Przedmiot zaskarżenia kasacją a treść zarzutów kasacyjnych

Zgodnie z art. 519 KPK, kasacja może dotyczyć jedynie prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz postanowienia o umorzeniu postępowania. Przepis art. 439 § 1 pkt 1a KPK przewidywał bezwzględną przyczynę odwoławczą w sytuacji, gdy w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia z pominięciem przepisów. Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. uznał D.O. za winnego czynu z art. 284 § 2 KK. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok, obniżając karę i nawiązkę. Od wyroku Sądu odwoławczego kasację złożył obrońca skazanego, zarzucając rażącą obrazę przepisów prawa procesowego i materialnego. Sąd Najwyższy oddalił kasację, uznając ją za bezzasadną.

Tematyka: kasacja, wyrok sądu odwoławczego, bezwzględna przyczyna odwoławcza, Sąd Najwyższy, obraz prawa procesowego, obraz prawa materialnego, losowanie składu orzekającego

Zgodnie z treścią art. 519 KPK, przedmiotem zaskarżenia kasacją stron może być wyłącznie prawomocny
wyrok sądu odwoławczego kończący postępowanie oraz prawomocne postanowienie tego sądu o umorzeniu
postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a KK. Oznacza to wymóg
podnoszenia w skardze kasacyjnej tylko takich zarzutów, które tych właśnie orzeczeń dotyczą. Oczywiście
przez nie można wytykać konkretne uchybienia także orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Niemniej, aby były
one skuteczne, muszą jednocześnie wskazywać (stosowną argumentacją i przywołaniem konkretnych
przepisów przez sąd odwoławczy naruszonych), że błędy tego wyroku dotknęły również zaskarżony kasacją
wyrok sądu odwoławczego.
Bezwzględna przyczyna odwoławcza
Przepis art. 439 § 1 pkt 1a KPK przewidywał bezwzględną przyczynę odwoławczą w sytuacji, gdy w wydaniu
orzeczenia brał udział sędzia lub sędziowie wyznaczeni z pominięciem sposobu wskazanego w art. 351 KPK, co do
których nie uwzględniono wniosku o wyłączenie złożonego zgodnie z art. 40a KPK – przepis wprowadzony do KPK
przez art. 1 pkt 109 ustawy z 11.3.2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 437). Przepis ten ostatecznie nie wszedł w życie, został bowiem uchylony zanim zaczął
obowiązywać przez art. 12 pkt 1 ustawy z 12.7.2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 1452).
Stan faktyczny
Wyrokiem z 28.12.2018 r., Sąd Okręgowy w K. uznał D.O. za winnego popełnienia czynu z art. 284 § 2 KK w zw.
z art. 294 § 1 KK i za to, na mocy art. 294 § 1 KK, wymierzył mu karę roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Na
podstawie art. 46 § 2 KK, Sąd orzekł od D.O. na rzecz pokrzywdzonego R.W. nawiązkę w kwocie 200 000 zł.
Wyrokiem z 15.10.2019 r. Sąd Apelacyjny w K, po rozpoznaniu apelacji obrońcy D.O., zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w K. w ten sposób, że obniżył wymierzoną oskarżonemu karę do roku pozbawienia wolności oraz
obniżył nawiązkę do kwoty 100 000 zł. W pozostałym zakresie wyrok utrzymał w mocy.
Od wyroku Sądu odwoławczego kasację złożył obrońca skazanego, zarzucając wyrokowi rażącą obrazę przepisów
prawa procesowego, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 4 KPK i art. 7 KPK, a także rażącą
obrazę przepisów prawa materialnego, to jest art. 155 KC, art. 155 KC, art. 535 KC, art. 351 w zw. z art. 336 KC.
W związku z podniesionymi zarzutami skarżący, na podstawie art. 537 § 1 KPK, wniósł o uchylenie wyroków
i uniewinnienie D.O. od zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu.
W ramach uzupełnienia wywodów kasacyjnych 7.12.2020 r. pełnomocnik zasygnalizował zaistnienie w sprawie
bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 1 KPK, wynikającej z rażącego naruszenia prawa
procesowego, mającego wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 41 § 1 ustawy z 27.7.2001 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 2072; dalej: PrUSP) w związku z art. 45 Konstytucji RP.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Rejonowej w J. wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji obrońcy skazanego, postanowił oddalić kasację, jako oczywiście
bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wniesiona przez obrońcę skazanego kasacja okazała się bezzasadna i to w stopniu oczywistym,
w rozumieniu art. 535 § 3 KPK, co pozwoliło na jej oddalenie na posiedzeniu bez udziału stron.
Na wstępie należało podnieść, że granice kasacji wyznaczone są przez zakres zaskarżenia i podniesione w niej
zarzuty. W kasacji skarżący może sformułować zarzut, tj. twierdzenie o uchybieniach popełnionych przez sąd
w zaskarżonym wyroku, oparty jedynie na podstawach kasacyjnych wskazanych w art. 523 § 1 KPK. Rozpoznanie
kasacji poza granicami tych zarzutów może nastąpić tylko na podstawie art. 435 KPK, art. 439 KPK lub art. 455 KPK.
Jednocześnie, zgodnie z treścią art. 519 KPK, przedmiotem zaskarżenia kasacją stron może być wyłącznie
prawomocny wyrok sądu odwoławczego kończący postępowanie oraz prawomocne postanowienie tego sądu
o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a KK. Oznacza to wymóg
podnoszenia w skardze kasacyjnej tylko takich zarzutów, które tych właśnie orzeczeń dotyczą. Oczywiście przez nie
można wytykać konkretne uchybienia także orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Niemniej, skuteczność zarzutu

