„Rażące naruszenie prawa” podstawą skuteczności kasacji

Zgodnie z art. 523 § 1 KPK strona może złożyć kasację tylko na podstawie bezwzględnych powodów odwoławczych lub rażącego naruszenia prawa. Sprawa dotyczy uniewinnienia oskarżonego od zarzutu znęcania się nad zwierzęciem. Kasację wniesioną przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego oddalono, uznając ją za bezzasadną.

Tematyka: kasacja, rażące naruszenie prawa, Sąd Najwyższy, uniewinnienie, znęcanie się nad zwierzęciem

Zgodnie z art. 523 § 1 KPK strona może złożyć kasację tylko na podstawie bezwzględnych powodów odwoławczych lub rażącego naruszenia prawa. Sprawa dotyczy uniewinnienia oskarżonego od zarzutu znęcania się nad zwierzęciem. Kasację wniesioną przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego oddalono, uznając ją za bezzasadną.

W myśl dyspozycji art. 523 § 1 KPK strona może złożyć kasację od niektórych prawomocnych orzeczeń sądu
odwoławczego tylko na podstawie bezwzględnych powodów odwoławczych, o których mowa w art. 439 KPK,
lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść tego orzeczenia sądu
odwoławczego.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej wyrokiem z 28.10.2019 r., IX K 41/19, uznał oskarżonego E.J. za winnego
popełnienia występku określonego w art. 35 ust. 1a ustawy o ochronie zwierząt z 21.8.1997 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 638; dalej: OchrZwU) i za to wymierzył mu karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, ustalając
wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Wyrok ten został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego E.J. oraz na niekorzyść przez pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego, reprezentującego Fundację Psia Ekipa Razem dla Zwierząt.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej wyrokiem z 19.3.2020 r., VII Ka 72/20, zmienił zaskarżony
wyrok i uniewinnił oskarżonego E.J. od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego zaskarżył kasacją pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, zarzucając
rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie: art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 7 KPK, w zw. z art.
424 §1 pkt 1 KPK, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, a także rażące naruszenie prawa materialnego, tj.
art. 35 ust. 1a OchrZwU, przez błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że określenie zamiaru odnosi się do
zadania bólu lub cierpienia.
Podnosząc te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Rejonowej Bielsko – Biała w Bielsku – Białej w pisemnej odpowiedzi na kasację, wniósł
o uznanie kasacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego za oczywiście bezzasadną i jej oddalenie.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, reprezentującego
Fundację Psia Ekipa Razem dla Zwierząt, oddalił kasację, jako oczywiście bezzasadną, a kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego obciążył oskarżyciela posiłkowego.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego jest oczywiście
bezzasadna w rozumieniu art. 535 § 3 KPK.
Na wstępie należało przypomnieć, że w myśl dyspozycji art. 523 § 1 KPK strona może złożyć kasację od niektórych
prawomocnych orzeczeń sądu odwoławczego tylko na podstawie bezwzględnych powodów odwoławczych, o których
mowa w art. 439 KPK, lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść tego
orzeczenia sądu odwoławczego. Powszechnie przyjmuje się, że „rażące naruszenie prawa” to w sposób oczywisty
wadliwe procedowanie sądu, interpretacja bądź zastosowanie prawa. Wpływ takiego naruszenia prawa na
orzeczenie sądu odwoławczego musi być,,istotny”, porównywalny co do doniosłości właśnie z bezwzględnymi
powodami odwoławczymi (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 15.5.2012 r., IV KK 398/11, 
, postanowienie
Sądu Najwyższego z 5.7.2012 r., IV KK 142/12, 
).
Z ustabilizowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego jasno również wynika, iż błędem jest jednoczesne
podnoszenie w nadzwyczajnym środku zaskarżenia, jakim jest kasacja, zarzutu obrazy przepisów postępowania
karnego oraz naruszenia prawa materialnego, albowiem zarzut naruszenia prawa materialnego odwołuje się do
prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 10.10.2012 r., V KK
67/12, 
, oraz z 6.2.2013 r., V KK 294/12, 
). Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej dokonywał kontroli
odwoławczej zaskarżonego, skazującego, wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku – Białej z 28.10.2019 r., IX K 41/19,
z powodu apelacji złożonej przez obrońcę oskarżonego E.J. oraz apelacji na niekorzyść złożonej przez pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego. Obrońca oskarżonego w apelacji zarzucił obrazę przepisów postępowania tj. zasady
swobodnej oceny dowodów (art. 7 KPK), gdyż materiał dowodowy został przez Sąd pierwszej instancji oceniony
dowolnie. Natomiast pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zarzucił brak orzeczenia środka karnego zakazu
posiadania zwierząt, a także orzeczenie nawiązki w zbyt niskiej wysokości. Jak wynika z pisemnego uzasadnienia
wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku – Białej z 19.3.2020 r., VII Ka 72/20, ten Sąd uznał za trafny, podniesiony
w apelacji obrońcy oskarżonego, zarzut naruszenia przepisu art. 7 KPK. Dał wiarę, odmiennie niż Sąd pierwszej



