Kara łączna w kontekście „kar podlegających wykonaniu"
W publikacji omawiany jest problem kary łącznej w kontekście „kar podlegających wykonaniu”. Autor analizuje przepisy prawa karnego dotyczące procedury wykonania kar oraz możliwość wymiaru kary łącznej w sytuacjach, gdy niektóre kary nie zostały w całości wykonane. Szczegółowo analizowany jest przypadek skazanego S.S. oraz postanowienia sądowe dotyczące wymiaru kary łącznej. Publikacja zawiera także interpretację przepisów prawa karnego przez Sąd Najwyższy w kontekście warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia kary. Całość stanowi cenne źródło dla praktyków prawa i badaczy tematyki kar karnych.
Tematyka: kara łączna, kary podlegające wykonaniu, prawo karne, Sąd Najwyższy, wykonywanie kary, warunkowe zwolnienie, interpretacja przepisów, wymiar sprawiedliwości
W publikacji omawiany jest problem kary łącznej w kontekście „kar podlegających wykonaniu”. Autor analizuje przepisy prawa karnego dotyczące procedury wykonania kar oraz możliwość wymiaru kary łącznej w sytuacjach, gdy niektóre kary nie zostały w całości wykonane. Szczegółowo analizowany jest przypadek skazanego S.S. oraz postanowienia sądowe dotyczące wymiaru kary łącznej. Publikacja zawiera także interpretację przepisów prawa karnego przez Sąd Najwyższy w kontekście warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia kary. Całość stanowi cenne źródło dla praktyków prawa i badaczy tematyki kar karnych.
W art. 85 § 2 KK (w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r.) w zwrocie „kary podlegające wykonaniu" chodzi o takie kary, w stosunku do których nie została zakończona procedura ich wykonania. W konsekwencji może stanowić podstawę wymiaru kary łącznej kara, która podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej, a wyłączona jest z tego zakresu kara, która nie podlega wykonaniu z tego powodu, że została już w całości wykonana lub nie została wykonana w całości, lecz zaktualizowały się przesłanki wykluczające jej wykonanie. Opis stanu faktycznego Wyrokiem łącznym z 28.3.2018 r., II K 4/18 Sąd Rejonowy w Staszowie połączył wobec skazanego S.S. kary jednostkowe i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 9 miesięcy pozbawienia wolności. Od powyższego prawomocnego orzeczenia kasację 18.7.2019 r. wniósł Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, zarzucając mu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 85 § 2 KK, polegające na objęciu karą łączną kar, mimo że nie podlegały one wykonaniu z powodu objęcia ich warunkowym przedterminowym zwolnieniem udzielonym S.S. na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Rzeszowie z 26.2.2018 r. co skutkowało rażącą obrazą prawa procesowego, tj. art. 572 KPK. Podnosząc ten zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego i umorzenie postępowania na podstawie art. 572 KPK. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na korzyść, postanowił kasację oddalić. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się niezasadna. Zaskarżonym wyrokiem łącznym wydanym 28.3.2018 r. objęto dwie wymierzone S.S. kary: karę łączną 1 roku i 6 miesięcy, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Staszowie w sprawie II K 286/16 oraz karę 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem tego Sądu w sprawie II K 229/17. Natomiast postanowieniem z 26.2.2018 r., III Kow 186/18/wz, Sąd Okręgowy w Kielcach warunkowo przedterminowo zwolnił skazanego z odbycia wskazanych wyżej jednostkowych kar pozbawienia wolności, wyznaczył skazanemu 2-letni okres próby do 26.2.2020 r. oraz oddał go w okresie próby pod dozór kuratora sądowego. Postępowanie wykonawcze wobec warunkowo zwolnionego było wykonywane IV Kow 1222/18, a po wydaniu wyroku łącznego z 28.3.2018 r. zostało umorzone. Przedmiotem zaskarżenia uczyniono przepis art. 85 § 2 KK w wersji obowiązującej do 23.6.2020 r., kiedy na mocy ustawy z 19.6.