Podstawa skargi do Sądu Najwyższego na wyrok Sądu Odwoławczego

Skarga do Sądu Najwyższego powinna wykazać naruszenie normy zawartej w art. 437 § 2 KPK przez Sąd Odwoławczy, co jest kluczowe dla uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sprawa dotyczy oskarżenia J.S. o czyny z art. 200 § 1 KK, a decyzje sądów dotyczą zarzutów apelacyjnych oraz uchybień proceduralnych i prawniczych.

Tematyka: skarga, Sąd Najwyższy, Sąd Odwoławczy, art. 437 KPK, art. 200 KK, apelacja, uchybienia proceduralne, naruszenie prawa, art. 454 KPK, postanowienie SN

W skardze do Sądu Najwyższego należy wykazać w sposób przekonujący, że wydający wyrok kasatoryjny
Sąd odwoławczy naruszył normę zawartą w zdaniu drugim art. 437 § 2 KPK, określającą dopuszczalność
wydania takiego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Jest to
możliwe wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 KPK, art. 454 KPK lub jeżeli jest konieczne
przeprowadzenie na nowo przewodu w całości.
Opis stanu faktycznego
J.S. został oskarżony o to, że w nocy z 31.12.2018 r. na 1.1.2019 r. w Białymstoku dopuścił się wobec małoletniej
poniżej lat 15, N.R. innych czynności seksualnych przez całowanie w szyję i po twarzy, dotykanie ciała
pokrzywdzonej, a także włożenie palca w pochwę pokrzywdzonej, tj. o czyn z art. 200 § 1 KK.
Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z 3.3.2020 r., III K 897/19, J.S. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu
czynu.
Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator oraz pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej.
Prokurator zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na uznaniu, że nie
zostały spełnione wszystkie przesłanki czynu z art. 200 § 1 KK oraz obrazę prawa procesowego, która miała wpływ
na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 KPK w zw. z art. 410 KPK.
Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej
czynu przypisanego oskarżonemu, tj. art. 198 KK przez jego niezastosowanie.
Skarżący wnieśli o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 6.11.2020 r., VIII Ka 308/20, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.
Skargę od wyroku Sądu odwoławczego w oparciu o przepisy art. 539a § 1 i 2 KPK w zw. z art. 539f KPK złożył
obrońca oskarżonego, zarzucając „rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 437 § 2 KPK,
polegające na uchyleniu przez Sąd Okręgowy w Białymstoku wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z 3.3.2020 r.,
III K 897/19 i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania ze względu na zaistnienie przesłanki określonej w art.
454 KPK. przez błędne stwierdzenie Sądu kasatoryjnego zasadności zarzutu apelacyjnego.
Podnosząc powyższe, obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu
w Białymstoku do ponownego rozpoznania.
Pisemne odpowiedzi na skargę złożyli prokurator Prokuratury Rejonowej Białystok-Północ w Białymstoku oraz
pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej, zgodnie wnosząc o oddalenie skargi.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego, postanowił oddalić skargę.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN skarga nie jest zasadna, bowiem jej autor nie wykazał w sposób przekonujący, że wydając wyrok
kasatoryjny Sąd odwoławczy naruszył normę zawartą w zdaniu drugim art. 437 § 2 KPK, określającą dopuszczalność
wydania takiego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Jest to możliwe
wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 KPK, art. 454 KPK lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na
nowo przewodu w całości. Sąd Okręgowy w Białymstoku w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w odniesieniu do
apelacji wniesionej przez prokuratora wskazał m.in, że „rację ma rzecznik oskarżenia co do tego, iż w sposób
niekompleksowy sąd I instancji odniósł się do materiału dowodowego ujawnionego w sprawie. Z kolei konsekwencją
uchybień w zakresie oceny dowodów siłą rzeczy są nieprawidłowe i niepełne ustalenia, co do stanu faktycznego”,
a w dalszej kolejności, że „zbyt daleko idącym twierdzeniem jest zatem konstatacja sądu meriti (mającego przecież
do dyspozycji szeroki materiał dowodowy), że: oskarżony nie wiedział ile w rzeczywistości lat ma N.R. Zaznajomienie
się bowiem z całym materiałem dowodowym daje asumpt do wniosku, że istniały okoliczności w oparciu o które,
oskarżony mógł przewidywać lub przewidywał, przypuszczał, a zatem brał pod uwagę, że pokrzywdzona nie
osiągnęła wieku lat 15”. Podsumowując zaś przeprowadzone rozważanie Sąd odwoławczy stwierdził, że „wnikliwa
i swobodna ocena dowodów – a zatem taka jakiej powinien dokonać Sąd Rejonowy – powinna prowadzić do
wniosku, iż po pierwsze nie ma w sprawie takiego stanu rzeczy, ażeby żaden z dowodów nie wskazywał na
prawdopodobieństwo posiadania świadomości przez oskarżonego zbyt młodego wieku pokrzywdzonej w rozumieniu

