Standard kryteriów warunkowego przedterminowego zwolnienia

Tematyka: kryteria warunkowego przedterminowego zwolnienia, art. 77 § 1 KK, rażące naruszenie art. 7 KPK

Ustalenie pozytywnej prognozy, o której mowa w art. 77 § 1 KK, musi stanowić wynik rozważań
kompleksowych, dotyczących wszystkich okoliczności faktycznych i ustawowych kryteriów warunkowego
zwolnienia, a nie efekt wybiórczego eksponowania jedynie części z nich. Pominięcie okoliczności, które mają
doniosły charakter z punktu widzenia zastosowania art. 77 § 1 KK, będzie zawsze wskazywać na rażące
naruszenie art. 7 KPK, bez wątpienia mające wpływ na treść postanowienia o warunkowym przedterminowym
zwolnieniu.
Opis stanu faktycznego
Postanowieniem z 29.1.2020 r. w sprawie III Kow 25/20/wz Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim odmówił H.P.
udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia z reszty kary łącznej 15 lat pozbawienia wolności orzeczonej
wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z 3.8.2015 r., w sprawie XIV K 110/15.
Wskutek zażalenia wniesionego przez obrońcę skazanego Sąd Apelacyjny w Szczecinie postanowieniem
z 26.2.2020 r., w sprawie II AKzw 180/20 zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że na podstawie art. 77 §
1 KK i art. 78 § 1 KK udzielił 28.2.2020 r. H.P. warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania reszty kary
i na podstawie art. 80 § 1 KK określił skazanemu okres próby do końca kary tj. do 12.9.2022 r.
Od postanowienia 29.12.2021 r. kasację na podstawie art. 521 § 1 KPK wniósł na niekorzyść skazanego Prokurator
Generalny zaskarżając je w całości.
Postanowieniu temu zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 7 KPK, art. 92 KPK oraz art. 98 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 437 § 2
KPK i w zw. z art. 458 KPK, polegające na tym, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie, orzekając odmiennie, co do istoty,
nie dokonał wszechstronnej, kompletnej i wnikliwej oceny wszystkich przesłanek z art. 77 § 1 KK.
Powołując się na tak postawiony zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, postanowił uchylić
zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna.
Analiza zaskarżonego postanowienia w kontekście materiału dowodowego, jakim dysponował Sąd Apelacyjny
w Szczecinie nie pozostawia wątpliwości, że nie został on w całości uwzględniony, co prowadzi do wniosku
o rażącym naruszeniu art. 7 KPK oraz art. 92 KPK.
Treść zaskarżonego postanowienia wskazuje, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie, zmieniając postanowienie Sądu
Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim, istotną część uzasadnienia poświęcił temu, że nie ma katalogu
przestępstw, co do których nie może mieć zastosowania instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia, nie
należy do takich zachowań nawet przestępstwo zabójstwa, które zostało przypisane skazanemu H.P. Sąd ten wyraził
zarazem stanowisko, że z instytucji warunkowego zwolnienia może skorzystać każdy skazany, „byleby można było
uznać, że więcej nie popełni przestępstwa”.
To dość lapidarne stanowisko nie odpowiada jednak rzeczywistej treści art. 77 § 1 KK i w konsekwencji doprowadziło
do wadliwej, gdyż niezupełnej oceny przesłanek warunkowego przedterminowego zwolnienia, które zawarte są w tym
przepisie. Należało podkreślić, że warunkiem ustalenia pozytywnej prognozy wobec sprawcy przestępstwa,
uzasadniającej decyzję o udzieleniu warunkowego przedterminowego zwolnienia jest uwzględnienie wszystkich
okoliczności dotyczących tego sprawcy, jakie zostały ujawnione w toku postępowania o warunkowe przedterminowe
zwolnienie, z punktu widzenia kryteriów przewidzianych w art. 77 § 1 KK. Zgodnie z tym przepisem natomiast
skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy
jego postawa, właściwości, warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego
popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do
orzeczonego środka karnego lub środka zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie
popełni przestępstwa.
Kryteria decyzji o warunkowym zwolnieniu

