Podstawa wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia

Warunek „powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania” (art. 55 § 1 KPK) – zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego – należy rozumieć, jako ponowne wydanie postanowienia tego samego rodzaju, jak poprzednie uchylone. W aktualnym stanie prawnym możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia wiąże się ponadto z koniecznością uprzedniego zaskarżenia ponownie wydanego postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania do prokuratora nadrzędnego a aktualizuje się dopiero w razie utrzymania przez ten organ zaskarżonego postanowienia w mocy.

Tematyka: subsidiarny akt oskarżenia, postanowienie o umorzeniu śledztwa, kasacja, Sąd Najwyższy, linią orzeczniczą, oskarżenie posiłkowe

Warunek „powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania” (art. 55 § 1 KPK) – zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego – należy rozumieć, jako ponowne wydanie postanowienia tego samego rodzaju, jak poprzednie uchylone. W aktualnym stanie prawnym możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia wiąże się ponadto z koniecznością uprzedniego zaskarżenia ponownie wydanego postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania do prokuratora nadrzędnego a aktualizuje się dopiero w razie utrzymania przez ten organ zaskarżonego postanowienia w mocy.

Warunek „powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania” (art. 55
§ 1 KPK) – zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego – należy rozumieć, jako ponowne
wydanie postanowienia tego samego rodzaju, jak poprzednie uchylone, czyli odpowiednio powtórnego
postanowienia o odmowie wszczęcia lub powtórnego postanowienia o umorzeniu postępowania.
W aktualnym stanie prawnym możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia wiąże się ponadto
z koniecznością uprzedniego zaskarżenia ponownie wydanego postanowienia o odmowie wszczęcia lub
o umorzeniu postępowania do prokuratora nadrzędnego a aktualizuje się dopiero w razie utrzymania przez
ten organ zaskarżonego postanowienia w mocy.
Opis stanu faktycznego
Problem dopuszczalności kasacji wywiedzionej przez pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych wyłonił
się w następującym układzie procesowym.
Prokuratura Rejonowa Poznań–Grunwald w Poznaniu prowadziła, z zawiadomienia złożonego przez Spółkę Akcyjną
postępowanie w sprawie ukrywania dokumentów weksla na szkodę Spółki, sfałszowania weksli oraz usiłowania
przywłaszczenia na ich podstawie prawa majątkowego wartości 47 866 855 zł 68 gr, a więc czynów
zakwalifikowanych z art. 276 KK, art. 310 § 1 KK i art. 13 § 1 KK w zw. z art. 286 § 1 KK, w zw. z art. 294 § 1 KK.
Postanowieniem z 29.6.2015 r. prokurator odmówił wszczęcia śledztwa w tej sprawie, przy czym decyzję tę wskutek
zażalenia pokrzywdzonego uchylił Sąd Okręgowy w Poznaniu. Wskazana na wstępie prokuratura prowadziła
również, z zawiadomienia złożonego przez Spółkę Akcyjną postępowanie dotyczące popełnienia czynów z art. 296 §
1-3 KK na jej szkodę. Pierwotnie prokurator odmówił wszczęcia postępowania w tej sprawie, jednakże wskutek
wniesionego zażalenia Sąd Okręgowy w Poznaniu uchylił postanowienie prokuratora. Oba postępowania zostały
połączone do wspólnego prowadzenia.
Postanowieniem z 14.2.2017 r., PR 2 Ds. 3055/15 prokurator Prokuratury Rejonowej Poznań–Grunwald w Poznaniu
umorzył śledztwo w sprawie dokonanego przywłaszczenia dwóch dokumentów weksla na szkodę Spółki Akcyjnej,
podrobienia weksli oraz usiłowania przywłaszczenia na podstawie weksla wystawionego przez wystawcę prawa
majątkowego wartości 47 866 855 zł 68 gr na szkodę Spółki, tj. o czyn z art. 276 KK, art. 310 § 1 KK oraz art. 13 § 1
KK w zw. z art. 284 § 1 KK, w zw. z art. 294 § 1 KK, w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK. Tym samym
postanowieniem umorzono śledztwo także w sprawie dokonanego, w celu osiągnięcia korzyści, nadużycia uprawnień
przez osoby zajmujące się sprawami majątkowymi Spółki, wskutek czego wyrządzono szkodę majątkową
w wysokości 20 000 000 zł oraz sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia szkody w kwocie 55
866 855,68 zł, tj. o czyn z art. 296 § 1 i 1a KK w zw. z art. 296 § 2 i 3 KK.
Postawą umorzenia śledztwa było niestwierdzenie znamion czynu zabronionego (art. 17 § 1 pkt 2 KPK).
Przedmiotowe postanowienie zaskarżyli w całości Baco Holding sp. z o.o. w Poznaniu i B&C SA w Poznaniu.
Zaskarżonemu postanowieniu pokrzywdzeni zarzucili obrazę przepisów prawa materialnego z art. 438 pkt 1 KPK, tj.
naruszenie: art. 284 § 1 w zw. z art. 294 § 1 KK, art. 296 § 1-3 KK, art. 286 § 1 KK w zw. z art. 294 § 1 KK, art. 276
KK, art, 271 § 1 i 3 KK, art. 310 KK, ewentualnie – art. 270 § 1 i 2 KK poprzez stwierdzenie, że w niniejszej sprawie
nie zostały wyczerpane znamiona czynu zabronionego wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do dalszego prowadzenia prokuratorowi Prokuratury Rejonowej Poznań — Grunwald
w Poznaniu.
Mimo utrzymania w mocy postanowienia o umorzeniu śledztwa o czyn z art. 276 KK, art. 310 § 1 KK oraz art. 13 § 1
KK w zw. z art. 284 § 1 KK, w zw. z art. 294 § 1 KK, w zw. z art. 12 KK w zw. z art. 11 § 2 KK przedstawiciele Spółki
zdecydowali wnieść w sprawie subsydiarny akt oskarżenia przeciwko A.D., którą oskarżono o to, że dokonała
przywłaszczenia dwóch dokumentów weksli własnych - pierwszego na sumę wekslową 55.000.000 zł i drugiego na
sumę wekslową 6.000.000 zł, na szkodę spółki oraz przy współdziałaniu z bratem M.D., działając jako sprawca
kierowniczy, przerobiła oba dokumenty weksli własnych dokonując ich indosowania przy braku istnienia podstawy
cywilnoprawnej przysporzenia na rzecz A.D., jako osoby fizycznej do majątku osobistego, a następnie usiłowała
przywłaszczyć na podstawie pierwszego z weksli opiewającego na sumę wekslową 55.000.000,00 zł prawo
majątkowe wartości 47.866.855,68 zł na szkodę Spółki, tj. o czyn z art. 276 KK, art. 310 § 1 KK oraz art. 13 § 1 KK
w zw. z art. 284 § 1 KK, w zw. z art. 294 § 1 KK, w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK. Z kolei, M.D. oskarżono
o to, że działając wspólnie i w porozumieniu z siostrą A.D. przerobił dwa weksle własne - pierwszy na sumę
wekslową 55.000.000 zł i drugi na sumę wekslową 6.000.000 zł, dokonując ich indosowania przy braku istnienia




