Nieumyślne spowodowanie śmierci w kontekście narażenia na niebezpieczeństwo

Publikacja dotyczy przypadku oskarżenia lekarza o nieumyślne spowodowanie śmierci pacjenta poprzez narażenie go na niebezpieczeństwo. Analizuje decyzje sądów oraz argumenty dotyczące kwalifikacji prawnokarnej zachowania oskarżonego oraz związek przyczynowy między jego działaniami a śmiercią pokrzywdzonego. Wyroki sądów oraz uwagi Sądu Najwyższego poddane są krytycznej analizie w kontekście zastosowanych przepisów prawa karnego proceduralnego.

Tematyka: nieumyślne spowodowanie śmierci, narażenie na niebezpieczeństwo, odpowiedzialność karana lekarza, art. 155 KK, art. 160 § 3 KK, decyzje sądów, związek przyczynowy, Sąd Najwyższy, prawo karnoprocesowe

W razie uniewinnienia oskarżonego od popełnienia przestępstwa określonego w art. 155 KK kwestia
możliwości dokonania prawnokarnej oceny jego zachowania w kontekście dyspozycji art. 160 § 3 KK,
powinna pojawić się w polu rozważań Sądu odwoławczego.
Opis stanu faktycznego
J.S.Z. został oskarżony o to, że 15.4.2011 r., pełniąc obowiązki lekarza dyżurnego Szpitalnego Oddziału
Ratunkowego Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej, dalej SOR w Wyszkowie, naraził
S.S. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia w ten sposób, że niezwłocznie po przyjęciu wymienionego
pacjenta na SOR nie wykonał badania USG jamy brzusznej w trybie FAST, zlecił wykonanie zbędnych na danym
etapie postępowania diagnostycznego badań RTG kończyn dolnych oraz nie podjął decyzji o przeprowadzeniu
operacji jamy brzusznej w trybie nagłym, czym popełnił błąd diagnostyczny i terapeutyczny, w następstwie czego
S.S. zmarł w szpitalu, w Wyszkowie 15.4.2011 r., przed rozpoczęciem zabiegu laparotomii, tj. o czyn z art. 160 § 2
KK w zb. z art. 155 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK.
Sąd Rejonowy w Wyszkowie, wyrokiem z 1.2.2016 r., II K 816/13, uznał go za winnego popełnienia przestępstwa
z art. 155 KK i za to na podstawie art. 155 KK w zw. z art. 37a KK, w zw. z art. 33 § 1 i 3 KK, skazał go na karę
grzywny w wysokości 250 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki w kwocie 100 złotych.
Po rozpoznaniu apelacji, wniesionych przez obrońcę oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego K.S., Sąd Okręgowy
w Ostrołęce, wyrokiem z 21.7.2016 r., II Ka 254/16, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił
oskarżonego J.S.Z. od popełnienia zarzucanego mu czynu, a kosztami postępowania odwoławczego obciążył Skarb
Państwa.
Po rozpoznaniu kasacji, wniesionych przez prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego K.S., Sąd
Najwyższy, wyrokiem z 18.5.2017 r., III KK 489/16,
uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi
Okręgowemu w Ostrołęce do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy w Ostrołęce, wyrokiem z 20.5.2019 r., II Ka 288/17, uchylił zaskarżone
orzeczenie Sądu Rejonowego w Wyszkowie z 1.2.2016 r., II K 816/13 oraz warunkowo umorzył na okres roku próby,
orzekając od oskarżonego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej świadczenie
pieniężne w kwocie 500 zł.
Wyrok został zaskarżony kasacją wniesioną na podstawie art. 521 § 1 KPK przez Prokuratora Generalnego na
niekorzyść oskarżonego. Skarżący zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów
prawa procesowego, a mianowicie art. 7 KPK, art. 410 KPK oraz art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 KPK.
Wskazując powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ostrołęce w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Ostrołęce do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się uzasadniona.
Możliwość zakwalifikowania zachowania oskarżonego charakteryzującego się narażeniem na niebezpieczeństwo
utraty życia była rozważana przez Sąd pierwszej instancji, ale wobec przyjęcia kwalifikacji czynu z art. 155 KK uznał
on za niewłaściwe powołanie dla oceny czynu oskarżonego treści art. 160 § 3 KK.
Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, zgodnie z którym wyłącznie gdyby wyniki prowadzonego ponownie postępowania
odwoławczego nie dały podstaw do przypisania oskarżonemu popełnienia czynu z art. 155 KK, rozważenia
wymagało, czy nie można mu przypisać czynu, którego skutek nie jest tak daleko idący, kwalifikowanego z art. 160 §
3 KK. Innymi słowy, Sąd Najwyższy nie wskazał, by odpowiedzialność J.S.Z. powinna być rozpatrywana wyłącznie
w płaszczyźnie nieumyślnego narażenia pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i nie zdyskwalifikował a limine trafności przypisania przez Sąd meriti- występku
nieumyślnego spowodowania śmierci S.S. Wskazał natomiast, że weryfikacja zasadności takiej oceny

