji art. 87 § 1 i art. 88 SNU, uchwała z chwilą podjęcia uzyskała moc zasady prawnej wiążącej
wszystkie składy Sądu Najwyższego.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem z 18.7.2019 r. Sąd Rejonowy w Z. uznał oskarżonego D.S. za winnego popełnienia czynu z art. 62 ust. 3
NarkU, za który wymierzył mu karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej,
kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin miesięcznie oraz czynu z art. 178b KK, za który
wymierzył mu karę 5 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy
na cele społeczne w wymiarze 30 godzin miesięcznie. Orzekł jednocześnie karę łączną 6 miesięcy ograniczenia
wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin
miesięcznie.
Wyrok ten, w części dotyczącej orzeczenia o karze, zaskarżony został na niekorzyść oskarżonego apelacją
prokuratora.
Sąd Okręgowy w J., do którego została wniesiona apelacja, stwierdzając, że w wydaniu zaskarżonego wyroku brał
udział sędzia D.P., powołany na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, przedstawiony
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej uchwałą, uznał, że przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoniło się
zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, wyrażone pytaniem.
Postanowieniem z 17.12.2019 r., Sąd Okręgowy, na podstawie art. 441 § 1 KPK, przedstawił to zagadnienie do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. W ocenie Sądu Okręgowego istnieją wątpliwości, czy osoba powołana na
stanowisko sędziego sądu powszechnego, w procesie nominacyjnym z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa,
nabyła status sędziego. Zaznaczył również, iż powzięta wątpliwość dotyczy problemu o charakterze systemowym,
a jego znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wynika z konieczności ustalenia, czy w wydaniu zaskarżonego wyroku
nie uczestniczyła osoba nieuprawniona do orzekania w rozumieniu art. 439 § 1 KPK.
W pisemnym stanowisku Prokuratury Krajowej odnoszącym się do przedstawionego zagadnienia prawnego
zaproponowano wydanie postanowienia odmawiającego podjęcia uchwały, podsumowując obszerne uzasadnienie
tego stanowiska konstatacją, że z uwagi na niespełnienie warunku niezbędności, pytanie Sądu Okręgowego w J. jest
niedopuszczalne.
Sąd Najwyższy – po rozpoznaniu zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy: „Czy osoba
powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu
powszechnego w następstwie procedury zainicjowanej obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z 22.2.2018 r.
o wolnych stanowiskach sędziego m.in. w Sądzie Rejonowym w Z. (M.P. z 2018 r. poz. 256) jest osobą
nieuprawnioną do orzekania w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 1 KPK, mając na uwadze, że w procesie powołania
uczestniczyła Krajowa Rada Sądownictwa, której skład osobowy został ukształtowany w wyniku wyboru przez Sejm
Rzeczypospolitej Polskiej piętnastu sędziów w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r., o zmianie ustawy
o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3 ze zm.) i której działania budzą
wątpliwości, co do jej niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej przy wykonywaniu zadań powierzonych
jej mocą art., 186 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i polegających na staniu na straży niezależności sądów
i niezawisłości sędziów, co może prowadzić do naruszenia, wynikającego z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), prawa do sądu oraz zasady skutecznej
ochrony prawnej z art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864 ze zm., załącznik Nr 2)?” –
postanowił odmówić podjęcia uchwały.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego stanowisko Prokuratury Krajowej w zakresie rodzaju postulowanego rozstrzygnięcia jest
trafne. Wydanie przez Sąd Najwyższy postanowienia odmawiającego podjęcia uchwały nie jest jednak dyktowane
wyrażonym w tym stanowisku stwierdzeniem, że rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi
Najwyższemu przez Sąd Okręgowy w J. nie było niezbędne (konieczne) do wydania orzeczenia w sprawie
rozpoznawanej przez ten Sąd, lecz podjęciem przez skład połączonych Izb: Cywilnej, Karnej, Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych Sądu Najwyższego uchwały z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20 (OSNKW 2020, z. 2, poz. 7) wyjaśniającej
wątpliwości, które w ocenie Sądu odwoławczego wymagały dokonania zasadniczej wykładni ustawy.
W przypadku określonej w art. 441 § 1 KPK instytucji tzw. pytania prawnego konkretnego, przesłanką warunkującą
podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały jest stwierdzenie, że wątpliwości, które wyłoniły się przy rozpoznawaniu



