Europejski nakaz dochodzeniowy wydany przez prokuraturę

Trybunał uznał, że europejski nakaz dochodzeniowy może być wydany przez prokuratora niezależnie od powiązań z władzą wykonawczą. Przykładem jest postępowanie w Hamburgu przeciwko osobom podejrzanym o oszustwo. Prokuratura wystąpiła o przekazanie kopii wyciągów z rachunku bankowego. TS potwierdził, że prokurator może być organem wydającym END, pod warunkiem przestrzegania praw podstawowych osoby objętej nakazem.

Tematyka: Europejski nakaz dochodzeniowy, prokurator, postępowanie karne, Trybunał Europejski, organ wymiaru sprawiedliwości, prawo do obrony, współpraca sądowa, prawo Unii, TS C-584/19

Trybunał uznał, że europejski nakaz dochodzeniowy może być wydany przez prokuratora niezależnie od powiązań z władzą wykonawczą. Przykładem jest postępowanie w Hamburgu przeciwko osobom podejrzanym o oszustwo. Prokuratura wystąpiła o przekazanie kopii wyciągów z rachunku bankowego. TS potwierdził, że prokurator może być organem wydającym END, pod warunkiem przestrzegania praw podstawowych osoby objętej nakazem.

Trybunał uznał, że odmiennie niż w przypadku europejskiego nakazu aresztowania, europejski nakaz
dochodzeniowy może zostać wydany przez prokuratora, niezależnie od stopnia jego powiązania z władzą
wykonawczą. Dotyczy to również przypadku, w którym prokurator może być narażony jest na ryzyko
bezpośredniego lub pośredniego podlegania indywidualnym instrukcjom ze strony tej władzy.
Stan faktyczny
Prokuratura w Hamburgu prowadzi postępowanie karne przeciwko A. i innym nieustalonym osobom w sprawie
oszustwa. Osoby te są podejrzewane o to, że w lipcu 2018 r., wykorzystując uzyskane niezgodnie z prawem dane
i z zamiarem popełnienia oszustwa, sfałszowały 13 poleceń przelewu, na podstawie których na rachunek bankowy
otwarty na nazwisko A. w austriackim banku została przekazana bądź miała zostać przekazana kwota 9775,05 euro.
W ramach postępowania przygotowawczego w tej sprawie prokuratura w Hamburgu wydała europejski nakaz
dochodzeniowy (dalej jako: END), który przekazała prokuraturze w Wiedniu. W tym nakazie prokuratura w Hamburgu
zwróciła się o przekazanie jej kopii wyciągów z rachunku bankowego A. za okres od dnia czerwca do września 2018
r.
Zgodnie z austriackim kodeksem postępowania karnego bank może zostać zobowiązany do przekazania wyciągów
z rachunku bankowego wyłącznie na podstawie czynności dochodzeniowej zarządzonej przez prokuraturę
i zatwierdzonej przez sąd. A więc bez zatwierdzenia czynności dochodzeniowej przez sąd prokuratura austriacka nie
może zarządzić jej przeprowadzenia. Następnie prokuratura w Wiedniu wystąpiła do austriackiego sądu
o zatwierdzenie przeprowadzenia tej czynności dochodzeniowej mającej na celu zobowiązanie banku do przekazania
wyciągów z rachunku bankowego wskazanych w END. Sąd powziął wątpliwości, czy prokuraturę w Hamburgu, która
wydała przedmiotowy nakaz, można uznać za „organ wymiaru sprawiedliwości” w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z 3.4.2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego
w sprawach karnych (Dz.Urz. UE L z 2014 r., Nr 130, s. 1; dalej jako: ENDD).
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 1 ust. 1 i art. 2 lit. c) ENDD należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „organu wymiaru sprawiedliwości”
i „organu wydającego” w rozumieniu tych przepisów obejmuje prokuratora państwa członkowskiego lub też, bardziej
ogólnie, prokuraturę państwa, niezależnie od ewentualnego ustawowego stosunku podporządkowania, jaki może
istnieć między tym prokuratorem lub prokuraturą a władzą wykonawczą tego państwa i narażenia tego prokuratora
lub prokuratury na ryzyko podlegania w ramach podejmowania decyzji w sprawie wydania END, bezpośrednio lub
pośrednio, indywidualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony władzy wykonawczej?
Stanowisko TS
Celem ENDD, jak wynika z jej motywów 5–8, jest zastąpienie rozdrobnionych i skomplikowanych przepisów
o gromadzeniu materiału dowodowego w sprawach karnych o charakterze transgranicznym poprzez ustanowienie
uproszczonego i bardziej wydajnego systemu opartego na jednym instrumencie, czyli END, aby uprościć
i przyspieszyć współpracę sądową. Ma to przyczynić się do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim jest
ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, opierającej się na wysokim stopniu zaufania
między państwami członkowskimi. Z motywów 2, 6 i 19 ENDD wynika, że END jest jednym z instrumentów
współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, o której mowa w art. 82 ust. 1 TFUE, która opiera się na
zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych. Zasada ta, będąca kamieniem węgielnym
współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, opiera się z kolei na wzajemnym zaufaniu
i domniemaniu przestrzegania przez inne państwa członkowskie prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych.
W art. 1 ust. 1 ENDD zdefiniowano END jako orzeczenie sądowe wydane lub zatwierdzone przez organ
wymiaru sprawiedliwości jednego państwa członkowskiego w celu wezwania innego państwa
członkowskiego do przeprowadzenia jednej lub kilku określonych czynności dochodzeniowych w celu
uzyskania materiału dowodowego zgodnie z dyrektywą, w tym materiału dowodowego, którym właściwe
organy państwa wykonującego już dysponują.
Trybunał stwierdził, że END może zostać wykonany tylko wtedy, gdy organ, który go wydał, jest „organem
wydającym” w rozumieniu art. 2 lit. c) ENDD, a po drugie, że jeżeli taki nakaz zostaje wydany przez organ wydający
inny niż jeden z organów, o których mowa w ppkt (i) tego przepisu, przed przekazaniem do wykonania w innym
państwie członkowskim musi on zostać zatwierdzony przez „organ wymiaru sprawiedliwości”. Zdaniem TS art. 2 lit. c)
ppkt (i) ENDD wyraźnie przewiduje, że prokurator jest jednym z organów, które, podobnie jak sędzia, sąd lub sędzia



