Ekstradycja obywatela Unii na Ukrainę

Państwo członkowskie może ekstradować obywatela innego państwa członkowskiego do państwa trzeciego po spełnieniu określonych warunków. Sprawa dotyczy obywatela ukraińskiego i rumuńskiego, który został zatrzymany w Niemczech na wniosek Ukrainy. Trybunał Sprawiedliwości UE analizował kwestie związane z prawem do ekstradycji obywatela Unii w kontekście europejskiego nakazu aresztowania oraz obowiązków państw członkowskich w takich sytuacjach.

Tematyka: ekstradycja, obywatel Unii, Trybunał Sprawiedliwości, europejski nakaz aresztowania, obowiązki państw członkowskich

Państwo członkowskie może co do zasady dokonać ekstradycji obywatela państwa członkowskiego do
państwa trzeciego. Jednakże pod warunkiem, że wezwane państwo członkowskie powiadomiło państwo,
którego obywatelem jest dana osoba, o wszystkich okolicznościach prawnych i faktycznych
przedstawionych we wniosku o ekstradycję oraz wyznaczyło rozsądny termin na ewentualne wydanie
przeciwko temu obywatelowi europejskiego nakazu aresztowania.
Stan faktyczny
BY jest obywatelem ukraińskim i rumuńskim. Urodził się na Ukrainie i mieszkał w tym państwie do czasu
przeprowadzki do Niemiec w 2012 r. W 2014 r. uzyskał na obywatelstwo rumuńskie ponieważ był potomkiem
dawnych obywateli Rumunii. BY nigdy nie mieszkał w Rumunii.
W marcu 2016 r., na podstawie wydanego przez sąd ukraiński postanowienia o tymczasowym aresztowaniu,
prokuratura generalna Ukrainy złożyła formalny wniosek o ekstradycję BY w celu przeprowadzenia postępowania
karnego w związku ze sprzeniewierzeniem środków pieniężnych ukraińskiego przedsiębiorstwa państwowego.
W lipcu 2016 r. BY został tymczasowo zatrzymany. Postanowieniem sądu w Berlinie BY został umieszczony
w areszcie ekstradycyjnym. Prokuratura w Berlinie powiadomiła rumuńskie ministerstwo sprawiedliwości o wniosku
o ekstradycję, zapytując, czy rumuńskie organy zamierzają przejąć prowadzenie postępowania karnego przeciwko
BY jako obywatelowi rumuńskiemu, który popełnił czyny zabronione za granicą. Ministerstwo to odpowiedziało, że
rumuńskie organy mogą o tym zdecydować wyłącznie na wniosek organów ukraińskich. Następnie to ministerstwo
uznał, że wydanie krajowego postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, jako warunek wydania europejskiego
nakazu aresztowania (dalej jako: ENA), jest uzależnione od wystarczającego dowodu winy osoby ściganej, i zwróciło
się do prokuratury generalnej w Berlinie o dostarczenie mu przekazanych przez organy ukraińskie dokumentów
i kopii dowodów dotyczących czynów zarzucanych BY.
Zdaniem sądu w Berlinie ekstradycja BY na Ukrainę jest zgodna z niemieckim prawem. Może on jednak budzić
wątpliwości w świetle wyroku TS z 6.9.2016 r., Petruhhin (C-182/15, EU:C:2016:630), ponieważ rumuńskie organy
sądowe formalnie nie orzekły w przedmiocie ewentualnego wydania ENA. RFN odmawia ekstradycji własnych
obywateli, jednak nie istnieje żaden zakaz ekstradycji obywateli innych państw członkowskich (por. art. 6 Europejskiej
konwencji o ekstradycji).
Stanowisko TS
Stosowanie TFUE
Trybunał uznał, że w rozpatrywanej sprawie BY, obywatel rumuński, korzysta jako obywatel Unii z prawa do
przebywania w innym państwie członkowskim (art. 21 TFUE), w niniejszym przypadku w RFN, a zatem jego sytuacja
jest objęta zakresem stosowania Traktatów w rozumieniu art. 18 TFUE. Nawet jeśli po pierwsze, przeniósł on
ośrodek interesów życiowych do tego ostatniego państwa w chwili, gdy nie nabył jeszcze obywatelstwa rumuńskiego,
a po drugie, jest on także obywatelem wzywającego państwa trzeciego.
Trybunał orzekł, że art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że znajdują one zastosowanie do
sytuacji obywatela Unii będącego obywatelem państwa członkowskiego przebywającym na terytorium
innego państwa członkowskiego i objętego wnioskiem o ekstradycję skierowanym do tego ostatniego
państwa przez państwo trzecie, nawet jeśli ten obywatel przeniósł ośrodek interesów życiowych do tego
innego państwa członkowskiego w chwili, gdy nie miał jeszcze statusu obywatela Unii.
Obowiązki państw członkowskich
Z orzecznictwa TS wynika, że należy przyznać pierwszeństwo wymianie informacji z państwem członkowskim,
którego obywatelem jest osoba poszukiwana, aby ewentualnie umożliwić organom tego państwa wydanie ENA dla
celów postępowania karnego. Trybunał stwierdził, że gdy zatem do innego państwa członkowskiego, w którym ta
osoba przebywa legalnie, wniosek o ekstradycję skierowało państwo trzecie, to inne państwo członkowskie powinno
powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest dana osoba, i w stosownym przypadku na
żądanie tego ostatniego państwa przekazać mu tę osobę zgodnie z przepisami decyzji ramowej Rady
2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między
państwami członkowskimi (Dz.U. UE L z 2002 r., Nr 190, s. 1). Pod warunkiem że to ostatnie państwo członkowskie
jest zgodnie ze swym prawem krajowym właściwe, aby prowadzić przeciwko osobie poszukiwanej postępowanie
związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium. Ponadto, aby zapewnić realizację celu polegającego na
zapobieganiu ryzyku bezkarności osoby poszukiwanej w związku z czynami zarzucanymi jej we wniosku