środka odwoławczego, mają postać zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni, a więc odnoszącej
się do kwestii ważnych, mających podstawowe znaczenie dla prawidłowego rozumienia i stosowania prawa
(konkretnego przepisu lub kompleksu powiązanych przepisów). Oznacza to, iż występujący z pytaniem prawnym sąd
odwoławczy musi wykazać, że oczekiwana przez niego odpowiedź jest niezbędna dla rozstrzygnięcia konkretnej
sprawy, ale jednocześnie będzie konkluzją o charakterze generalnym. Niespełnienie tego warunku powinno
skutkować odmową podjęcia uchwały.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że ten rodzaj rozstrzygnięcia jest również właściwy w przypadku
dezaktualizacji wątpliwości wyrażonych w zagadnieniu prawnym, potwierdzonej wiążącą wykładnią Sądu
Najwyższego. Dotyczy to w szczególności podjęcia po wydaniu przez sąd drugiej instancji postanowienia
o przedstawieniu Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego uchwały mającej moc zasady
prawnej, wyjaśniającej wątpliwości będące podłożem wystąpienia z pytaniem prawnym (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z 14.5.2014 r., III CZP 101/13, 
).
Powzięte przez Sąd odwoławczy wątpliwości interpretacyjne zostały wyjaśnione uchwałą składu połączonych Izb:
Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20, podjętą
po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z 15.1.2020 r., który obejmował swoim zakresem
również problem prawny tożsamy z tym stanowiącym istotę zagadnienia prawnego przedstawionego do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu przez Sąd Okręgowy w J., choć ze zrozumiałych względów ujęty w szerszym
kontekście normatywnym.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, dostrzegając rozbieżności w wykładni przepisów prawa będących podstawą
jego orzekania, na podstawie art. 83 § 1 SNU, przedstawił wymienionemu wyżej składowi połączonych Izb Sądu
Najwyższego wniosek o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego dotyczącego tego, „czy udział w składzie sądu
powszechnego, sądu wojskowego lub Sądu Najwyższego osoby powołanej do pełnienia urzędu na stanowisku
sędziowskim przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej
w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3 ze zm.), prowadzi do naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, art. 6 ust. 1 EKPCz lub art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 TUE, wskutek czego, zależnie od
rodzaju rozpoznawanej sprawy:
1) w postępowaniu karnym - osoba taka jest nieuprawniona do orzekania (art. 439 § 1 pkt 1 KPK) albo zachodzi
przypadek nienależytej obsady sądu (art. 439 § 1 pkt 2 KPK);
2) w postępowaniu cywilnym - skład sądu z udziałem tak powołanej osoby jest sprzeczny z przepisami prawa (art.
379 pkt 4 KPC)”.
Sąd Najwyższy, orzekając w składzie połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
uchwałą podjętą 23.1.2020 r., rozstrzygnął przedstawione mu zagadnienie prawne, wyjaśniając tym samym
wątpliwości będące istotą pytania prawnego Sądu Okręgowego w J.
Niczego w tym zakresie nie zmienia to, że w treści wymienionej uchwały, stwierdzającej w jej pkt 2, że: „nienależyta
obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 KPK albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu
art. 379 pkt 4 KPC zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego
w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie
określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych
okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP,
art. 47 KPP oraz art. 6 ust. 1 EKPCz” skład połączonych Izb Sądu Najwyższego nie wypowiedział się expressis
verbis w kwestii będącej przedmiotem pytania prawnego Sądu Okręgowego.

Komentarz
Zgodnie z wypracowanym w judykaturze Sądu Najwyższego stanowiskiem, jedną z okoliczności uzasadniających
umorzenie postępowania, na podstawie art. 86 § 1 SNU, jest nastąpienie, po przekazaniu do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy, takiej zmiany stanu prawnego, że
podjęcie uchwały staje się zbędne (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 19.1.2012 r., I KZP 21/11, 
;
z 12.12.2019 r., I KZP 14/18, 
). Tego rodzaju sytuacja w toku postępowania wywołanego postanowieniem
Sądu Okręgowego w J. nie zaistniała. Przepisy ustawy z 20.12.2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 190) nie zmieniły
ani zasad powoływania sędziów sądów powszechnych, ani zasad kształtowania składu Krajowej Rady Sądownictwa.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 25.6.2020 r., I KZP 1/20







Sąd Najwyższy podjął decyzję odmowną w sprawie wydania uchwały, wyjaśniając wątpliwości prawnicze w zakresie nominacji sędziowskich. Uchwała składu połączonych Izb Sądu Najwyższego rozstrzygnęła kwestię nieuprawnionej obsady sądu.