śledczy, mogą być „organem wydającym”. Trybunał uznał, że ani art. 2 lit. c) ppkt (i), ani art. 2 lit. c) ppkt (ii) nie
uzależniają możliwości uznania prokuratora za „organ wydający” lub „organ wymiaru sprawiedliwości” w rozumieniu
ENDD od braku ustawowego stosunku podporządkowania względem władzy wykonawczej danego państwa
członkowskiego.
Odnosząc się do kontekstu, w jaki wpisują się te przepisy, TS stwierdził, że ta dyrektywa zawiera szczególne
przepisy mające na celu zapewnienie, że wydanie lub zatwierdzenie END przez prokuratora, o którym mowa w art. 2
lit. c) ENDD, obwarowane będzie gwarancjami właściwymi w kontekście wydawania orzeczeń sądowych,
w szczególności gwarancjami dotyczącymi przestrzegania praw podstawowych zainteresowanej osoby,
a zwłaszcza prawa do skutecznej ochrony sądowej.
W myśl art. 14 ust. 7 ENDD państwo wydające musi uwzględnić skuteczne zakwestionowanie na drodze prawnej
uznania lub wykonania END zgodnie z prawem krajowym. W związku z tym, bez uszczerbku dla krajowych
przepisów proceduralnych, państwa członkowskie muszą zapewnić, aby w postępowaniu karnym w państwie
wydającym przy ocenie materiału dowodowego uzyskanego za pomocą END przestrzegane było prawo do obrony
i do rzetelnego postępowania. Z przepisów ENDD, wynika, że prokurator, o którym mowa w art. 2 lit. c) ENDD,
który wydaje lub zatwierdza nakaz, powinien uwzględnić zasadę proporcjonalności oraz prawa podstawowe osoby,
której dotyczy nakaz, w szczególności prawa zagwarantowane w Karcie, oraz że wydany przez niego nakaz powinien
podlegać zaskarżeniu skutecznymi środkami odwoławczymi, które są co najmniej równoważne ze środkami
dostępnymi w ramach podobnego postępowania krajowego.
Trybunał podkreślił, że END realizuje w ramach postępowania karnego inny cel niż ENA. Otóż gdy ENA ma na
celu zatrzymanie i przekazanie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub
wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności, to
END, zgodnie z art. 1 ust. 1 ENDD, ma na celu przeprowadzenie co najmniej jednej określonej czynności
dochodzeniowej w celu uzyskania materiału dowodowego.
Reasumując TS orzekł, że art. 1 ust. 1 i art. 2 lit. c) ENDD należy interpretować w ten sposób, że pojęcie
„organu wymiaru sprawiedliwości” i „organu wydającego” w rozumieniu tych przepisów obejmuje
prokuratora państwa członkowskiego lub też, bardziej ogólnie, prokuraturę państwa członkowskiego,
niezależnie od ewentualnego ustawowego stosunku podporządkowania, jaki może istnieć między tym
prokuratorem lub prokuraturą a władzą wykonawczą tego państwa i narażenia tego prokuratora lub
prokuratury na ryzyko podlegania w ramach podejmowania decyzji w sprawie wydania europejskiego nakazu
dochodzeniowego, bezpośrednio lub pośrednio, indywidualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony
władzy wykonawczej.