instancji, wyjaśnieniom oskarżonego E.J., który konsekwentnie nie przyznawał się do popełnienia zarzucanego mu
czynu, a także zeznaniom świadków E.J. i A.P., co do warunków, w jakich był trzymany pies. Rozważył okoliczności
związane z ucieczką psa, a także działania podejmowane w związku z tym faktem przez oskarżonego. Trafnie też
wskazał, iż zupełnie dowolny jest wywód Sądu pierwszej instancji, w którym stwierdza się, że gdyby pies miał
zapewnioną prawidłową opiekę to nie miałyby miejsca jego ucieczki z posesji oskarżonego.
Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej rozważył też to, iż u psa stwierdzono guz nowotworowy i przekonywająco wywiódł,
że z uwagi na zły stan zdrowia 74-letniego oskarżonego, chorobę jego żony, jedzenie psu podawała osoba
wynajmująca u nich mieszkanie i w tej sytuacji brak odpowiednio szybkiej reakcji oskarżonego na proces
nowotworowy psa był wynikiem jego niedostrzeżenia, przeoczenia, a nie działaniem celowym. Lekarz weterynarii
badający psa stwierdził przeciętną wagę psa. Nie było wychudzenia psa. Ponadto z ustaleń faktycznych
poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, wynikało, iż oskarżony w przeszłości zapewniał psu należytą opiekę
weterynaryjną, pies był regularnie szczepiony, odrobaczany, stosowano preparaty przeciwko kleszczom. W realiach
sprawy nie można zatem zasadnie postawić Sądowi Okręgowemu w Bielsku – Białej zarzutu dowolnej oceny
dowodów, albowiem przeprowadzona przez ten Sąd ocena zgromadzonych dowodów korzysta z ochrony jaką daje
zasada swobodnej oceny dowodów określona w przepisie art. 7 KPK. Jasnym jest, iż przepisy polskiej procedury
karnej nie zawierają katalogu reguł oceny wiarygodności dowodu. Niewątpliwie dużą rolę przy dokonywaniu takiej
oceny odgrywa element subiektywnej oceny sędziego. Z przeprowadzonych badań wynika, iż każdy sędzia ma
własny, indywidualny zbiór kryteriów, które wykorzystuje przy ocenie wiarygodności wyjaśnień, zeznań (por. np. B.
Wojciechowski, Analiza i ocena zeznań świadków, Sopot 2016, s. 207–217). Oczywiście zagwarantowana ustawą
swoboda sędziowska w zakresie dokonywania oceny dowodów, nie może przekształcać się w niekontrolowalną
dowolność w odrzucaniu lub uznawaniu dowodów za wiarygodne. Sąd zawsze powinien umieć wykazać, że
u podstaw takiej oceny legły racjonalne przesłanki i ocena taka zgodna jest z dyrektywami zawartymi w art. 7 KPK,
a zatem dokonana została z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy
i doświadczenia życiowego. Współcześnie polski ustawodawca preferuje orzekanie reformatoryjne sądu
odwoławczego, odchodząc od dominacji rozwiązań właściwych dla modelu orzekania kasatoryjnego. Aktualnie
jedynie wyjątkowo może dojść do uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji
(por. art. 437 § 1 zdanie drugie KPK). To zmienia radykalnie funkcję sądu odwoławczego w modelu środków
odwoławczych, gdyż z organu głównie kontrolującego, sąd ten stał się także sądem merytorycznym (por. D. Świecki
w: J. Skorupka [red], Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2016, s. 1105). Innymi słowy sąd