art. 200 § 1 KK. Po drugie należało wskazać, że kategoryczne dezawuowanie wiarygodności części zeznań
złożonych w sprawie było pochopne wobec nie odniesienia się do wszystkich dowodów, a przez to wobec
niezestawienia ich z tymi zeznaniami celem poddania ocenie ich wiarygodności”. Ostatecznie Sąd ad quem uznał, że
„z uwagi na zasadność podniesionego zarzutu apelacyjnego co do uchybienia przepisom postępowania, jak
i możliwości wywiedzenia w jego konsekwencji błędnych ustaleń faktycznych, orzeczenie powinno zostać uchylone,
a sprawa poddana ponownemu rozpoznaniu”.
W odniesieniu do apelacji pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej Sąd drugiej instancji wskazał, że „uznanie
zasadności apelacji prokuratora w żadnym razie nie dyskredytuje merytorycznej zasadności apelacji pełnomocnika
pokrzywdzonej N.R. Stwierdzić należy, że apelujący słusznie zauważa, iż Sąd Rejonowy całą swoją uwagę skupia na
kwalifikacji prawnej przyjętej w akcie oskarżenia, tj. art. 200 § 1 KK, dążąc do wyjaśnienia, czy oskarżony miał
wiedzę, co do wieku pokrzywdzonej, całkowicie pomijając fakt, że z okoliczności sprawy i zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego wynika, iż w momencie zdarzenia N.R. znajdowała się pod znacznym wpływem alkoholu
i mogła nie mieć świadomości następujących wydarzeń, zaś „z uzasadnienia wyroku sądu I instancji wynika, że nie
neguje on ani przebiegu zdarzenia mogącego wpisywać się w inną czynność seksualną, jak i nie neguje stanu
upojenia alkoholowego pokrzywdzonej”. Sąd odwoławczy zwrócił też uwagę, że „opis czynu zawarty w akcie
oskarżenia ani zastosowana kwalifikacja prawna nie są wiążące dla sądu orzekającego, a wiąże sąd zdarzenie
w znaczeniu historycznym”, zatem „ewentualna ocena zdarzenia przez pryzmat art. 189 KK, a nie art. 200 § 1 KK,
gdy sąd nie dopatrzył się możliwości uznania winy J.S. z art. 200 § 1 KK nie wykracza żadną miarą poza granice
oskarżenia”. W konkluzji Sąd Okręgowy stwierdził, że „z uwagi na zasadność podniesionego zarzutu apelacyjnego,
co do uchybienia przepisom prawa materialnego przy ewentualnym ponownym uznaniu, że materiał dowodowy nie
pozwala na zakwalifikowanie zachowania J.S. zgodnie z aktem oskarżenia jako przestępstwo z art. 200 § 1 KK przez
dokonanie oceny tego zdarzenia historycznego w kontekście zmiany opisu czynu i kwalifikacji prawnej na art. 198 KK
orzeczenie Sądu I instancji o uniewinnieniu J.S. powinno być uchylone a sprawa poddana ponownej merytorycznej
analizie”.
Przytoczone fragmenty uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie dość czytelnie tłumaczyły, że uchylenie wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania znajduje umocowanie w treści art.
437 § 2 zd. drugie KPK. Sąd odwoławczy uczynił to jednak w odpowiedniej rubryce użytego formularza UK 2
(„zwięźle o powodach uchylenia”) wskazując, że „z uwagi na zasadność wszystkich podniesionych zarzutów
apelacyjnych w obu środkach odwoławczych wniesionych w sprawie – obejmujących zarówno uchybienie przepisom
postępowania, jak i wywiedzenie w jego konsekwencji błędnych ustaleń faktycznych, a także uchybienie przepisom
prawa materialnego, a powyższe uchybienia mogły mieć wpływ na treść wyroku – należało go uchylić i sprawę
przekazać do ponownego rozpoznania. Z uwagi na przepis art. 454 § 1 KPK sąd odwoławczy nie mógł we własnym
zakresie wydać orzeczenia o charakterze reformatoryjnym”. Dla oceny zasadności skargi kluczowe jest to ostatnie
zdanie i chociaż słuszne byłoby jego rozwinięcie, to nie ulega wątpliwości, że wskazuje ono, iż Sąd Okręgowy miał
w polu widzenia art. 437 § 2 zd. drugie KPK, w szczególności, że uznał, iż uniewinnienie oskarżonego nasuwa
zastrzeżenia, jednak wspomniany art. 454 § 1 KPK, zakazujący skazania przez sąd odwoławczy oskarżonego
uniewinnionego w pierwszej instancji, powoduje konieczność wydania wyroku kasatoryjnego. Przytoczone inne
fragmenty uzasadnienia tego wyroku jeszcze bardziej czytelnie świadczą o przekonaniu Sądu ad quem, że przy
prawidłowym rozpoznaniu sprawy skazanie J.S. jawi się jako bardzo prawdopodobne. W takim razie zaskarżony
wyrok trzeba uznać za słuszny.
W nawiązaniu do zamieszczonego w odpowiedzi na skargę wniosku pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej
o „zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa
prawnego według norm przepisanych” należało wskazać, że właściwy do wydania rozstrzygnięcia w tym przedmiocie,
które będzie obejmowało także aktywność pełnomocnika na etapie postępowania skargowego, jest orzekający
w sprawie sąd powszechny.