Komentarz
W niniejszej sprawie TS analizował pojęcie „organu wymiaru sprawiedliwości” i „organu wydającego” europejski
nakaz dochodzeniowy w sprawach karnych (por. organy uprawnione na podstawie art.589w KPK).
W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał wielokrotnie analizował pojęcie organu wydającego europejski nakaz
aresztowania podnosząc wymóg braku podlegania władzy wykonawczej przez taki organ. Tym samym Trybunał
wykluczał uznanie za taki organ prokuratora państwa członkowskiego uczestniczącego w sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości, który może w ramach wykonywania swoich uprawnień decyzyjnych otrzymywać indywidualne
instrukcje ze strony władzy wykonawczej (zob. m.in. wyrok TS z 24.11.2020 r., Openbaar Ministerie (Pisemne
fałszerstwo), C-510/19). Trybunał trafnie przyjął w niniejszym wyroku, że ze względu na różnice o charakterze
językowym, kontekstowym i celowościowym między decyzją ramową 2002/584 a ENDD wykładnia art. 6 ust. 1
decyzji ramowej 2002/584 przyjęta przez Trybunał w wyrokach z 27.5.2019 r., OG i PI (Prokuratury w Lubece
i w Zwickau), C-508/18 i C‑ 82/19 PPU, EU:C:2019:456) oraz z 27.5.2019 r., PF (Prokurator generalny Litwy), C-
509/18, EU:C:2019:457), nie może zostać zastosowania na gruncie ENDD.
Trybunał stwierdził, że art. 2 lit. c) ppkt (i) ENDD wyraźnie przewiduje, że prokurator jest jednym z organów, które,
podobnie jak sędzia, mogą być „organem wydającym”. Ten przepis uzależnia możliwość uznania danego organu za
„organ wydający” wyłącznie od tego, czy sąd i osoby sprawujące funkcję sędziego, sędziego śledczego lub
prokuratora są w danej sprawie właściwe. W związku z tym skoro zgodnie z prawem krajowym prokurator państwa
członkowskiego lub, bardziej ogólnie, prokuratura tego państwa członkowskiego są uprawnione do przeprowadzenia
czynności dochodzeniowych w celu uzyskania materiału dowodowego w danej sprawie, to zdaniem TS, objęty on jest
zakresem pojęcia „organ wydający” w rozumieniu art. 2 lit. c) ppkt (i) ENDD.
Ponadto TS wskazał również, że z treści art. 2 lit. c) ppkt (ii) ENDD wynika też, że prokurator został wymieniony
wśród „organów wymiaru sprawiedliwości” uprawnionych do zatwierdzenia END przed przekazaniem go organowi
wykonującemu, jeżeli ten nakaz został wydany przez organ wydający inny niż organ, o którym mowa w ppkt (i) tego
przepisu.

Wyrok TS z 8.12.2020 r., Staatsanwaltschaft Wien (Sfałszowane polecenia przelewu), C-584/19







Trybunał Europejski stwierdził, że prokurator państwa członkowskiego może być uznany za organ wymiaru sprawiedliwości wydający europejski nakaz dochodzeniowy. Decyzja ta ma na celu uproszczenie współpracy sądowej i zapewnienie przestrzegania praw podstawowych zainteresowanych osób. Wyrok TS z 8.12.2020 r., Staatsanwaltschaft Wien (Sfałszowane polecenia przelewu), C-584/19.