odwoławczy może i powinien dokonać nowych ustaleń i dojść do odmiennych wniosków, niż przyjęte przez sąd
pierwszej instancji w zaskarżonym orzeczeniu, jeżeli są one uzasadnione w świetle oceny całokształtu
zgromadzonego materiału dowodowego ujawnionego w toku postępowania sądowego. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego trafnie podnosi się, że w sytuacji, gdy sąd odwoławczy orzeka odmiennie co do istoty sprawy, to
uzasadnienie jego stanowiska musi odpowiadać nie tylko warunkom określonym w art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3
KPK, lecz także spełniać dyrektywy zawarte w art. 424 § 1 pkt 1 KPK (por. np. wyrok Sądu Najwyższego
z 11.10.2017 r., III KK 97/17, 
).
Na marginesie tylko można podnieść, że pojęcie znęcania się nad zwierzęciem pojawiło się w polskim
ustawodawstwie w okresie II Rzeczypospolitej. Art. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 22.3.1928 r.
o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 1932 r. Nr 42, poz. 417; dalej: OchrZwR28) zakazywał znęcania się nad zwierzętami,
a kolejny określał przykładowe przypadki znęcania się. Wyliczenie to nie miało charakteru wyczerpującego, dodano
bowiem punkt, że znęcaniem również jest „wszelkie w ogóle zadawanie zwierzętom cierpień bez odpowiednio ważnej
i słusznej potrzeby”. W myśl art. 4 tego rozporządzenia znęcanie nad zwierzętami stanowiło wykroczenie. Natomiast,
jeżeli takiego czynu „dopuszczono się w sposób wskazujący na wyjątkowe okrucieństwo sprawcy’’, to był on
przestępstwem zagrożonym karą do roku więzienia (por. art. 5 OchrZwR28). W doktrynie podkreśla się, że ustawa
z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 638; dalej: OchrZwU) uchwalona po kilku latach prac
legislacyjnych, w istotny sposób uporządkowała stan prawny związany z humanitarną ochroną zwierząt oraz
dostosowała polskie rozwiązania do standardów międzynarodowych (por. M. Mozgawa, Prawnokarna ochrona
zwierząt, Lublin 2001, s. 11). W chwili wejścia w życie tej ustawy utraciło moc wymienione wyżej OchrZwR28. Art. 35
ust. 1a OchrZwU, określa przestępstwo znęcania się nad zwierzęciem, które jest zagrożone karą pozbawienia
wolności do lat trzech.

Komentarz
Sąd Najwyższy, w myśl zaprezentowanej argumentacji, słusznie nie podzielił pierwszego zarzutu kasacji
pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego. Jest to konsekwencja uznania, po wnikliwym zresztą zbadaniu istotnych
okoliczności, że Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej dokonał właściwej oceny dowodów w granicach wymagań art. 7
KPK. Fakt ten jawi twierdzenie, że w realiach przedmiotowej sprawy zasadność wyroku uniewinniającego nie może
budzić wątpliwości. W tej sytuacji zbędne były rozważania w odniesieniu do drugiego zarzutu kasacji.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 16.9.2020 r., IV KK 350/20, 
.







Sąd Najwyższy uznał, że Sąd Okręgowy właściwie ocenił dowody i zasadność wyroku uniewinniającego nie budzi wątpliwości. Decyzja Sądu Najwyższego z 16.9.2020 r. IV KK 350/20 potwierdza prawidłowość postępowania.