osiągnie się jednoczesnym wskazaniem (stosowną argumentacją i przywołaniem konkretnych przepisów przez sąd
odwoławczy naruszonych), że błędy tego wyroku dotknęły również zaskarżony kasacją wyrok sądu odwoławczego
(por. postanowienie SN z 8.10.2020 r., III KK 300/19).
Przenosząc zaprezentowane powyżej rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należało stwierdzić, że kasacja
obrońcy D.O. nie respektuje przywołanych wymogów, bowiem wszystkie zarzuty kasacji, odnoszące się zarówno do
obrazy prawa karnego procesowego, jak i materialnego cywilnego, dotyczą wyroku Sądu Okręgowego, niebędącego
przecież przedmiotem tej kasacji.
Odnosząc się do zarzutu rażącego naruszenia art. 4 KPK i art. 7 KPK należało pamiętać, że Sąd II instancji dokonał
wprawdzie modyfikacji zaskarżonego orzeczenia, jednakże zakres zmian dotyczył tylko i wyłącznie rozstrzygnięcia
o karze i środku kompensacyjnym, co było uwarunkowane innymi powodami niż wskazywane w apelacji obrońcy,
a co z kolei zasygnalizował na wstępie pisemnych motywów wyroku Sąd Apelacyjny. Sąd odwoławczy w żaden inny
sposób nie ingerował w treść rozstrzygnięcia, nie dokonywał też własnych ustaleń faktycznych dotyczących
okoliczności popełnia czynu przypisanego D.O. Toteż nie mógł naruszyć art. 7 KPK. Dla prawidłowego
skonstruowania zarzutu kasacyjnego w tym zakresie konieczne było wykazanie nierzetelności kontroli odwoławczej
w odniesieniu do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 4 KPK i art. 7 KPK, czyli powiązanie go ze
wskazaniem na naruszenie art. 433 § 2 KPK, ewentualnie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, co w kasacji nie
miało miejsca, zaś nastąpiło dopiero w piśmie złożonym do SN 7.12.2020 r., zatytułowanym „Uzupełnienie wywodów
kasacyjnych”.
Błędne ustalenia faktyczne nie są obrazą prawa materialnego
Sąd Najwyższy niejednokrotnie już wyrażał pogląd, że obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym
zastosowaniu lub niezastosowaniu w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach
faktycznych. Nie można mówić o naruszeniu przepisów prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia
w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za jego podstawę (zob. postanowienia SN:
z 16.11.2017 r., II KK 346/17,
, z 4.1.2017 r., III KK 379/16,
). Zauważyć również należy, że w apelacji
wniesionej przez obrońcę D.O. od wyroku Sądu Okręgowego nie został podniesiony zarzut obrazy prawa
materialnego, a zaskarżony wyrok w części ustalającej winę i sprawstwo został w całości utrzymany w mocy. W tej
sytuacji nie jest poprawne postawienie w kasacji zarzutu naruszenia art. 155 KC, art. 535 KC, art. 351 KC w zw. z art.
336 KC, ponieważ Sąd Apelacyjny tych przepisów nie stosował. Ponadto, skoro zarzutu naruszenia prawa
materialnego nie podniesiono w apelacji, w kasacji nie było też możliwe skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia
wymogów kontroli apelacyjnej w odniesieniu do zarzutu naruszenia tych przepisów. W uzasadnieniu apelacji obrońca
odniósł się do ww. przepisów prawa materialnego cywilnego, lecz dokonał tego w kontekście zanegowania ustaleń
faktycznych co do tego, że do zawarcia ustnej umowy sprzedaży nie doszło, nie miało zatem miejsca przejście prawa
własności maszyny na D.O. Podniesiony w takiej formie zarzut skierowany jest w rzeczywistości wyłącznie przeciwko
orzeczeniu Sądu I instancji, podczas gdy przedmiotem zaskarżenia kasacją wnoszoną przez strony może być tylko
orzeczenie Sądu odwoławczego. Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny nawiązał do regulacji cywilnoprawnych
obszernie i prawidłowo wyjaśniając, dlaczego, wobec nie zawarcia ww. umowy sprzedaży, nie mają one
zastosowania w sprawie.
Bezwzględne przyczyny odwoławcze
Rozpoznając kasację SN z urzędu bada również, czy zaskarżone orzeczenie nie jest dotknięte uchybieniem o randze
bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Obrońca skazanego zasygnalizował zaistnienie takiego uchybienia w piśmie
z 29.11.2020 r. Sąd Najwyższy nie podziela jednak jego tezy, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego zostało wydane
w okolicznościach opisanych w art. 439 § 1 pkt 1 KPK. W ocenie obrońcy w sprawie naruszono w sposób rażący art.
41 § 1 PrUSP) w związku z art. 45 Konstytucji RP przez wyznaczenie w niniejszej sprawie składu orzekającego
w drodze losowania w sytuacji, gdy rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości – Regulamin urzędowania sądów
powszechnych z 25.6.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 925; dalej: RegSądR15) oraz instrukcja losowania nie są wydane
w sposób prawidłowy w wykonaniu delegacji ustawowej, a więc naruszają art. 45 Konstytucji RP.
Podsumowując, SN nie stwierdził zaistnienia w tej sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej sygnalizowanej
w piśmie obrońcy skazanego z 29.11.2020 r. Natomiast same zarzuty kasacyjne ocenił, jako oczywiście bezzasadne.