w postępowaniu apelacyjnym wymaga przeanalizowania całego materiału dowodowego będącego podstawą ustaleń
faktycznych Sądu I instancji i jego uzupełnienia.
To zalecenie Sądu Najwyższego nie zostało właściwie zrealizowane, albowiem uzasadnienie wyroku Sądu
Okręgowego z 20.5.2019 r. praktycznie pozbawione jest rozważań odnoszących się do kwestii nieumyślnego
spowodowania śmierci pokrzywdzonego, w tym zwłaszcza dowodów, które w tym zakresie przeprowadził i uznał za
wiarygodne Sąd Rejonowy. W sposób rażąco niepogłębiony dokonano również oceny dowodów przeprowadzonych
w postępowaniu prowadzonym po uchyleniu wyroku instancji odwoławczej, tj. opinii wydanych przez J.R.Ł. oraz P.R.
oraz opinii złożonej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, wydanej przez J.R.Ł. w postępowaniu przed
Okręgowym Sądem Lekarskim podczas rozprawy 16.12.2015 r., której treść i wnioski zostały w pełni zaakceptowane
przez biegłego także i w tym postępowaniu.
Wyniki postępowania dowodowego miały posłużyć za podstawę ustalenia, czy między zachowaniem oskarżonego
a śmiercią pokrzywdzonego zachodzi związek przyczynowy warunkujący możliwość przypisania przestępstwa z art.
155 KK. Tylko, jeżeli takiego powiązania nie dałoby się ustalić, otwierałaby się możliwość prowadzenia rozważań
w kierunku występku z art. 160 § 3 KK. Tymczasem Sąd odwoławczy skoncentrował się na wyjaśnianiu kwestii błędu
diagnostycznego popełnionego przez J.S.Z., a w szczególności ustaleniu, czy uszkodzenie śledziony
u pokrzywdzonego S.S. miało charakter jednoczasowy czy dwuczasowy. Zagadnienie związku przyczynowego
pozostawił zaś zupełnie poza polem swojej uwagi, co budzi tym większe wątpliwości w świetle treści dotąd
zgromadzonego, bardzo obszernego materiału dowodowego, w tym zwłaszcza w zakresie wniosków sformułowanych
przez biegłych, o czym przekonują następujące, nierozważone przez Sąd okoliczności:
Po pierwsze, biegły J.Ł. konsekwentnie, w toku całego postępowania karnego utrzymywał, że między zachowaniem
lekarza, tj. błędami, jakie popełnił oskarżony w związku z udzielaniem pomocy S.S. po wypadku komunikacyjnym,
w którym ten uczestniczył, a śmiercią pacjenta, istnieje związek przyczynowo–skutkowy. W opinii wydanej na etapie
postępowania przygotowawczego biegły ten wskazał, że pacjent zmarł w wyniku przedłużającej się zbędnej
diagnostyki i zbyt późno podjętej decyzji o operacji. W toku postępowania przed Sądem Rejonowym w Wyszkowie,
na rozprawie 15.6.2015 r. biegły J.Ł. opiniując ponownie stwierdził, że w jego ocenie zachodzi związek przyczynowo
- skutkowy między działaniem lekarza dyżurnego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego a zgonem pokrzywdzonego.
Na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce biegły podtrzymał wszystkie opinie wydane w niniejszej sprawie.
Po drugie, również biegły patomorfolog P.R., przeprowadzający sekcję zwłok S.S. podkreślił, że charakter obrażeń,
jakie stwierdzono w czasie badania sekcyjnego, nie wykluczał szansy utrzymania S.S. przy życiu, a na rozprawie
odwoławczej podtrzymał pisemną opinię wydaną w niniejszej sprawie.
Analizując zaskarżone kasacją orzeczenie w warstwie prawnej, wskazać należało, że obecnie obowiązujący art. 437
§ 2 KPK nakłada na sąd odwoławczy obowiązek merytorycznego orzekania poza przypadkami w nim
skatalogowanymi (art. 437 § 2 zdanie drugie KPK). Wprowadzenie katalogu przyczyn uchylenia orzeczenia
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania zwiększa apelacyjność postępowania odwoławczego oraz
modyfikuje funkcję sądu odwoławczego z dominującej dotychczas kontrolnej w kierunku kontrolno-merytorycznej.
A contrario z art. 437 § 2 zdanie drugie KPK wynika obowiązek reformatoryjnego orzekania przez sąd odwoławczy,
co w połączeniu z uprawnieniami do szerokiego przeprowadzania postępowania dowodowego powoduje, że ciężar
merytorycznego rozpoznania sprawy spada na sąd drugiej instancji. Wydanie wyroku reformatoryjnego, które
poprzedzone zostało przeprowadzeniem przez sąd odwoławczy odmiennej oceny dowodów i dokonania innych
ustaleń faktycznych niż w orzeczeniu pierwszoinstancyjnym możliwe jest jedynie w razie:
1. uwzględnienia całokształtu materiału dowodowego ujawnionego zarówno w toku rozprawy głównej, jak
i odwoławczej (art. 410 KPK w zw. z art. 458 KPK);
2. dokonania kompleksowej oceny dowodów, przeprowadzonej w zgodzie z zasadą wyrażoną w art. 7 KPK;
3. sporządzenia uzasadnienia spełniającego także wymogi wskazane w art. 424 § 1 pkt 1 KPK, przy czym warunek
ten nabiera szczególnego znaczenia w zakresie tych dowodów, które stały się podstawą odmiennego orzeczenia
sądu pierwszej instancji (zob. np. wyroki SN: z 2.10.2020 r., V KK 450/19,
; z 27.2.2019 r., V KK 78/18,