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID 19 (Dz.U. 2020 r. poz. 1086) weszły w życie zmienione przepisy art. 85 § 1 i 2 KK, na mocy których dopuszczalne jest objęcie karą łączną także kar niepodlegających wykonaniu, jeśli orzeczono je za dwa lub więcej przestępstw popełnionych zanim zapadł pierwszy chociażby nieprawomocny co do nich wyrok. Jednakże na gruncie przepisów obowiązujących w chwili orzekania przez Sąd Rejonowy w Staszowie jednym z warunków objęcia kar instytucją kary łącznej było podleganie każdej z łączonych kar albo kar łącznych wykonaniu w rozumieniu art. 85 § 2 KK. Ocenie w niniejszej sprawie, w kontekście podniesionych zarzutów kasacyjnych, podlega zatem prawidłowość stosowania zaskarżonego przepisu, w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. Zdaniem skarżącego wobec warunkowego przedterminowego zwolnienia skazanego z odbycia kar orzeczonych w obu wyrokach niedopuszczalne było objęcie ich następnie wyrokiem łącznym. Stanowisko skarżącego oparte zostało zatem na przekonaniu, że kary orzeczone wyrokami w sprawach II K 286/16 oraz II K 229/17, nie są już, z powodu warunkowego przedterminowego zwolnienia z ich odbycia, karami „podlegającymi wykonaniu” w rozumieniu art. 85 § 2 KK, a zatem nie mogły być objęte węzłem wyroku łącznego. Poglądu tego nie można podzielić. W orzecznictwie SN nie budzi wątpliwości, że w użytym w przepisie art. 85 § 2 KK (w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r.) zwrocie „kary podlegające wykonaniu" chodzi o takie kary, w stosunku do których nie została zakończona procedura ich wykonania. W konsekwencji może stanowić podstawę wymiaru kary łącznej kara, która podlega wykonaniu w momencie rozważania kwestii wymiaru kary łącznej, a wyłączona jest z tego zakresu kara, która nie podlega wykonaniu z tego powodu, że została już w całości wykonana lub nie została wykonana w całości, lecz zaktualizowały się przesłanki wykluczające jej wykonanie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 14.3.2017 r., IV KK 363/16, ). Kwestia oceny wpływu warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności nie była dotąd przedmiotem bezpośrednich wypowiedzi Sądu Najwyższego. Ocenę taką sformułowano jednak w odniesieniu do kary pozbawienia wolności orzeczonej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Przypomnieć należy, że Sąd Najwyższy wskazał w tym zakresie, iż przed zakończeniem okresu próby oraz przed upływem okresu, w którym można wydać zarządzenie o wykonaniu kary warunkowo zawieszonej, nie można twierdzić, że nie podlega ona wykonaniu. Zatem w przypadku kary pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone, przesłanką wykluczającą jej wykonanie jest niewątpliwie upływ okresu próby oraz dalszych 6 miesięcy od zakończenia tego okresu, o czym stanowi art. 75 § 4 KK. Po upływie tego czasu nie można przyjąć, że jest to kara podlegająca wykonaniu, zatem i podlegająca łączeniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 14.3.2017 r., IV KK 363/16). Podobną ocenę wyrazić należy w zakresie instytucji warunkowego zwolnienia skazanego z odbycia reszty kary. Zważyć należy na wstępie, że zgodnie z art. 85 § 2 KK (w brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania) karą łączną objąć można kary podlegające wykonaniu (z zastrzeżeniem art. 89 KK), za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub inną podlegającą łączeniu. Dotyczy to zatem każdej kary (tożsamej rodzajowo albo podlegającej łączeniu), która podlega wykonaniu, co należy rozumieć w ten sposób, że jej wykonanie jest możliwe. Uznaje się, że kara nie podlega wykonaniu, gdy: skazany odbył ją w całości, wykonanie jej uległo przedawnieniu (art. 103 § 1 KK), została w części albo całości darowana w ramach aktu łaski, została uznana za wykonaną po zwolnieniu przez sąd od reszty kary (art. 83 KK) albo uznano