Podstawa wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego

Zgodnie z dyspozycją art. 434 § 1 KPK, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie w przypadku wniesienia środka odwoławczego na jego niekorzyść oraz w granicach zaskarżenia. Publikacja omawia zmiany w opisie czynu oraz kwalifikacji prawnej dokonane przez Sąd Okręgowy w Krakowie, a następnie przez Sąd Najwyższy. Autor kasacji domaga się uchylenia wyroku. Prokurator wnosi o oddalenie kasacji. Ostatecznie Sąd Najwyższy oddala kasację jako bezzasadną.

Tematyka: KPK, środek odwoławczy, zmiana kwalifikacji prawnej, Sąd Okręgowy w Krakowie, Sąd Najwyższy, kasacja, bezzasadność, motywacja sprawcy, koszty pomocy prawnej, postanowienie

Zgodnie z dyspozycją art. 434 § 1 KPK, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie w przypadku wniesienia środka odwoławczego na jego niekorzyść oraz w granicach zaskarżenia. Publikacja omawia zmiany w opisie czynu oraz kwalifikacji prawnej dokonane przez Sąd Okręgowy w Krakowie, a następnie przez Sąd Najwyższy. Autor kasacji domaga się uchylenia wyroku. Prokurator wnosi o oddalenie kasacji. Ostatecznie Sąd Najwyższy oddala kasację jako bezzasadną.

