Naruszenie zasad procesowych a podstawa zaskarżenia rozstrzygnięcia

Tematyka: naruszenie zasad procesowych, apelacja, kasacja, Sąd Najwyższy, bezpieczeństwo w ruchu drogowym

Naruszenie przepisów art. 2 § 2 KPK bądź art. 4 KPK - mających charakter gwarancji procesowych - nie może
stanowić podstawy apelacji lub kasacji. Przestrzeganie naczelnych zasad procesu karnego jest
gwarantowane w przepisach szczegółowych i dopiero wskazanie naruszenia tych konkretnych,
szczegółowych przepisów może uzasadniać zarzut apelacyjny, zażaleniowy lub kasacyjny. Niezbędne jest tu
zatem wykazanie konkretnej normy prawnej procesowej, którą naruszono w związku z przedmiotową zasadą.
Opis stanu faktycznego
T.K. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w I. z 11.4.2019 r., za to, że 30.4.2018 r. na trasie P.-C. umyślnie
naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że znajdując się w stanie nietrzeźwości 3,17
promila alkoholu we krwi, kierował niesprawnym samochodem osobowym i nie dostosowując prędkości jazdy do
warunków w ruchu zjechał na prawe pobocze, uderzając w drzewo. Wskutek wypadku pasażer pojazdu doznał
ciężkiego urazu czaszkowo-mózgowego skutkującego jego zgonem. Natomiast pozostali trzej pasażerowie pojazdu
doznali obrażeń ciała skutkujących naruszeniem czynności organizmu na czas powyżej 7 dni. Za ten czyn,
zakwalifikowany z art. 177 § 1 KK w zw. z art. 178 § 1 KK, Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonemu karę 10 lat
pozbawienia wolności. Oskarżony jeszcze dwukrotnie dopuścił się kierowania pojazdem łamiąc dożywotni zakaz
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (art. 244 KK).
Od wyroku Sądu Rejonowego apelację wniósł obrońca T.K., zarzucając obrazę art. 2 § 2 KPK, art. 4 KPK, art. 7 KPK,
art. 167 KPK, art. 410 KPK, art. 424 § 1 pkt 1 i § 2 KPK, przez dokonanie dowolnych ustaleń niemających podstawy
w materiale dowodowym oraz błąd w ustaleniach faktycznych. Podnosząc powyższe, obrońca wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z 13.11.2019 r. Sąd Okręgowy w E. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Od powyższego prawomocnego wyroku kasację wniósł obrońca T.K., zarzucając: rażące i mające istotny wpływ na
treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 2 § 2 KPK, art. 4 KPK, art. 7 KPK, art. 410
KPK, a także art. 167 KPK i art. 201 KPK oraz art. 457 § 3 KPK. Podnosząc powyższe, skarżący wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazanie sprawy Sądowi Odwoławczemu do ponownego
rozpoznania. Ponadto, obrońca wniósł o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia i ewentualnie
o zastosowanie wobec T.K. środka zapobiegawczego w postaci poręczenia majątkowego.
W pisemnej odpowiedzi na wniesioną kasację, prokurator Prokuratury Rejonowej w I. wniosła o oddalenie kasacji,
jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę, postanowił oddalić kasację, jako oczywiście
bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest bezzasadna i to w stopniu oczywistym.
Nadzwyczajny środek odwoławczy, jakim jest kasacja, zgodnie z art. 523 § 1 KPK, może być wniesiony jedynie
z powodu uchybień wymienionych w art. 439 KPK lub innego rażącego naruszenia prawa, które mogło mieć istotny
wpływ na treść orzeczenia. Istotą kasacji nie może być zatem zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i to zarówno
wtedy, gdy jest on podniesiony wprost, jak i wówczas, gdy dla ominięcia ograniczenia ustanowionego w art. 523 § 1
KPK, przyjmuje postać zarzutu obrazy prawa. Podkreślić też należy, że postępowanie kasacyjne nie jest
postępowaniem, które ponawiać ma kontrolę odwoławczą. Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację, nie dokonuje
kontroli poprawności oceny poszczególnych dowodów, nie weryfikuje zasadności ustaleń faktycznych i nie bada
współmierności orzeczonej kary (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 3.1.2019 r., III KK 247/18). Powielenie
w kasacji argumentacji przedstawionej wcześniej w zwykłym środku odwoławczym może być skuteczne jedynie
wtedy, gdy sąd odwoławczy nie rozpoznał należycie wszystkich zarzutów apelacyjnych i nie odniósł się do nich
w uzasadnieniu swojego orzeczenia, zgodnie z dyspozycją art. 457 § 3 KPK. Nie jest natomiast funkcją kontroli
kasacyjnej ponowne, dublujące niejako kontrolę apelacyjną, rozpoznanie zarzutów stawianych przez skarżącego
orzeczeniu sądu pierwszej instancji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 21.4.2010 r., IV KK 89/10).
W pierwszym zarzucie kasacyjnym skarżący szeregowo wymienił przepisy, które jego zdaniem w sposób rażący
zostały naruszone przez Sąd Odwoławczy. Abstrahując już od kwestii braku poprawnej konstrukcji omawianego
zarzutu, wyjaśnić należy, że samo naruszenie przepisów art. 2 § 2 KPK bądź art. KPK - mających charakter

