Skuteczne doręczenie zastępcze tylko na prawidłowy adres oskarżonego

Prawo stron do uczestniczenia w rozprawie jest fundamentalnym prawem demokratycznego procesu karnego i stanowi jeden z głównych elementów rzetelnego postępowania. Tylko poprawne wskazanie danych adresowych warunkuje możliwość uznania zawiadomienia o rozprawie za doręczone – także wówczas, gdy nastąpi sytuacja tzw. doręczenia zastępczego, o której stanowi przepis art. 133 § 1 i 2 KPK – wynika z wyroku Sądu Najwyższego. Sąd Rejonowy w K. prawomocnym wyrokiem uznał P.S. za winnego przestępstw kradzieży, w tym również z użyciem przemocy i skazał go na karę łączną roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata, w tym czasie zobowiązano oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu oraz oddano go pod dozór kuratora. Sąd orzekł też środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwami poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych odpowiednich kwot pieniężnych. Prokurator Generalny wniósł kasację na korzyść oskarżonego twierdząc, że doszło do wadliwego uznania za prawidłowo doręczone awizowanego i niepodjętego w terminie zawiadomienia oskarżonego o terminie rozprawy. Jak dowodzono, korespondencję tę wysłano na adres innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony, nie będący adresem do doręczeń oskarżonego P.S. W rezultacie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, czego konsekwencją było rażące naruszenie prawa P.S. do obrony. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania. Jak podkreślono, jedną z podstawowych gwarancji procesowych jest prawo do obrony w znaczeniu materialnym, które wyrażone jest m.in. poprzez prawo do udziału oskarżonego w rozprawie głównej, od którego są przewidziane jedynie ściśle określone wyjątki - art. 374 § 1 zd. 2 i art. 374 § 1a KPK. W pozostałych przypadkach ewentualna nieobecność oskarżonego musi być wynikiem jego świadomej decyzji, a nie braku stosownej informacji czy też wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy. Warunkiem domniemania, że nieobecność oskarżonego na rozprawie jest wyrazem jego woli jest dochowanie wobec oskarżonego szeregu gwarancji procesowych, realizujących w szczególności obowiązek poinformowania o dacie i miejscu rozprawy. W tej sprawie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, bowiem Sąd przyjął, że doszło do prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy w trybie określonym w art. 133 § 1 i 2 KPK. Po analizie akt sprawy Sąd Najwyższy stwierdził, że P.S. wskazał jeden adres jako adres zamieszkania i odbioru korespondencji zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i podczas przesłuchań w charakterze podejrzanego. W zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy głównej wskazano, by oskarżonego zawiadomić o jej terminie do rąk własnych, po uprzednim sprawdzeniu, czy nie jest osadzony w areszcie śledczym lub zakładzie karnym na terenie kraju. W toku realizacji tego zarządzenia uzyskano wydruk z systemu NOE – SAD, z którego wynikało, że P.S. po zwolnieniu z Aresztu Śledczego w W., jako adres po zwolnieniu podał inne dane niż poprzednio i ten nowy adres wskazał jako adres zameldowania i zamieszkania. W rezultacie zawiadomienie o terminie rozprawy zostało skierowane na ten właśnie adres, jednak korespondencja ta nie została podjęta i po dwukrotnym awizowaniu została zwrócona do Sądu. Jak ustalono, informacja o zwolnieniu z aresztu dotyczyła innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony.

Tematyka: doręczenie zastępcze, adres oskarżonego, prawo do obrony, Sąd Najwyższy, zawiadomienie o rozprawie