Zgodnie z dyspozycją art. 434 § 1 KPK, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie
wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz w granicach zaskarżenia, chyba że
ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz w razie stwierdzenia uchybień
podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela
publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia
niezależnie od podniesionych zarzutów.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Miechowie K.W. został uznany za winnego tego, że w okresie od 2.8.2015 r. do
4.8.2015 r., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, grożąc P.U. pobiciem
i pozbawieniem życia, grożąc mu pozbawieniem życia jego rodziny, a także grożąc spaleniem „Pizzerii Oficyna”
skradł na jego szkodę pieniądze w łącznej kwocie 1150 zł. przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat od
odbycia kary łącznej 6 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego
w Miechowie z 16.12.2005 r. II K 334/05, obejmującej między innymi dwie kary jednostkowe po 2 lata pozbawienia
wolności wymierzone wyrokiem Sądu Rejonowego w Miechowie z 18.3.2005 r., II K 74/05, za występki z art. 280 § 1
KK w zw. z art. 157 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 64 § 1 KK oraz z art. 280 § 1 KK w zw. z art. 64 § 1
KK, którą to karę łączną pozbawienia wolności odbył w okresie od 9.12.2010 r. do 27.10.2013 r., jak też w ciągu 5 lat
od odbycia części kary łącznej 2 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności wymierzonej wyrokiem Sądu Rejonowego
w Miechowie z 17.2.2011 r., II K 495/10, obejmującej karę jednostkową 2 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności
wymierzoną za występek z art. 280 § 1 KK i art. 191 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 64
§ 2 KK, którą to część kary łącznej pozbawienia wolności odbył w okresie od 27.10.2013 r. do 12.9.2014 r. oraz od
23.9.2014 r. do 22.7.2015 r., tj. występku z art. 280 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 64 § 2 KK, za który na
mocy art. 280 § 1 KK, przy zastosowaniu art. 64 § 2 KK, wymierzono mu karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności.
Od wyroku apelację wniósł obrońca z urzędu oskarżonego, który podniósł zarzuty obrazy prawa materialnego (art.
282 KK w zw. z art. 283 KK), błędu w ustaleniach faktycznych oraz obrazy przepisów postępowania (art. 7 KPK, art.
366 § 1 KPK, art. 167 § 1 KPK w zw. z art. 201 KPK), mających wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 5.10.2018 r., IV Ka 534/18, zmienił opis i kwalifikację przypisanego czynu
przyjmując, że oskarżony K.W., w okresie od 2.8.2015 r. do 4.8.2015 r. w Miechowie, działając w krótkich odstępach
czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, grożąc P.U. pobiciem
i pozbawieniem życia, grożąc mu pozbawieniem życia jego rodziny, a także grożąc mu spaleniem „Pizzerii Oficyna”
doprowadził go do niekorzystnego rozporządzenia swoim mieniem i wydania mu pieniędzy w łącznej kwocie 1150 zł.,
przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat od odbycia kary łącznej 6 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
wymierzonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Miechowie z 16.12.2005 r., II K 334/05, obejmującej między
innymi dwie kary jednostkowe po 2 lata pozbawienia wolności, wymierzone wyrokiem Sądu Rejonowego
w Miechowie z 18.3.2005 r., II K 74/05 za występki z art. 280 § 1 KK w zw. z art. 157 § 1 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK,
w zw. z art. 64 § 1 KK oraz z art. 280 § 1 KK, w zw. z art. 64 § 1 KK, którą to karę łączną pozbawienia wolności odbył
w okresie od 9.12.2010 r. do 27.10.2013 r., jak też w ciągu 5 lat od odbycia części kary łącznej 2 lat i 1 miesiąca
pozbawienia wolności wymierzonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Miechowie z 17.2.2011 r., II K 495/10,
obejmującej karę jednostkową 2 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności, wymierzoną za występek z art. 280 § 1 KK
i art. 191 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 64 § 2 KK, którą to część kary łącznej
pozbawienia wolności odbył w okresie od 27.10.2013 r. do 12.9.2014 r. oraz od 23.9.2014 r. do 22.7.2015 r.,
a w konsekwencji zmienił kwalifikację prawną czynu przypisanego w ten sposób, że przyjął, iż czyn ten stanowi
występek z art. 282 KK w zw. z art. 12 KK, w zw. z art. 64 § 2 KK. Ponadto Sąd drugiej instancji zmienił podstawę
prawną wymierzenia kary w ten sposób, że za tę podstawę przyjął art. 282 KK przy zastosowaniu art. 64 § 2 KK
i obniżył wymierzoną oskarżonemu karę pozbawienia wolności do 4 lat i 2 miesięcy, a w pozostałym zakresie
zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego utrzymał w mocy.
Od wyroku Sądu drugiej instancji kasację wniósł obrońca z urzędu skazanego, podnosząc zarzut rażącego
naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść tego orzeczenia, tj. obrazę art. 434 § 1 KPK
w zw. z art. 455 KPK, polegające na niedopuszczalnym orzeczeniu na niekorzyść skazanego.
Autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
odwoławczemu.
Prokurator w odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońcę z urzędu skazanego, postanowił oddalić kasację,