; z 10.1.2018 r., V KK 247/17,
; postanowienie SN z 28.12.2017 r., II KK 298/17,
).
Dlatego zaskarżony kasacją wyrok ostać się nie mógł i podlegał uchyleniu.

Komentarz
Nie budzi wątpliwości, że Sąd Okręgowy w Ostrołęce nie wywiązał się z powinności w należytym stopniu, pomijając
problematykę związku przyczynowego między zachowaniem oskarżonego a śmiercią pokrzywdzonego, która była
szeroko rozważona przez Sąd pierwszej instancji. Dokonał również wyłącznie pobieżnej analizy dowodów, albowiem
nie skoncentrował się na zasadniczych wnioskach zawartych w opiniach biegłych sądowych, słusznie uznanych za
wiarygodne. Fakt ten wskazuje jednoznacznie na naruszenie dyspozycji powołanych w kasacji art. 7 KPK i art. 410
KPK w zw. z art. 458 KPK oraz art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 KPK. Uchybienia w rzeczy samej miały

charakter rażący i w sposób istotny wpłynęły na treść zaskarżonego orzeczenia.

Wyrok Sądu Najwyższego z 5.1.2021 r., I KK 52/20,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok skazujący lekarza, wskazując na braki w ocenie dowodów przez sąd odwoławczy. Decyzja Sądu Najwyższego podkreśla konieczność kompleksowej analizy materiału dowodowego oraz uwzględnienia wszystkich istotnych aspektów w procesie oceny zachowania oskarżonego. Sprawa zwraca uwagę na znaczenie prawidłowego postępowania sądów w sprawach dotyczących odpowiedzialności karnej lekarzy.