Podstawa wniesienia skargi na przewlekłość postępowania
Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania sądowego.
Tematyka: skarga na przewlekłość postępowania, Sąd Najwyższy, suma pieniężna, stres, frustracja, przepis art. 2 PrzewlU
Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania sądowego.
Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru
sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością
postępowania. Wysokość przyznanej sumy pieniężnej powinna być proporcjonalna do wielkości zwłoki, jej
przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego. Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego
zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane przewlekłością postępowania sądowego.
Opis stanu faktycznego
Pismem z 19.10.2020 r. pełnomocnik B. Sp. z o.o. (dalej: Skarżący) wniósł do Sądu Najwyższego skargę na
naruszenie przez Sąd Apelacyjny prawa Skarżącego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Skarżący
wniósł o:
1. stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie V AGa prowadzonej przez Sąd Apelacyjny;
2. nakazanie, na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 75; dalej:
PrzewlU), Sądowi Apelacyjnemu przeprowadzenia rozprawy apelacyjnej w terminie do 14 dni od zwrócenia
przez Sąd Najwyższy akt do Sądu Apelacyjnego, po rozpoznaniu niniejszej skargi;
3. zasądzenie, na podstawie art. 12 ust. 4 PrzewlU, od Skarbu Państwa na rzecz Skarżącego kwoty 20 000,00 zł.;
4. zasądzenie na rzecz Skarżącego kosztów procesu związanych z postępowaniem wywołanym wniesieniem
niniejszej skargi, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Skarżący wskazał, że apelacja od wyroku Sądu Okręgowego w K. z 13.3.2018 r., została wniesiona przez stronę
przeciwną 16.4.2018 r. Skarżący złożył odpowiedź na apelację 25.6.2018 r. Apelacja wraz z aktami sprawy została
przekazana do Sądu Apelacyjnego 27.8.2018 r., natomiast akta wpłynęły do tego sądu 6.9.2018 r. Pismem
z 15.9.2020 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 15 zzs 1 ustawy z 2.3.2020 r., o szczególnych rozwiązaniach
związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
(t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; dalej: KoronawirusU) uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne
i skierował sprawę na posiedzenie niejawne, na co jednak strona przeciwna nie wyraziła zgody w piśmie z 18.9.2020
r. Skarżący stwierdził, że od wpływu akt do Sądu Apelacyjnego, do wniesienia niniejszej skargi, Sąd ten nie
wyznaczył terminu rozprawy apelacyjnej.
Prezes Sądu Apelacyjnego (dalej: Uczestnik postępowania) w piśmie z 11.12.2020 r. zgłosił swój udział w niniejszym
postępowaniu i wniósł o oddalenie skargi na przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem
Apelacyjnym. Uczestnik postępowania podniósł, że czas oczekiwania na wyznaczenie terminu rozprawy apelacyjnej
wynikał w pierwszej kolejności z przejścia w stan spoczynku pierwotnie wyznaczonego sędziego sprawozdawcy
(3.7.2019 r.; przy czym pozostały skład orzekający został wyznaczony 29.11.2019 r.) i konieczności wyznaczenia
nowego referenta (28.2.2020 r.). Ponadto, mimo to, że 15.9.2020 r. skierowano do stron zawiadomienie o treści
przepisu art. 15 zzs1 ustawy z 2.3.2020 r., umożliwiającego rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, pozwany
w piśmie z 21.9.2020 r. złożył wniosek o przeprowadzenie rozprawy w określonym trybie. Uczestnik postępowania
powołał się również na dużą liczbę spraw wpływających do Wydziału V Sądu Apelacyjnego, średnią długość czasu
oczekiwania na wyznaczenie rozprawy, ograniczenia kadrowe (związane ze zmniejszeniem liczby sędziów
orzekających oraz zachorowaniami i przymusową izolacją pracowników Wydziału w okresie epidemii COVID-19), jak
również wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii z powodu COVID-19. Zdaniem Uczestnika
postępowania, zaprzestanie czynności w okresie stanu zagrożenia epidemicznego nie może stanowić podstawy
stwierdzenia bezczynności. Zatem, skarga powinna zostać oddalona, gdyż nie został naruszony wymóg rozpoznania
sprawy w rozsądnym terminie.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych
20.1.2021 r.:
1. stwierdził, że w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym nastąpiła przewlekłość postępowania;
2. przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz Skarżącego kwotę pieniężną 2 000 zł.;
3. zalecił Sądowi Apelacyjnemu rozpoznanie sprawy w terminie dwóch miesięcy od dnia zwrotu akt;
4. zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz Skarżącego kwotę 240 zł. tytułem zwrotu kosztów
postępowania;
5. nakazał zwrócenie z kasy Sądu Apelacyjnego na rzecz Skarżącego kwoty 200 zł. tytułem uiszczonej opłaty od
skargi;
6. oddalił skargę w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 PrzewlU strona może wnieść skargę na stwierdzenie, że w postępowaniu, którego
skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli
postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to
konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia
sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Powyższa
ustawa nie określa jednakże terminu, po upływie którego możliwie jest stwierdzenie zaistnienia przewlekłości
postępowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że stan taki będzie miał miejsce
w przypadku bezczynności sądu drugiej instancji w zakresie wyznaczenia terminu rozprawy apelacyjnej,
przekraczającej 12 miesięcy (tak np. postanowienia SN z 9.1.2019 r., I NSP 4/18,
; z 10.6.2020 r., I NSP
67/20,
; z 21.2.2018 r., III SPP 3/18,
). W niniejszej sprawie czas oczekiwania na wyznaczenie
rozprawy przez Sąd Apelacyjny przekraczał 2 lata. Długość tego okresu jednoznacznie dowodzi, że w sprawie
z powództwa Skarżącego, prowadzonej przed Sądem Apelacyjnym nastąpiła przewlekłość postępowania.