jako oczywiście bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście bezzasadna.
Zgodnie z dyspozycją art. 434 § 1 KPK, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie wtedy, gdy
wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie
orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku
odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie
podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zarzutów.
Warto w tym kontekście zauważyć, że w orzecznictwie wskazuje się, iż zmianą niekorzystną dla oskarżonego jest
bez wątpienia modyfikacja polegająca na takim „uzupełnieniu” przez sąd drugiej instancji okoliczności faktycznych
ustalonych przez sąd a quo, która pozwoli na stwierdzenie, że zostały wyczerpane znamiona określonego czynu
zabronionego i to nawet wtedy, gdy miałoby to finalnie prowadzić do skazania za czyn „korzystniej” zakwalifikowany
niż ten, który stanowił podstawę skazania przez sąd pierwszej instancji (wyrok SN z 8.5.2019 r., IV KK 42/18, 
;
wyrok Sądu Najwyższego z 28.11.2018 r., II KK 92/18, 
). Z tego względu bez znaczenia dla kwestii
zasadności badanego zarzutu jest to, że Sąd odwoławczy dokonał zmiany opisu i kwalifikacji czynu przypisanego
skazanemu, w konsekwencji skazując go za występek o niższym poziomie ustawowego zagrożenia karą i obniżając
sam wymiar kary.
Zasadniczym pytaniem jest natomiast to, czy Sąd odwoławczy, dokonując zmiany kwalifikacji prawnej czynu
z rozboju (art. 280 § 1 KK), na wymuszenie rozbójnicze (art. 282 KK) wskazując, że K.W. swego czynu dopuścił się
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, poczynił nowe ustalenie faktyczne, naruszając tym samym, w realiach
procesowych rozpoznawanej sprawy, zakaz reformationis in peius ? W pierwszej kolejności należy zauważyć, że
powyższe ustalenie dotyczy znamienia strony podmiotowej czynu w postaci motywacji sprawcy. W tym zakresie Sąd
pierwszej instancji, przypisując skazanemu przestępstwo rozboju, stanowiącego przecież typ kwalifikowany
kradzieży, ustalił jego motywację, polegającą na zaborze cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia (tyle że przy użyciu
tzw. środków rozbójniczych), co jest równoznaczne z przysporzeniem, a zatem osiągnięciem korzyści majątkowej dla
siebie. Z tego względu należy uznać, że motywacja mająca na celu przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej zawiera
się w mającym szerszy zakres znaczeniowy określeniu motywacji, jako celu osiągnięcia korzyści majątkowej, którą –
zgodnie z art. 115 § 4 KK – jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego. Relacje między analizowanymi
określeniami motywacji sprawcy dobrze widać na tle redakcji przestępstwa kradzieży programu komputerowego,
w odniesieniu do którego, z uwagi na jego niematerialny charakter, sprawca nie może dokonać zaboru w celu
przywłaszczenia, a tym samym i chcieć dokonać przysporzenia w swoim majątku przez objęcie władztwa nad rzeczą,
lecz może uzyskać cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Konkludując, w świetle
powyższych rozważań należy uznać, że Sąd odwoławczy wskazując w zmodyfikowanym opisie czynu przypisanego
skazanemu, iż ten działał „w celu osiągnięcia korzyści majątkowej”, nie dokonał nowego ustalenia faktycznego, lecz
jedynie w sposób bardziej ogólny określił motywację skazanego, którą ustalił już Sąd pierwszej instancji „działając
w wykonaniu z góry powziętego zamiaru (….) skradł na szkodę pokrzywdzonego pieniądze w łącznej kwocie 1150
zł.”, a kradzież – co oczywiste – jest to zabór w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej, jak stanowi art. 278 §
1 KK, natomiast art. 280 § 1 KK mówi o kradzieży przy użyciu środków w nim wskazanych, a więc już w tym
orzeczeniu Sąd Rejonowy ustalił, że K.W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru skradł pieniądze
i faktycznie osiągnął korzyść majątkową w kwocie 1150 zł. Nie doszło zatem do obrazy przez Sąd odwoławczy art.
434 § 1 KPK w zw. z art. 455 KPK.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu. O kosztach pomocy prawnej udzielonej skazanemu
z urzędu orzeczono na podstawie § 17 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 4 pkt 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez
adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 18).

Komentarz
Oczywiste jest, że wbrew temu, co podnosi skarżący, Sąd ad quem mógł dokonać zmiany kwalifikacji prawnej czynu
w kierunku przyjęcia typu przestępstwa zagrożonego łagodniejszą sankcją. Warto przy tym zauważyć, że przecież
w apelacji obrońcy K.W. wnioskowano o przyjęcie, że dopuścił się on wymuszenia rozbójniczego, nie zaś rozboju,
tyle, że w typie uprzywilejowanym (art. 283 KK).

Postanowienie Sądu Najwyższego z 10.9.2020 r., IV KK 660/19, 








Sąd Najwyższy uznał kasację za bezzasadną, argumentując, że zmiana kwalifikacji prawnej czynu nie naruszyła zakazu reformationis in peius. Decyzja ta opierała się na analizie motywacji sprawcy oraz istniejących ustaleń faktycznych. Koszty pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu zostały ustalone na podstawie odpowiednich przepisów. Postanowienie Sądu Najwyższego z 10.9.2020 r., IV KK 660/19.