gwarancji procesowych - nie może stanowić podstawy apelacji lub kasacji. Przestrzeganie naczelnych zasad procesu
karnego jest gwarantowane w przepisach szczegółowych i dopiero wskazanie naruszenia tych konkretnych,
szczegółowych przepisów może uzasadniać zarzut apelacyjny, zażaleniowy lub kasacyjny. Niezbędne jest tu zatem
wykazanie konkretnej normy prawnej procesowej, którą naruszono w związku z przedmiotową zasadą (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 20.4.2004 r., V KK 332/03; postanowienie Sądu Najwyższego z 26.7.2017 r., II KK 239/17).
Tego zaś skarżący w sposób czytelny nie uczynił, wymieniając pojedynczo poszczególne przepisy, które w jego
ocenie zostały naruszone, a ponadto nie sprecyzował na czym konkretnie każde z tych uchybień miałoby polegać,
ograniczając się wyłącznie do ogólnikowych i zbiorczych sformułowań.
Nie sposób też skutecznie podnosić w rozpoznawanej sprawie zarzutu obrazy art. 7 KPK w sytuacji, gdy Sąd
Okręgowy nie dokonywał samodzielnych ustaleń faktycznych, nie oceniał także na nowo zgromadzonego materiału
dowodowego, a zatem nie mógł naruszyć wskazanego przepisu. Sąd Odwoławczy podkreślił, że nie znalazł żadnych
podstaw do zakwestionowania dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny dowodów, jak i poczynionych
w oparciu o nią ustaleń faktycznych. Skarżący zresztą nie wykazał, podnosząc ten zarzut, aby Sądy orzekające
w niniejszej sprawie rozstrzygały w sposób dowolny, a nie swobodny. Zarzut rażącego naruszenia art. 7 KPK
wymaga bowiem wykazania wad w sposobie dokonania oceny konkretnych dowodów, podczas gdy kasacja
kwestionuje jedynie wynik oceny, a jej autor domaga się podzielenia zaprezentowanego przez siebie stanowiska.
Również zarzut rażącej obrazy art. 410 KPK może być skutecznie formułowany jedynie pod adresem sądu, który
przeprowadzał postępowanie dowodowe, co do istoty sprawy, a więc sądu pierwszej instancji, a sądu drugiej instancji
tylko wówczas, gdy przeprowadzał on sam postępowanie dowodowe (postanowienie Sądu Najwyższego
z 17.12.2014 r., II KK 329/14). W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy nie dokonywał własnych ustaleń faktycznych
w toku postępowania apelacyjnego, wobec czego nie można w niniejszym postępowaniu kasacyjnym skutecznie
podnosić zarzutu rażącego naruszenia art. 410 KPK. Zarzut ten w istocie został skierowany przeciwko wyrokowi
Sądu Rejonowego, a zatem jego rozpoznanie w postępowaniu kasacyjnym było niedopuszczalne.
Na uwzględnienie nie zasługiwał również drugi zarzut kasacyjny, który stanowił de facto powielenie zarzutu apelacji.
Sąd Odwoławczy odniósł się do jego istoty i w dostateczny sposób wyjaśnił jego niezasadność. Dodać tu jedynie
wypada, że art. 167 KPK nakłada na Sąd meriti obowiązek przeprowadzenia dowodów z urzędu, ale tylko w takim
zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a zatem w sytuacji, gdy
jest to konieczne dla prawidłowego wyrokowania. Sąd orzekający ma obowiązek dochodzenia do prawdy obiektywnej
również w sytuacji, gdy strony nie wnioskują o przeprowadzenie nowych dowodów, ale dopiero wówczas, gdy
dokonując oceny dowodów uzna, że materiał dowodowy jest niepełny i nasuwa wątpliwości, co do stanu faktycznego
sprawy i tym samym wymaga uzupełnienia. Skarżący tymczasem w istocie nie wyjaśnia, jaki wpływ na dokonane