Prawo stron do uczestniczenia w rozprawie jest fundamentalnym prawem demokratycznego procesu karnego i stanowi jeden z głównych elementów rzetelnego postępowania. Tylko poprawne wskazanie danych adresowych warunkuje możliwość uznania zawiadomienia o rozprawie za doręczone – także wówczas, gdy nastąpi sytuacja tzw. doręczenia zastępczego, o której stanowi przepis art. 133 § 1 i 2 KPK – wynika z wyroku Sądu Najwyższego. Sąd Rejonowy w K. prawomocnym wyrokiem uznał P.S. za winnego przestępstw kradzieży, w tym również z użyciem przemocy i skazał go na karę łączną roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata, w tym czasie zobowiązano oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu oraz oddano go pod dozór kuratora. Sąd orzekł też środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwami poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych odpowiednich kwot pieniężnych. Prokurator Generalny wniósł kasację na korzyść oskarżonego twierdząc, że doszło do wadliwego uznania za prawidłowo doręczone awizowanego i niepodjętego w terminie zawiadomienia oskarżonego o terminie rozprawy. Jak dowodzono, korespondencję tę wysłano na adres innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony, nie będący adresem do doręczeń oskarżonego P.S. W rezultacie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, czego konsekwencją było rażące naruszenie prawa P.S. do obrony. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania. Jak podkreślono, jedną z podstawowych gwarancji procesowych jest prawo do obrony w znaczeniu materialnym, które wyrażone jest m.in. poprzez prawo do udziału oskarżonego w rozprawie głównej, od którego są przewidziane jedynie ściśle określone wyjątki - art. 374 § 1 zd. 2 i art. 374 § 1a KPK. W pozostałych przypadkach ewentualna nieobecność oskarżonego musi być wynikiem jego świadomej decyzji, a nie braku stosownej informacji czy też wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy. Warunkiem domniemania, że nieobecność oskarżonego na rozprawie jest wyrazem jego woli jest dochowanie wobec oskarżonego szeregu gwarancji procesowych, realizujących w szczególności obowiązek poinformowania o dacie i miejscu rozprawy. W tej sprawie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, bowiem Sąd przyjął, że doszło do prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy w trybie określonym w art. 133 § 1 i 2 KPK. Po analizie akt sprawy Sąd Najwyższy stwierdził, że P.S. wskazał jeden adres jako adres zamieszkania i odbioru korespondencji zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i podczas przesłuchań w charakterze podejrzanego. W zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy głównej wskazano, by oskarżonego zawiadomić o jej terminie do rąk własnych, po uprzednim sprawdzeniu, czy nie jest osadzony w areszcie śledczym lub zakładzie karnym na terenie kraju. W toku realizacji tego zarządzenia uzyskano wydruk z systemu NOE – SAD, z którego wynikało, że P.S. po zwolnieniu z Aresztu Śledczego w W., jako adres po zwolnieniu podał inne dane niż poprzednio i ten nowy adres wskazał jako adres zameldowania i zamieszkania. W rezultacie zawiadomienie o terminie rozprawy zostało skierowane na ten właśnie adres, jednak korespondencja ta nie została podjęta i po dwukrotnym awizowaniu została zwrócona do Sądu. Jak ustalono, informacja o zwolnieniu z aresztu dotyczyła innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony.

