Inna czynność seksualna w kontekście szkodliwości społecznej

Tematyka: inną czynność seksualna, przestępstwo, karne, sąd, małoletni, szkodliwość społeczna, obcowanie płciowe, Kodeks Karny

Za inną czynność seksualną w rozumieniu art. 200 § 1 KK może zostać uznane jedynie takie zachowanie,
które z perspektywy stopnia naruszonych dóbr prawnych, skali szkód, motywacji oraz wszystkich innych
czynników rzutujących na ocenę społecznej szkodliwości jest porównywalne do obcowania płciowego.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, wyrokiem z 27.6.2019 r., IV K 773/18, uznał R.S za winnego tego, że
29.5.2017 r. w miejscowości Wiśniowa Góra, dopuścił się wobec małoletniej poniżej lat 15 J.R. innej niż obcowanie
płciowe czynności seksualnej w ten sposób, ze złapał ją ręką za pośladek, a następnie go ścisnął, czym wyczerpał
znamiona przestępstwa z art. 200 § 1 KK i za to na mocy tego przepisu wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia
wolności, a także orzekł wobec niego zakaz bezpośredniego i pośredniego kontaktowania się z pokrzywdzoną J.R.
oraz zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na odległość nie mniejszą niż 50 metrów na okres 5 lat, a ponadto zakaz
przebywania w okolicy wszelkich placówek opiekuńczych, wychowawczych i edukacyjnych dla dzieci i młodzieży na
całym terytorium RP na okres 5 lat. Ponadto, wobec oskarżonego zastosowano środek zabezpieczający w postaci
terapii uzależnień.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc zarzut
obrazy przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 4 KPK, art. 7 KPK, art. 410 KPK w zw. z art. 424 KPK,
polegającej na przeprowadzeniu dowolnej oceny materiału dowodowego, co skutkowało w dalszej kolejności błędem
w ustaleniach faktycznych. Mając na względzie powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualne zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy w Łodzi, wyrokiem z 2.3.2020 r., V Ka 1738/19, utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Zarzuty skargi kasacyjnej
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wywiódł obrońca oskarżonego, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:
1. rażącą obrazę prawa materialnego, a mianowicie przepisu art. 200 § 1 KK przez jego błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że nie jest konieczne dla bytu przedmiotowego występku
spełnienie przesłanki działania w celu pobudzenia lub zaspokojenia popędu seksualnego (potrzeby seksualnej),
co wbrew ocenie Sądu Okręgowego stanowi przesłankę konstytuującą omawiane przestępstwa,
2. rażącą obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, to znaczy przepisów art.
433 § 2 KPK, art. 457 § 3 KPK oraz art. 424 §1 KPK, przez brak prawidłowej kontroli odwoławczej, polegającej
na nie dość wnikliwym rozważaniu zarzutów podniesionych w środku odwoławczym, w zakresie dotyczącym
wykładni przepisu art. 200 §1 KK.
Mając na względzie powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
w całości oraz o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.
Odpowiedź na kasację złożył prokurator, wnosząc o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w Izbie Karnej, w trybie art. 535 § 5 KPK kasacji wniesionej przez obrońcę, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście zasadna w rozumieniu art. 535 § 5 KPK, co pozwalało na uwzględnienie
jej w całości, a w konsekwencji uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym.
Zauważyć na wstępie trzeba, że choć w apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego nie sformułowano
nominalnie zarzutu obrazy art. 200 § 1 KK, to nie ulega wątpliwości, iż został on faktycznie podniesiony w ramach
zarzutu określonego, jako zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, a kwestia wykładni wymienionego przepisu
stanowiła pierwszoplanowy element wywodu skarżącego, który wskazywał, że zachowanie R.S. powinno być
kwalifikowane z art. 217 KK.
Sąd odwoławczy zobligowany był zatem do rozważenia tego zarzutu, co też uczynił. Chodzi jednak o to, że
przedstawiona w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku argumentacja nie pozwala na przyjęcie, iż z obowiązku