w niniejszej sprawie ustalenia miałoby samo określenie dokładnego stanu technicznego pojazdu, skoro już przez
powołanego w sprawie biegłego stan ten został negatywnie oceniony, a sam skazany w swoich wyjaśnieniach
przyznał, że nie zadbał o sprawdzenie stanu technicznego użytkowanego pojazdu. W tej sytuacji należy zgodzić
z Sądem Okręgowym, że w realiach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, aby niesprawność techniczna pojazdu
w szerszym zakresie niż to ustalono, mogła usprawiedliwiać zachowanie skazanego i łagodzić jego odpowiedzialność
karną. Wymaga też uwypuklenia, że celem postępowania dowodowego nie jest weryfikacja wszelkich
projektowanych przez obrońcę hipotez dotyczących przebiegu zdarzenia, a jedynie tych wersji, które w realiach
konkretnej sprawy mają swoje racjonalne uzasadnienie. Tymczasem skarżący nie przedstawił jakichkolwiek
argumentów, które w sposób umotywowany nasuwałby wątpliwości, co do ustalonych w sprawie faktów.
W ostatnim zarzucie kasacyjnym, sygnalizującym rażące naruszenie art. 457 § 3 KPK, skarżący ograniczył się
wyłącznie do wyrażenia niezadowolenia z wyników przeprowadzonej kontroli instancyjnej, twierdząc, że Sąd
Odwoławczy w sposób niepełny odniósł się do argumentacji apelacji w części dotyczącej zarzutu dowolnej oceny
zgromadzonych w sprawie dowodów, co do przypisania skazanemu czynu z art. 177 § 2 KK w zw. z art. 178 § 1 KK.
Już zaprezentowane powyżej rozważania wskazują, że stanowisko autora kasacji w tym względzie jest chybione,
gdyż Sąd Najwyższy podzielił zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywy, które mimo zwięzłego
i syntetycznego przedstawienia, odnoszą się do nakreślonej przez apelującego istoty problemu.
Konkludując, wszystkie podniesione w kasacji zarzuty były oczywiście bezzasadne, co przy braku wystąpienia
okoliczności podlegających uwzględnieniu przez SN z urzędu, pozwoliło na oddalenie kasacji na posiedzeniu w trybie
art. 535 § 3 KPK.

Komentarz
W kontekście naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie można również pomijać, że skazany nigdy
nie nabył stosowanych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, co negatywnie rzutuje na ocenę jego
wiedzy i umiejętności niezbędnych do prawidłowego i bezpiecznego uczestniczenia w ruchu drogowym. Ponadto,
bezspornym powinno być również to, że naturalnym skutkiem nietrzeźwości jest obniżenie sprawności
psychomotorycznej, wydatnie zwiększające utratę kontroli nad prowadzonym pojazdem i pogłębiające zagrożenie
bezpieczeństwa na drodze dla pozostałych jej użytkowników.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 20.8.2020 r., III KK 147/20.

W kontekście naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie można również pomijać, że skazany nigdy nie nabył stosowanych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, co negatywnie rzutuje na ocenę jego wiedzy i umiejętności niezbędnych do prawidłowego i bezpiecznego uczestniczenia w ruchu drogowym. Ponadto, bezspornym powinno być również to, że naturalnym skutkiem nietrzeźwości jest obniżenie sprawności psychomotorycznej, wydatnie zwiększające utratę kontroli nad prowadzonym pojazdem i pogłębiające zagrożenie bezpieczeństwa na drodze dla pozostałych jej użytkowników.