Komentarz
Nie ma najmniejszych wątpliwości w kwestii trafności dokonanej przez Sąd Najwyższy oceny zarzutów kasacyjnych.
Warto jeszcze pochylić się nad dokumentem stanowiącym „uzupełnienie zarzutów kasacyjnych”. Podkreślenia
wymaga fakt, że podstawę ustawową dla systemu losowego przydziału spraw sędziom stanowi art. 41 § 1 PrUSP.
W § 43 i § 43a RegSądR15 uregulowano zasady losowania sędziów w wieloosobowych składach orzekających.
W aktach sprawy znajduje się zarówno zarządzenie o zarejestrowaniu sprawy w repertorium, jak i wydruk raportu
z losowania z 19.3.2019 r., określający skład orzekający w tej sprawie, w instancji odwoławczej. Wobec tego nie
sposób uznać, aby doszło do naruszenia, i to rażącego, obowiązujących przepisów o wyznaczaniu składów

orzekających. Losowanie to odbyło się zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami.

Postanowienie SN z 26.3.2021 r., IV KK 85/20,

Sąd Najwyższy uznał, że zarzuty kasacyjne były bezzasadne, a kasacja została oddalona. Nie stwierdzono bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Odnosząc się do zarzutów dotyczących obrazy prawa materialnego, SN zauważył, że nie zostały one podniesione w apelacji, co uniemożliwiło ich skuteczne podniesienie w kasacji. Losowanie składu orzekającego nie naruszyło przepisów. Decyzja SN została podjęta na posiedzeniu bez udziału stron.