Prawo stron do uczestniczenia w rozprawie jest fundamentalnym prawem demokratycznego procesu
karnego i stanowi jeden z głównych elementów rzetelnego postępowania. Tylko poprawne wskazanie danych
adresowych warunkuje możliwość uznania zawiadomienia o rozprawie za doręczone – także wówczas, gdy
nastąpi sytuacja tzw. doręczenia zastępczego, o której stanowi przepis art. 133 § 1 i 2 KPK – wynika z wyroku
Sądu Najwyższego.
Sąd Rejonowy w K. prawomocnym wyrokiem uznał P.S. za winnego przestępstw kradzieży, w tym również z użyciem
przemocy i skazał go na karę łączną roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres
próby wynoszący 3 lata, w tym czasie zobowiązano oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu
oraz oddano go pod dozór kuratora. Sąd orzekł też środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia
w całości szkody wyrządzonej przestępstwami poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych odpowiednich kwot
pieniężnych.
Prokurator Generalny wniósł kasację na korzyść oskarżonego twierdząc, że doszło do wadliwego uznania za
prawidłowo doręczone awizowanego i niepodjętego w terminie zawiadomienia oskarżonego o terminie rozprawy. Jak
dowodzono, korespondencję tę wysłano na adres innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony, nie
będący adresem do doręczeń oskarżonego P.S. W rezultacie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod
nieobecność oskarżonego, czego konsekwencją było rażące naruszenie prawa P.S. do obrony.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Jak podkreślono, jedną z podstawowych gwarancji procesowych jest prawo do obrony w znaczeniu
materialnym, które wyrażone jest m.in. poprzez prawo do udziału oskarżonego w rozprawie głównej, od
którego są przewidziane jedynie ściśle określone wyjątki - art. 374 § 1 zd. 2 i art. 374 § 1a KPK.
W pozostałych przypadkach ewentualna nieobecność oskarżonego musi być wynikiem jego świadomej
decyzji, a nie braku stosownej informacji czy też wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy.
Warunkiem domniemania, że nieobecność oskarżonego na rozprawie jest wyrazem jego woli jest
dochowanie wobec oskarżonego szeregu gwarancji procesowych, realizujących w szczególności obowiązek
poinformowania o dacie i miejscu rozprawy. W tej sprawie doszło do przeprowadzenia rozprawy głównej pod
nieobecność oskarżonego, bowiem Sąd przyjął, że doszło do prawidłowego zawiadomienia go o terminie rozprawy
w trybie określonym w art. 133 § 1 i 2 KPK. Po analizie akt sprawy Sąd Najwyższy stwierdził, że P.S. wskazał jeden
adres jako adres zamieszkania i odbioru korespondencji zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak
i podczas przesłuchań w charakterze podejrzanego. W zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy głównej wskazano, by
oskarżonego zawiadomić o jej terminie do rąk własnych, po uprzednim sprawdzeniu, czy nie jest osadzony
w areszcie śledczym lub zakładzie karnym na terenie kraju. W toku realizacji tego zarządzenia uzyskano wydruk
z systemu NOE – SAD, z którego wynikało, że P.S. po zwolnieniu z Aresztu Śledczego w W., jako adres po
zwolnieniu podał inne dane niż poprzednio i ten nowy adres wskazał jako adres zameldowania i zamieszkania.
W rezultacie zawiadomienie o terminie rozprawy zostało skierowane na ten właśnie adres, jednak korespondencja ta
nie została podjęta i po dwukrotnym awizowaniu została zwrócona do Sądu. Jak ustalono, informacja o zwolnieniu
z aresztu dotyczyła innej osoby o takim samym imieniu i nazwisku jak oskarżony.
Sąd Najwyższy stwierdził, że wysłanie zawiadomienia o rozprawie innej niż oskarżony osobie nie spełnia
podstawowego warunku przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, jakim jest
prawidłowe poinformowanie go o jej terminie i miejscu. Mimo tego, że od 1.7.2015 r. oskarżony ma prawo,
a nie obowiązek (jeżeli sprawa nie dotyczy zbrodni lub gdy przewodniczący albo sąd nie uzna jego obecności
za obowiązkową) brania udziału w rozprawie, to aby móc to prawo zrealizować, musi być prawidłowo
zawiadomiony o jej terminie i miejscu, a gdy brak jest w tym zakresie dowodu, to czynności tej nie powinno
się przeprowadzać. Dowód zawiadomienia o terminie musi bezspornie dotyczyć osoby, której dotyczy
powiadomienie i jedynie prawidłowe zaadresowanie przesyłki umożliwia uznanie zawiadomienia za
doręczone, wymogi te dotyczą również sytuacji w której nastąpi tzw. doręczenie zastępcze (zob. wyrok SN
z 21.11.2017 r., III KK 424/17, 
; wyrok SN z 7.7.2016 r., V KK 187/16, 
). Dlatego należy uznać, że P.S.
nie został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy głównej, a w rezultacie Sąd nie był uprawniony do jej
prowadzenia pod nieobecność oskarżonego. Nie dysponował bowiem właściwym dowodem potwierdzającym, że
został on o tej czynności powiadomiony. W uzasadnieniu wyroku uznano, że wskazane uchybienia pozbawiły
oskarżonego prawa do udziału w rozprawie, co stanowi rażące naruszenie przepisów art. 117 § 1 i 2 KPK w zw. z art.
374 § 1 KPK. W konsekwencji doszło również do naruszenia wynikającego z art. 6 KPK prawa oskarżonego do
obrony, skoro poprzez uniemożliwienie mu osobistego uczestnictwa rozprawie, nie mógł on podjąć się aktywnej
obrony: składać wyjaśnień, oświadczeń i wniosków, czy też poddać wyroku kontroli instancyjnej.



Wyrok SN z 9.12.2020 r., IV KK 481/20, 








Sąd Najwyższy stwierdził, że wysłanie zawiadomienia o rozprawie innej niż oskarżony osobie nie spełnia podstawowego warunku przeprowadzenia rozprawy głównej pod nieobecność oskarżonego, jakim jest prawidłowe poinformowanie go o jej terminie i miejscu. Mimo tego, że od 1.7.2015 r. oskarżony ma prawo, a nie obowiązek (jeżeli sprawa nie dotyczy zbrodni lub gdy przewodniczący albo sąd nie uzna jego obecności za obowiązkową) brania udziału w rozprawie, to aby móc to prawo zrealizować, musi być prawidłowo zawiadomiony o jej terminie i miejscu, a gdy brak jest w tym zakresie dowodu, to czynności tej nie powinno się przeprowadzać. Dowód zawiadomienia o terminie musi bezspornie dotyczyć osoby, której dotyczy powiadomienie i jedynie prawidłowe zaadresowanie przesyłki umożliwia uznanie zawiadomienia za doręczone, wymogi te dotyczą również sytuacji w której nastąpi tzw. doręczenie zastępcze.