Organizator imprezy turystycznej odpowiada za przestępstwo
Trybunał uznał, że organizator imprezy turystycznej odpowiada za przestępstwo popełnione przez pracownika hotelu, nawet jeżeli niezgodności wynikają z działań pracowników. Sprawa dotyczyła żądania odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o imprezę turystyczną. Trybunał podkreślił wysoki stopień ochrony konsumentów i interpretację zobowiązań umowy o imprezę turystyczną przez usługodawców.
Tematyka: organizator imprezy turystycznej, odpowiedzialność, umowa o imprezę turystyczną, odszkodowanie, niewykonanie umowy, dyrektywa 90/314/EWG, TSUE, Kuoni Travel
Trybunał uznał, że organizator imprezy turystycznej odpowiada za przestępstwo popełnione przez pracownika hotelu, nawet jeżeli niezgodności wynikają z działań pracowników. Sprawa dotyczyła żądania odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o imprezę turystyczną. Trybunał podkreślił wysoki stopień ochrony konsumentów i interpretację zobowiązań umowy o imprezę turystyczną przez usługodawców.
Trybunał uznał, że zgodnie z prawem Unii organizator imprezy turystycznej, co do zasady, odpowiada za przestępstwo popełnione przez pracownika hotelu, w którym zostali zakwaterowani podróżni. Konsument może zatem dochodzić odszkodowania od organizatora za szkody poniesione w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną, nawet jeżeli te niezgodności wynikają z działań lub zaniechań pracowników hotelu. Stan faktyczny Spór pomiędzy X, podróżną zamieszkałą w Zjednoczonym Królestwie, a Kuoni Travel Ltd (dalej: Kuoni), organizatorem imprez turystycznych z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie dotyczył żądania odszkodowania za szkodę wynikającą z nienależytego wykonania umowy o imprezę turystyczną zawartą pomiędzy X a Kuoni. Będąc bowiem w hotelu X spotkała N (pracownika hotelu, który był ubrany w strój służbowy personelu tego hotelu). N zwabił ją do pomieszczenia technicznego, gdzie napadł ją i zgwałcił. Pojęcie „usługodawca” W dyrektywie Rady 90/314/EWG z 13.6.1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.Urz. UE L z 1990 r. Nr 158, s. 59; dalej: dyrektywa 90/314/EWG) ustanowiono w szczególności system odpowiedzialności umownej organizatorów imprez turystycznych wobec konsumentów, którzy zawarli z nimi umowę o takie imprezy. Jedną ze szczególnych cech tej odpowiedzialności jest to, że obejmuje ona właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną przez usługodawców. Jednakże w dyrektywie 90/314/EWG nie określono pojęcia „usługodawcy”, ani nie odesłano wyraźnie w tym względzie do prawa państw członkowskich. Trybunał stwierdził, że w takim przypadku zarówno względy jednolitego stosowania prawa Unii, jak i zasady równego traktowania wskazują, że pojęciom unijnego przepisu należy zwykle nadać w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyrok TSUE z 16.7.2020 r., C-253/19, (Novo Banco)). Trybunał wskazał, że to wyrażenie „usługodawca należy rozumieć jako osobę fizyczną lub prawną, która świadczy usługi za wynagrodzeniem. Zobowiązanie wynikające z umowy o imprezę turystyczną Trybunał podkreślił, że przepisy dyrektywy 90/314/EWG służą w szczególności zapewnieniu wysokiego stopnia ochrony konsumentów, zobowiązania wynikające z umowy o imprezę turystyczną, których nienależyte wykonanie lub niewykonanie powoduje powstanie odpowiedzialności organizatora, nie mogą być interpretowane w sposób zawężający. Zobowiązania wynikające z umowy o imprezę turystyczną, o której mowa w dyrektywie 90/314/EWG mogą być wykonywane przez usługodawców, którzy sami mogą działać za pośrednictwem swoich pracowników znajdujących się pod ich nadzorem. W ocenie TSUE wykonanie lub zaniechanie określonych czynności przez tych pracowników może zatem stanowić niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną. W konsekwencji TSUE stwierdził, że owo niewykonanie lub nienależyte wykonanie, mimo że jego źródłem są czyny popełnione przez pracowników znajdujących się pod nadzorem usługodawcy, może prowadzić do powstania odpowiedzialności organizatora zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 90/314/EWG. Trybunał stwierdził, że za powyższą wykładnią przemawia cel ochrony konsumentów realizowany przez dyrektywę 90/314/EWG. Wobec powyższego zdaniem TSUE organizator imprez turystycznych tj. Kuoni może zostać pociągnięty do odpowiedzialności wobec konsumenta takiego jak X za nienależyte wykonanie umowy wiążącej strony, w przypadku gdy ma ono swoje źródło w zachowaniu pracownika usługodawcy wykonującego zobowiązania wynikające z danej umowy. Wyłączenie odpowiedzialności Trybunał stwierdził, że w art. 5 ust. 2 dyrektywy 90/314/EWG przewidziano przypadki wyłączenia odpowiedzialności organizatora imprez turystycznych. Na podstawie tego przepisu organizator ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone konsumentowi w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nie wynika ani z jego winy, ani z winy innego usługodawcy, ponieważ znajduje wobec niego zastosowanie jedna z wymienionych w tym przepisie przesłanek zwolnienia z odpowiedzialności. Do powyższych przesłanek zwolnienia z odpowiedzialności zalicza się przesłanka określona w art. 5 ust. 2 tiret trzecie dyrektywy 90/314/EWG, dotycząca sytuacji, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy są spowodowane zdarzeniem, którego organizator lub usługodawca, nawet zachowując należytą staranność, nie mógł przewidzieć lub któremu nie mógł zapobiec. Zdaniem TSUE z art. 5 ust. 2 dyrektywy 90/314/EWG wynika, że przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności wskazane w kilku tiret tego przepisu wyjaśniają konkretne przypadki, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną nie może być przypisane ani organizatorowi, ani innemu usługodawcy, ponieważ nie można im przypisać żadnej winy. Otóż ponieważ działania lub zaniechania pracownika usługodawcy przy wykonywaniu zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną pociągające za sobą niewykonanie lub nienależyte wykonanie tych zobowiązań organizatora wobec konsumenta, zdaniem TS, wchodzą w zakres tego nadzoru, działania te lub owe zaniechania nie mogą być uznane za zdarzenia, których nie można było przewidzieć lub im zapobiec w rozumieniu art. 5 ust. 2 tiret trzecie dyrektywy 90/314/EWG. Reasumując TSUE orzekł, że art. 5 ust. 2 tiret trzecie dyrektywy 90/314/EWG w zakresie, w jakim przewidziano w nim przesłankę zwolnienia organizatora imprezy turystycznej z odpowiedzialności za właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy o taką imprezę turystyczną, zawartej między tym organizatorem a konsumentem i regulowanej w tej dyrektywie, należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania tych zobowiązań wynikającego z działań pracownika usługodawcy wykonującego tę umowę tego pracownika nie można uznać za usługodawcę dla celów stosowania tego przepisu. Jednakże organizator nie może zwolnić się z odpowiedzialności wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy na podstawie tego przepisu. W niniejszym wyroku TSUE przyjął bardzo wąska wykładnię przypadków wyłączenia odpowiedzialności organizatora imprezy turystycznej, którą należy stosować również wobec polskich organizatorów. Chociaż wyrok zapadł na tle nieobowiązującego już art. 5 ust. 2 tiret trzecie dyrektywy 90/314/EWG, to stanowisko TSUE jest nadal aktualne w kontekście art. 13 ust. 3 lit c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z 25.11.2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych (Dz.Urz. UE L z 2015 r. Nr 326, s. 1). Tym samym w świetle analizowanego stanowiska Trybunału należy interpretować wyłączenie odpowiedzialności organizatora turystyki uregulowaną w art. 50 ust. 3 pkt 3 ustawy z 24.11.2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2139; dalej: ImprTurU). Komentarz W niniejszej sprawie Trybunał doprecyzował przesłanki powstania odpowiedzialności organizatora imprezy turystycznej w sytuacji, gdy pracownik usługodawcy dopuszcza się napaści i zgwałcenia osoby, która wykupiła imprezę turystyczną u tego organizatora. Przede wszystkim Trybunał uznał, że okoliczność, iż pracownik usługodawcy sam nie może zostać uznany za usługodawcę, w ramach stosowania systemu odpowiedzialności umownej ustanowionego w art. 5 dyrektywy 90/314/EWG, nie wyklucza tego, iż działania lub zaniechania tego pracownika mogą zostać na potrzeby tego systemu zrównane z działaniami lub zaniechaniami usługodawcy, który go zatrudnia. W celu oceny, czy można dokonać takiego zrównania, TSUE zaznaczył, że odpowiedzialność organizatora określona w art. 5 dyrektywy 90/314/EWG dotyczy jedynie zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną, zgodnie z jej definicją zawartą w tej dyrektywie, którą to umowę ów organizator zawarł z tym konsumentem. Powyższa odpowiedzialność nie ma zatem wpływu na odpowiedzialność stron tej umowy lub osób trzecich wynikającą z innych obowiązków lub innych systemów odpowiedzialności, takich jak system odpowiedzialności karnej. Trybunał podzielił stanowisko rzecznika generalnego (pkt 62 opinii), zgodnie z którym w przypadku braku analizowanej w niniejszej sprawie odpowiedzialności, dokonano by nieuzasadnionego rozróżnienia między z jednej strony odpowiedzialnością organizatorów za czyny popełnione przez ich usługodawców, gdy ci ostatni sami wykonują zobowiązania wynikające z umowy o imprezę turystyczną, a z drugiej strony odpowiedzialnością wynikającą z tych samych czynów popełnionych przez pracowników tych usługodawców wykonujących te zobowiązania. Takie rozróżnienie pozwoliłoby organizatorowi na uniknięcie odpowiedzialności. Trybunał prezentując w niniejszym orzeczeniu bardzo wysoki standard ochrony konsumenta uznał, zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 90/314/EWG, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy o imprezę turystyczną przez pracownika usługodawcy powoduje powstanie odpowiedzialności organizatora tej imprezy turystycznej wobec konsumenta, z którym zawarł on tę umowę, jeżeli ów konsument poniósł z tego tytułu szkodę. W niniejszym wyroku Trybunał prezentuje stanowisko, że przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności uregulowane w art. 5 ust. 2 dyrektywy 90/314/EWG dotyczą przypadków, w których niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną nie ponosi winy ani organizator, ani inny usługodawca. Natomiast zdaniem TS działania lub zaniechania pracownika usługodawcy przy wykonywaniu zobowiązań wynikających z umowy o imprezę turystyczną powodujące niewykonanie lub nienależyte wykonanie tych zobowiązań organizatora wobec konsumenta są objęte zakresem tego nadzoru. Tym samym te działania lub zaniechania nie mogą być uznane za zdarzenia, których nie można było przewidzieć lub im zapobiec w rozumieniu art. 5 ust. 2 tiret trzecie dyrektywy 90/314/EWG. Na marginesie można wskazać, że to już jedna z ostatnich spraw konsumenckich z Wielkiej Brytanii rozstrzygniętych przez Trybunał. Wyrok TSUE z 18.3.2021 r., C-578/19, Kuoni Travel
Trybunał precyzuje, że odpowiedzialność organizatora imprezy turystycznej wynika z umowy o imprezę turystyczną, nie mając wpływu na odpowiedzialność z innych systemów. Rozstrzygnięcie stanowi ważny krok w ochronie konsumentów. Wyrok TSUE z 18.3.2021 r., C-578/19, Kuoni Travel.