podstawy prawnej przysporzenia na rzecz A.D., jako osoby fizycznej, do jej majątku osobistego, czym działał na
szkodę Spółki, tj. o czyn z art. 310 § 1 KK.
Przedmiotowa skarga zasadnicza przeszła kontrolę formalną i merytoryczną, a w konsekwencji przeprowadzone
zostało postępowanie sądowe zakończone wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 3.10.2018 r., XVI K 115/17,
którym oboje oskarżonych uniewinniono od zarzucanych im czynów.
Po rozpoznaniu apelacji oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, wyrokiem z 9.1.2019
r., II AKa 234/18 zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Z kasacją wystąpił pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych zaskarżając wyrok Sądu odwoławczego
w całości i zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 276 KK, art. 310 § 1 KK oraz art. 13 §
1 KK w zw. z art 284 § 1 KK oraz przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 439 § 1 pkt. 2 KPK i art. 433 § 2
KPK.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i utrzymanego nim wyroku sądu
pierwszej instancji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu pierwszo-instancyjnym.
Sąd Najwyższy, na podstawie art. 531 § 1 KPK w zw. z art. 529 KPK w zw. z art. 17§1 pkt 9 KPK, postanowił kasację
pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych pozostawić bez rozpoznania, wobec istnienia okoliczności
wyłączającej ściganie oskarżonych oraz niemożności orzeczenia na korzyść oskarżonych.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja nie mogła zostać merytorycznie rozpoznana. Na przeszkodzie temu legły
unormowania zawarte w art. 439 § 2 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 KPK w zw. z art. 55 § 1 KPK w brzmieniu
obowiązującym do 4.10.2019 r. Wniesienie w sprawie subsydiarnego aktu oskarżenia nastąpiło bowiem z oczywistym
naruszeniem dyspozycji zdania pierwszego ostatniego z wymienionych przepisów.
Zaskarżone przez pokrzywdzone spółki postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej Poznań – Grunwald
w Poznaniu z 14.2.2017 r., PR 2 Ds. 3055/15 poddane zostało kontroli sądowej i – w zakresie obejmującym
umorzenie śledztwa w sprawie o czyn z art. z art. 276 KK, art. 310 § 1 KK oraz art. 13 § 1 KK w zw. z art. 284 § 1 KK
w zw. z art. 294 § 1 KK w zw. z art. 12 KK w zw. z art. 11 § 2 KK (pkt 1) – zostało postanowieniem Sądu Okręgowego
w Poznaniu z 8.5.2017 r., XVI Kp 324/17 utrzymane w mocy.
Okoliczność ta powoduje, że nie został spełniony warunek „powtórnego wydania postanowienia o odmowie
wszczęcia lub o umorzeniu postępowania” (art. 55 § 1 KPK), który – zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu
Najwyższego należy rozumieć, jako ponowne wydanie postanowienia tego samego rodzaju, jak poprzednie uchylone,
czyli odpowiednio powtórnego postanowienia o odmowie wszczęcia lub powtórnego postanowienia o umorzeniu
postępowania (zob. np. uchwała Sądu Najwyższego z 17.5.2000 r., I KZP 9/00, OSNKW 2000, z. 5-6, poz. 42;
postanowienie Sądu Najwyższego z 20.4.2006 r., III KK 371/05, R-OSNKW 2006, poz. 872; wyrok Sądu
Najwyższego z 9.11.2011 r., III KK 134/11, OSNKW 2011, z. 12, poz. 111 czy np. postanowienia: Sądu Apelacyjnego
w Lublinie z 14.6.2010 r., II AKz 197/10 i Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25.5.2011 r., II AKz 227/11, OSA w Łodzi
2011, z. 3, poz. 33).
Uzupełniająco dodać należało, iż w aktualnym stanie prawnym możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia
wiąże się ponadto z koniecznością uprzedniego zaskarżenia ponownie wydanego postanowienia o odmowie
wszczęcia lub o umorzeniu postępowania do prokuratora nadrzędnego a aktualizuje się dopiero w razie utrzymania
przez ten organ zaskarżonego postanowienia w mocy (art. 55 § 1 KPK w brzmieniu od 5.10.2019 r.).
Biorąc pod uwagę fakt, że w sprawie zapadł wyrok uniewinniający oboje oskarżonych, a rozstrzygnięcie to zostało
przez Sąd odwoławczy utrzymane w mocy, oczywiste jest, iż korzystniejsze dla podmiotów postępowania orzeczenie
w tej sprawie zapaść już nie może. Powyższe skutkuje brakiem możliwości merytorycznej oceny podniesionego
zarzutu kasacji.