o ekstradycję, ENA wydany ewentualnie przez państwo członkowskie, którego obywatelem jest ta osoba,
powinien dotyczyć co najmniej tych samych czynów co czyny zarzucane we wniosku o ekstradycję (wyrok TS
z 10.4.2018 r., Pisciotti, C-191/16, EU:C:2018:222, pkt 54). Natomiast w przypadku braku wydania ENA przez
państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba poszukiwana, wezwane państwo członkowskie może dokonać
jej ekstradycji pod warunkiem, że zweryfikowało, zgodnie z orzecznictwem TS, iż ta ekstradycja nie naruszy praw
wskazanych w art. 19 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (wyrok Petruhhin, pkt 60).
Z pkt 55 i 56 wyroku Pisciotti, wynika, że wezwane państwo członkowskie wypełnia ww. obowiązek powiadomienia
poprzez umożliwienie właściwym organom państwa członkowskiego, którego obywatelem jest osoba poszukiwana,
zażądania przekazania tej osoby w ramach ENA.
Trybunał stwierdził, że państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba poszukiwana, samo dokonuje
oceny stosowności wydania ENA, jeżeli zostało powiadomione przez wezwane państwo członkowskie o wniosku
o ekstradycję dotyczącym jednego z jego obywateli. To państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba
poszukiwana, może zwrócić się do wzywającego państwa trzeciego o przekazanie akt postępowania karnego w celu
dokonania oceny stosowności ewentualnego ścigania.
Trybunał orzekł, że art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że jeżeli państwo członkowskie,
którego obywatelem jest osoba poszukiwana, będąca obywatelem Unii objętym wnioskiem o ekstradycję
skierowanym przez państwo trzecie do innego państwa członkowskiego, zostało powiadomione przez to
ostatnie państwo o tym wniosku, ani jedno, ani drugie z tych państw członkowskich nie jest zobowiązane do
zwrócenia się do wzywającego państwa trzeciego o przekazanie im kopii akt postępowania karnego, aby
umożliwić państwu członkowskiemu, którego obywatelem jest ta osoba, ocenę możliwości przejęcia
prowadzenia postępowania karnego przeciwko tej osobie. O ile powiadomiło ono należycie państwo
członkowskie, którego obywatelem jest ta osoba, o wniosku o ekstradycję, o wszystkich okolicznościach
prawnych i faktycznych przedstawionych przez wzywające państwo trzecie w ramach tego wniosku oraz
o wszelkich zmianach sytuacji, w jakiej osoba poszukiwana się znajduje, istotnych dla celów ewentualnego
wydania przeciwko niej ENA, wezwane państwo może dokonać ekstradycji tej osoby bez konieczności
oczekiwania na to, aby państwo członkowskie, którego jest ona obywatelem, zrezygnowało w drodze
formalnej decyzji z wydania takiego nakazu, dotyczącego co najmniej tych samych czynów co czyny
wskazane we wniosku o ekstradycję, gdy to ostatnie państwo członkowskie zaniecha wydania tego ENA
w rozsądnym terminie, który został mu wyznaczony w tym celu przez wezwane państwo członkowskie przy
uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy.
Odmowa ekstradycji
W ocenie TS gdy wezwane państwo trzecie otrzymało od państwa trzeciego wniosek o ekstradycję obywatela Unii,
będącego obywatelem innego państwa członkowskiego, w celu przeprowadzenia postępowania karnego, w ramach
prawa Unii powstaje jedynie kwestia, czy wezwane państwo członkowskie może działać w odniesieniu do tego
obywatela Unii w sposób naruszający w mniejszym stopniu wykonywanie przysługującego mu prawa do swobodnego
przemieszczania się i pobytu, postanawiając raczej przekazać tego obywatela państwu członkowskiemu, którego
obywatelstwo ten posiada, zamiast przeprowadzać jego ekstradycję do wzywającego państwa trzeciego (wyrok
Pisciotti, pkt 50).
Trybunał orzekł, że art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie, do
którego państwo trzecie skierowało wniosek o ekstradycję w celu przeprowadzenia postępowania karnego
wobec obywatela Unii będącego obywatelem innego państwa członkowskiego, nie jest zobowiązane do
odmówienia ekstradycji i przejęcia prowadzenia postępowania karnego, jeżeli jego prawo krajowe przewiduje
taką możliwość.