Należało ponadto podkreślić, że nie wyłącza przewlekłości postępowania okoliczność wpływu dużej liczby spraw do
Wydziału V Sądu Apelacyjnego przy ograniczonym składzie osobowym sędziów w nim orzekających.
W orzecznictwie przyjmuje się, że trudności kadrowe nie mogą mieć zasadniczo wpływu na rozpoznawanie spraw
w rozsądnym terminie (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z 6.5.2020 r., I NSP 34/20,
; z 17.2.2012
r., III SPP 2/12,
). Duża liczba innych spraw, jak również ograniczona liczba sędziów mogących je rozpoznać,
nie może, z natury rzeczy, wpływać negatywnie na sytuację strony, której przysługuje prawo do rozpoznania jej
sprawy w rozsądnym terminie.
Biorąc powyższe pod uwagę, za okoliczność usprawiedliwiającą brak wcześniejszej aktywności ze strony Sądu
Apelacyjnego nie można również uznać wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii,
oraz związanego z tym ustawowego zawieszenia biegu terminów procesowych. Jak słusznie wskazał Skarżący,
przepis pozwalający na zawieszenie biegu terminów procesowych został uchylony ustawą z 14.5.2020 r. o zmianie
niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U.
z 2020 r. poz. 875). Oznacza to, że powyższe zawieszenie biegu terminu dotyczyło tylko okresu ok. 2 miesięcy
i uwzględniając całkowity czas oczekiwania na wyznaczenie rozprawy apelacyjnej, zwłaszcza przed wprowadzeniem
stanu zagrożenia epidemicznego nie zmienia oceny zaistnienia przewlekłości zaskarżanego postępowania.
Późniejsze okoliczności związane z chorobą i izolacją pracowników Wydziału, nawet przy hipotetycznym uznaniu ich
za usprawiedliwiające opóźnienia w rozpoznawaniu poszczególnych spraw, nie mogą odnosić się do sytuacji mającej
miejsce przed ich zaistnieniem i wpływać ekskulpująco na uprzednio występującą już zwłokę.
Uwzględniając skargę na przewlekłość postępowania apelacyjnego, stosownie do treści art. 12 ust. 4 PrzewlU Sąd
Najwyższy miał obowiązek rozstrzygnąć wniosek Skarżącego o zasądzenie od Skarbu Państwa odpowiedniej sumy
pieniężnej. Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie
wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością
postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z 6.1.2006 r., III SPP 154/05,
). Wysokość przyznanej sumy
pieniężnej powinna być proporcjonalna do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego.
Odpowiednia suma pieniężna pełni rolę swoistego zadośćuczynienia za stres i frustrację, spowodowane
przewlekłością postępowania sądowego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 9.4.2019 r., I NSP 9/19,
;
z 24.2.2016 r., III SPP 53/15,
).
Komentarz
Trafność oceny dokonanej przez Sąd Najwyższy nie podlega dyskusji. W rzeczy samej nie stanowi usprawiedliwienia
przewlekłości postępowania okoliczność, że sędzia sprawozdawca, pierwotnie wyznaczony w sprawie, przeszedł
w stan spoczynku. Tego rodzaju argumentacja w świetle stanu faktycznego jest bezprzedmiotowa. Otóż,
wyznaczenie wskazanego sędziego miało miejsce dopiero po upływie ok. 10 miesięcy od dnia wpływu akt do Sądu
Apelacyjnego. Ponadto, jak wynika z materiału dowodowego, pozostałych członków składu orzekającego
wyznaczono po kolejnych 4 miesiącach. Już na tym etapie możliwe było stwierdzenie przewlekłości zaskarżanego
postępowania. Jest oczywiste, że nie ma usprawiedliwienia tak długiego czasu oczekiwania na podjęcie przez Sąd
Apelacyjny stosownych czynności, mających na celu rozpoznanie sprawy.
W konkluzji uwaga natury edukacyjnej. Otóż, użycie przez Sąd słowa „ilość” w kontekście rozpoznawanych spraw,
czy też składów osobowych jest błędne. Świadczy o nieznajomości przez Autora wypowiedzi znaczenia określonego
słowa. Otóż, zarówno spraw, jak i składów orzekających nie można zmierzyć, ani zważyć. Fakt ten skłonił
komentatora do zastąpienia użytego w uzasadnieniu SN błędnego słowa „ilość”, prawidłowym słowem „liczba”.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 20.1.2021 r., I NSP 178/20,
Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 PrzewlU strona może wnieść skargę na stwierdzenie przewlekłości postępowania, gdy trwa ono dłużej niż konieczne do wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych. W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy uznał zaistnienie przewlekłości postępowania apelacyjnego.