Komentarz
Realia sprawy wskazują, że pokrzywdzone spółki nie nabyły uprawnienia do wystąpienia z oskarżeniem posiłkowym
subsydiarnym, zaś sama skarga nie została skutecznie wniesiona. Postępowanie sądowe zostało wadliwie wszczęte
i toczyło się przy braku skargi uprawnionego oskarżyciela, co uszło uwadze orzekających w sprawie Sądów, mimo że
w uzasadnieniu subsydiarnego aktu oskarżenia lojalnie wskazano na znaną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego
wiążącą uprawnienie do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia z koniecznością wydania dwóch tożsamych
postanowień, a więc odpowiednio powtórnego postanowienia o odmowie wszczęcia lub powtórnego postanowienia
o umorzeniu postępowania, której jednak autor aktu oskarżenia, kierując się wykładnią logiczną, nie podzielił.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 2.9.2020 r., V KK 355/19.






Sąd Najwyższy postanowił kasację pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych subsydiarnych pozostawić bez rozpoznania, wobec istnienia okoliczności wyłączających ściganie oskarżonych oraz niemożności orzeczenia na korzyść oskarżonych. Realia sprawy wskazują, że pokrzywdzone spółki nie nabyły uprawnienia do wystąpienia z oskarżeniem posiłkowym subsydiarnym, zaś sama skarga nie została skutecznie wniesiona. Postępowanie sądowe zostało wadliwie wszczęte i toczyło się przy braku skargi uprawnionego oskarżyciela.