ją za wykonaną w warunkach wskazanych w art. 82 § 1 KK (zob. postanowienie SN z 26.9.2018 r., IV KK 380/18, ). Niewątpliwie decydujące znaczenie dla oceny czy kara, z wykonania której skazanego warunkowo zwolniono jest karą podlegającą wykonaniu w rozumieniu art. 85 § 2 KK mają przepisy określające moment uznania tej kary za odbytą. Wyznaczają one bowiem, zgodnie z wyżej wskazanym kryterium chwilę, z wystąpieniem której da się stwierdzić, że kara nie podlega wykonaniu. W zakresie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary kwestię tę, tj. wskazania, kiedy kara uznana jest za odbytą rozstrzyga art. 82 § 1 KK. Zgodnie z tym przepisem „jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia". W konsekwencji karę, z odbycia której warunkowo zwolniono skazanego uważa się za nieodbytą (w rozumieniu art. 82 § 2 KK), a więc także za niewykonaną do momentu upływu okresu próby wydłużonego o 6 miesięcy. Dopiero w razie łącznego upływu tego okresu bez odwołania warunkowego zwolnienia z odbycia kary, a zatem gdy nie istnieje już możliwość takiego odwołania, przyjmuje się domniemanie uznające karę za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. To dobrodziejstwo przyznane jest jednak wyłącznie w razie upływu łącznego okresu, o którym mowa w art. 82 § 1 KK. Niewątpliwie aż do końca okresu próby oraz dodatkowych 6 miesięcy odwołanie warunkowego zwolnienia jest możliwe. Zatem możliwe jest także ponowne rzeczywiste wykonywanie wymierzonej kary. Tym samym nie sposób przyjąć by w tym okresie kara mogła być uznana za niepodlegającą wykonaniu. Oznacza to w konsekwencji, że w odniesieniu do kary, z odbycia której skazany został warunkowo zwolniony objęcie jej wyrokiem łącznym możliwe jest do końca okresu, o którym mowa w art. 82 § 1 KK. Dopiero z jego upływem kara uznana jest za odbytą. Oceny tej nie zmienia fakt, że za datę odbycia przyjmuje się wówczas datę wstecznie oznaczoną, wyznaczoną chwilą warunkowego zwolnienia. Należało podkreślić, że pojęcie „wykonania” kary oraz „podlegania wykonaniu” kary z art. 85 § 2 KK nie może być utożsamiane z pojęciem „warunkowego zwolnienia z odbycia” kary z art. 77 § 1 KK. Warunkowe, a zatem odwołalne zwolnienie z odbycia kary nie oznacza z pewnością, że kara nie może być ponownie skierowana do wykonania, nadal może podlegać wykonaniu. Jeśli zwolniony w okresie próby popełni przestępstwo umyślne, za które prawomocnie orzeczono bezwzględną karę pozbawienia wolności, to sąd odwoła warunkowe zwolnienie (art. 160 § 1 KKW). Ponadto, sąd może odwołać warunkowe zwolnienie, jeśli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo niż wskazane wyżej, albo uchyla się od wykonywania nałożonych nań obowiązków. Zatem także i z tego powodu uznać trzeba, że kara, z odbycia której skazany został warunkowo zwolniony w trybie art. 77 § 1 KK pozostaje nadal w całym okresie wskazanym w art. 82 § 1 KK karą, która w przyszłości, wobec naruszenia warunków zwolnienia może potencjalnie podlegać wykonaniu. Komentarz Wskazane wyżej okoliczności przesądzają o niezasadności postawionego w kasacji zarzutu rażącego naruszenia art. 85 § 2 KK i dopuszczalność objęcia węzłem wyroku łącznego kar, które w chwili orzekania nie były wykonywane z powodu objęcia ich dobrodziejstwem warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary. Nie mogło zatem dojść w tym zakresie także do wskazywanej przez skarżącego obrazy art. 572 KPK. Postanowienie Sądu Najwyższego z 17.9.2020 r., IV KK 399/19, .
Podsumowując, publikacja stanowi dogłębną analizę problematyki kary łącznej w świetle przepisów prawa karnego dotyczących kar podlegających wykonaniu. Autor prezentuje interpretacje Sądu Najwyższego oraz odniesienia do konkretnej sprawy skazanego S.S. Publikacja może być wartościowym źródłem informacji dla prawników, studentów prawa oraz wszystkich zainteresowanych tematyką wymiaru sprawiedliwości.