tego wywiązał się należycie. Dotyczy to w szczególności niewskazania przekonujących powodów, dla których
wykluczył możliwość podzielenia argumentacji skarżącego w zakresie, w jakim wywodził on, że w realiach niniejszej
sprawy zachowanie oskarżonego powinno zostać uznane za naruszenie nietykalności cielesnej.
Stwierdzając niezasadność zarzutów apelacji, Sąd Okręgowy i odwołując się do opinii biegłych, według których
zachowanie oskarżonego, polegające na dotknięciu innej osoby w miejsce intymne, w miejscu publicznym
i równocześnie bez jej zgody, miało podłoże seksualne, uznał tę cechę zachowania oskarżonego za wyznacznik
prawnokarnej oceny przypisanego mu czynu. Zredukowane jednak znaczenia pojęcia innej czynności seksualnej,
o której mowa w art. 200 § 1 KK do zachowania na podłożu seksualnym jest nieuprawnionym uproszczeniem. Nie
wydaje się też, aby publiczny charakter miejsca działania oskarżonego miał wpływ na postrzeganie jego zachowania
– chociaż bez wątpienia nieobyczajnego i społecznie nieakceptowalnego – w kategoriach innej czynności seksualnej.
Również rozpoznanie u oskarżonego zaburzenia preferencji seksualnych, które zresztą nie przybierało postaci
pedofilii, nie może determinować wykładni znamion strony przedmiotowej zarzucanego mu przestępstwa.
Zgodnie z treścią art. 200 § 1 KK odpowiedzialności karnej podlega ten, kto: „obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat
15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim
czynnościom albo do ich wykonania”. Przepis ten został umieszczony w rozdziale zatytułowanym „Przestępstwa
przeciwko wolności seksualnej”. Zakres jego zastosowania determinowany jest znamieniem czynności wykonawczej,
określonej, jako „inna czynność seksualna”.
Dla uznania, czy dane zachowanie stanowi desygnat tak określonego znamienia należy nie tylko ustalić motywację,
z jaką działał sprawca, ale porównać samo zachowanie sprawcze właśnie z obcowaniem płciowym. Za inną
czynność seksualną w rozumieniu art. 200 § 1 KK może zostać uznane jedynie takie zachowanie, które
z perspektywy stopnia naruszonych dóbr prawnych, skali szkód, motywacji oraz wszystkich innych czynników
rzutujących na ocenę społecznej szkodliwości jest porównywalne do obcowania płciowego. Skoro bowiem w ramach
jednego przepisu ustawodawca uwzględnił dwie czynności sprawcze i powiązał je z takim samym zagrożeniem karą,
to oznacza, że opisują one klasy zachowań powodujące podobnie negatywne konsekwencje dla dóbr prawnych.
Naruszenie nietykalności cielesnej a inna czynność seksualna
Kodeks karny penalizuje przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej, opisane w art. 217 KK. Jakkolwiek przepis
ten został umiejscowiony w rozdziale zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej”, to tytuł
ten wskazuje jedynie dominujący przedmiot ochrony. Naruszenie nietykalności może być realizowane z rozmaitą
motywacją, zasługującą na potępienie, w tym także z motywacją o charakterze seksualnym. Dopiero, kiedy atak na
wolność seksualną uzyska pewien określony stopień intensywności, możliwe będzie zastosowanie art. 200 § 1 KK,
jako podstawy odpowiedzialności karnej.
W ocenie SN zachowanie polegające na jednorazowym, incydentalnym ściśnięciu pośladka pokrzywdzonej taką
intensywnością się nie cechuje. Nie umniejszając w żadnej mierze krzywdy, jaka wystąpiła po stronie pokrzywdzonej,
należy wskazać, że nie było to w żadnej mierze zdarzenie ekwiwalentne względem obcowania płciowego. Dobro
prawne małoletniej w postaci wolności seksualnej, które niewątpliwie zostało naruszone czynem oskarżonego,
pozostaje pod ochroną prawa, zaś czyn oskarżonego stanowi przestępstwo, które powinno być kwalifikowane jednak
z innego przepisu, niż przyjęły to Sądy obu instancji, ale zagrożonego sankcją dającą możliwość adekwatnej reakcji
karnej, uwzględniającej wszystkie okoliczności czynu oskarżonego, w tym i traumę pokrzywdzonej. Zauważyć tu
trzeba, że w literaturze przedmiotu przyjmuje się, że stanowiące przejaw molestowania seksualnego tego rodzaju
zachowania, jak np. klepnięcie w pośladek, uszczypnięcie, obejmowanie, dotykanie osoby pokrzywdzonej mogą
skutkować odpowiedzialnością karną za naruszenie nietykalności cielesnej (por. J. Wojciechowski [w:] A. Wąsek, R.
Zawłocki [red.], Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do artykułów 117–221. Tom I. Wyd. 4, Warszawa 2010,
art. 217,
). Brak normatywnych podstaw, aby zachowania takie oceniać jako „inną czynność seksualną”
wyłączne ze względu na wiek pokrzywdzonej, choć w realiach sprawy okoliczność ma istotne znaczenie dla oceny
społecznej szkodliwości czynu oskarżonego.

Komentarz
Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, w których, zgodnie z relacją pokrzywdzonej, oskarżony
przechodząc obok niej „jak normalny człowiek, który idzie na zakupy”, podszedł do niej i złapał ja za pośladek. Ona
„klepnęła” go w rękę, a oskarżony odszedł, nic więcej nie zrobił i niczego nie powiedział – uznać trzeba, że
zachowanie sprawcze, przypisane oskarżonemu, jakkolwiek naganne i zasługujące na potępienie, nie spełnia
opisanego wyżej wymogu ekwiwalentności szkodliwości społecznej. Nie sposób uznać, by czyn oskarżonego
stanowił atak na dobra prawne, porównywalny w jakikolwiek sposób do obcowania płciowego z osobą małoletnią.
Potraktowanie zachowania oskarżonego w takich właśnie kategoriach przeczyłoby nie tylko prawu, ale także
intuicjom moralnym. Oczywiście, nie oznacza to ani akceptacji dla tego typu zachowań, ani ich bezkarności.
W konsekwencji SN podjął słuszną decyzję w przedmiocie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Zatem Sąd Okręgowy w toku ponownego rozpoznawania
sprawy powinien uwzględnić zapatrywania prawne wyrażone w treści sformułowanego przez SN uzasadnienia.

Wyrok Sądu Najwyższego z 17.3.2021 r., II KK 24/21

Oczywiście, nie oznacza to ani akceptacji dla tego typu zachowań, ani ich bezkarności. W konsekwencji SN podjął słuszną decyzję w przedmiocie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Zatem Sąd Okręgowy w toku ponownego rozpoznawania sprawy powinien uwzględnić zapatrywania prawne wyrażone w treści sformułowanego przez SN uzasadnienia.