Komentarz
W niniejszym wyroku TS podtrzymał swoje stanowisko dotyczące stosowania wobec obywatela Unii postanowień art.
18 i 21 TFUE w przypadku wniosku o jego ekstradycję skierowanego do państwa członkowskiego jego pobytu
(którego nie jest on obywatelem) przez państwo trzecie. Zdaniem TS na powyższe stanowisko nie ma wpływu
okoliczność, że ten zainteresowany posiada podwójne obywatelstwo państwa członkowskiego i państwa trzeciego.
Rozpatrując niniejsza sprawę Trybunał wyróżnił dwie sytuacje. Pierwsza sytuacja, gdy państwo członkowskie –
którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, skierowany państwo trzecie, po zawiadomieniu
przez wezwane państw członkowskie na którego terytorium ta osoba przebywa legalnie – wdało wobec tej osoby
ENA. Przy czym ten ENA powinien dotyczyć co najmniej tych samych czynów co czyny zarzucane we wniosku
o ekstradycję. Wówczas wezwane państwo członkowskie nie jest uprawnione do ekstradycji tej osoby do państwa
trzeciego. Natomiast druga sytuacja, gdy państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba poszukiwana, nie
wyda w rozsądnym terminie ENA, to wezwane państwo członkowskie może dokonać ekstradycji pod warunkiem, że
zweryfikowało, zgodnie z orzecznictwem TS, iż ta ekstradycja nie naruszy praw wskazanych w art. 19 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej.

Wyrok TS z 17.12.2020 r., Generalstaatsanwaltschaft Berlin (Ekstradycja na Ukrainę), C-398/19

Trybunał Sprawiedliwości podtrzymał, że w przypadku wniosku o ekstradycję obywatela Unii do państwa trzeciego, stosuje się postanowienia TFUE. Wyrok dotyczył sytuacji, gdy państwo trzecie wystąpiło z wnioskiem o ekstradycję obywatela Unii będącego obywatelem innego państwa członkowskiego. TS uznał, że wezwane państwo członkowskie może dokonać ekstradycji pod określonymi warunkami zgodnie z przepisami unijnymi.