Komentarz
Wart uwagi jest fakt, że na formularzu, na którym zostało sporządzone uzasadnienie wyroku, jako powód uchylenia
wyroku Sądu Rejonowego graficznie znakiem X zaznaczono rubrykę stanowiącą o konieczności przeprowadzenia na
nowo przewodu w całości. Była to czynność błędna, jednak za wiążącą trzeba uznać słowną część uzasadnienia,
która wprost wskazuje, że spośród wymienionych w art. 437 § 2 zd. drugie KPK powodów wydania przedmiotowego
wyroku aktualna była konieczność respektowania reguły ne peius zawartej w art. 454 KPK. Przeczy to twierdzeniu
autora skargi, że „wnikliwa analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Odwoławczego wskazuje, iż jedyną
i faktyczną przyczyną uchylenia wyroku Sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania była,
zdaniem Sądu, konieczność ponownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co nie stanowi
przesłanki do wydania wyroku kasatoryjnego”. Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy dokonał słusznego
rozstrzygnięcia.

Postanowienie SN z 15.4.2021 r., I KS 4/21

Sąd Najwyższy oddalił skargę obrońcy oskarżonego, argumentując brakiem przekonującego wykazania naruszenia normy art. 437 § 2 KPK przez Sąd Odwoławczy. Uzasadnienie wskazało na konieczność przestrzegania art. 454 KPK oraz błędy w ocenie dowodów. Postanowienie SN z 15.4.2021 r., I KS 4/21, potwierdziło słuszność decyzji.