Tak szczegółowe określenie materialnoprawnych kryteriów, przy uwzględnieniu których powinna być podejmowana
decyzja o warunkowym zwolnieniu, jak w art. 77 § 1 KK, stawia jednocześnie precyzyjne wymogi w zakresie
rozważenia określonych okoliczności w postępowaniu w przedmiocie zastosowania tej instytucji. W konsekwencji
postępowanie to powinno być tak ukierunkowane, by poza uwagą sądu orzekającego na podstawie art. 77 § 1 KK nie
pozostały żadne doniosłe okoliczności dotyczące skazanego, należące do kategorii określonych w tym przepisie,
a które mogłyby być podstawą do wyciągnięcia wniosków co do prognozy wobec jego osoby. Ustalenie pozytywnej
prognozy, o której mowa w art. 77 § 1 KK musi stanowić bowiem wynik rozważań kompleksowych, dotyczących
wszystkich okoliczności faktycznych i ustawowych kryteriów warunkowego zwolnienia, a nie efekt wybiórczego
eksponowania jedynie części z nich. Pominięcie okoliczności, które mają doniosły charakter z punktu widzenia
zastosowania art. 77 § 1 KK, będzie zawsze wskazywać na rażące naruszenie art. 7 KPK, bez wątpienia mające
wpływ na treść postanowienia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu.
Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania wskazuje jednak, że stanowisko Sądu
Apelacyjnego w Szczecinie jest niepełne, gdyż część okoliczności doniosłych z punktu widzenia ustalenia pozytywnej
prognozy została niezasadnie pominięta.
Sąd ten wprawdzie uwzględnił, jakich przestępstw dopuścił się skazany, niemniej pominął to, jaki obraz osobowości
skazanego rysuje się przez pryzmat tego rodzaju zachowań, jakie zostały mu przypisane. Z treści art. 77 § 1 KK
należy bowiem wywodzić, że to z okoliczności popełnionego przez skazanego przestępstwa należy wyprowadzać
przekonanie o istnieniu pozytywnej prognozy. Sąd Apelacyjny, wskazując jedynie na możliwość zastosowania art. 77
§ 1 KK do sprawców wszystkich przestępstw, nie poddał w ogóle analizie czy okoliczności dotyczące przypisanych
skazanemu przestępstw: usiłowania wymuszenia rozbójniczego, jak również zabójstwa z użyciem broni palnej,
zawierają jakieś elementy pozwalające pozytywnie określić aktualnie wniosek o pozytywnej prognozie wobec
skazanego, czy też mogą rzutować pozytywnie na ocenę jego osobowości. Należy natomiast zauważyć, że
popełnione przez H.P. przestępstwa skierowane były przeciwko najważniejszym dobrom chronionym prawem, zaś
sposób ich realizacji wskazuje na znaczną jego demoralizację i ukierunkowanie na naruszanie porządku prawnego
w sposób bezwzględny i zorganizowany, a nie na fakt, że będzie przestrzegał w przyszłości porządku prawnego.
Z braku przeszkody do warunkowego przedterminowego zwolnienia skazanego w postaci popełnienia określonego
przestępstwa nie można czynić pozytywnej przesłanki zastosowania tej instytucji, wbrew regulacji z art. 77 § 1 KK.
Regulacja ta, przewidując rozwiązanie o charakterze wyjątkowym, gdyż takim jest przecież zwolnienie skazanego
z odbycia reszty kary, nakłada obowiązek analizy okoliczności popełnienia przestępstwa w każdym konkretnym
wypadku, z punktu widzenia tego, czy pozwalają one wnioskować pozytywnie o zachowaniu skazanego po
opuszczeniu jednostki penitencjarnej. O tym bowiem, że sprawca każdego przestępstwa może być warunkowo
zwolniony świadczy zawarte w art. 77 § 1 KK sformułowanie „skazanego na karę pozbawienia wolności”.
„Okoliczności popełnienia przestępstwa”, zostały wymienione w tym przepisie nie po to, by określić pozytywnie jego
podmiotowy zakres obowiązywania, ale jako przesłanka wnioskowania o pozytywnej prognozie. Nie chodzi o to, że
każdy sprawca w wypadku popełnienia każdego przestępstwa potencjalnie może być warunkowo zwolniony, ale o to,
iż okoliczności konkretnego, popełnionego przez skazanego przestępstwa mają być uwzględnione i ocenione
z punktu widzenia przekonania o tym, że sprawca po warunkowym zwolnieniu będzie przestrzegał porządku
prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Taki wniosek wynika z wykładni językowej art. 77 § 1 KK, jak również wykładni funkcjonalnej tego przepisu.
Oczywiste jest przecież, że zasadą jest wykonanie kary w całości, zaś zastosowanie warunkowego
przedterminowego zwolnienia, którego istotą jest odbycie części kary pozbawienia wolności z kary orzeczonej, jest
wyjątkiem i może być stosowane w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc wtedy, gdy ocena kryteriów
pozytywnej prognozy, o których mowa w art. 77 § 1 KK, prowadzi do wniosku nie tylko o możliwości zastosowania
zawartej w nim instytucji, ale także o celowości takiego zabiegu. Przesłanki zastosowania instytucji warunkowego
zwolnienia służą zatem prawidłowemu ustaleniu, że z jednej strony cele kary mimo niewykonania jej w całości zostały
wobec skazanego osiągnięte, z drugiej zaś, że wykonanie kary w części wynikającej z postanowienia o warunkowym
przedterminowym zwolnieniu uzasadnia również przekonanie o tym, że społeczeństwo nie będzie narażone na
naruszanie porządku prawnego przez skazanego, który kary orzeczonej w całości nie odbył.
Oczywistym błędem Sądu ad quem orzekającego w niniejszej sprawie był zatem brak konkretnej analizy okoliczności
wynikających z popełnionych przez skazanego H.P. przestępstw w relacji tego, czy można z nich wyprowadzić
pozytywny wniosek o jego zachowaniu po opuszczeniu zakładu karnego. Brak tej analizy wskazuje na rażące
naruszenie w postępowaniu odwoławczym art. 7 KPK, co musiało prowadzić do uwzględnienia kasacji.

Komentarz
Na kanwie rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie był związany zakazem
reformationis in peius. (art. 434 § 1 KPK w zw. z art. 1 § 2 KKW). Nie zmienia to jednak faktu, że przesłanka
warunkowego przedterminowego zwolnienia w postaci okoliczności popełnienia przestępstwa i jej wpływ na
zastosowanie instytucji z art. 77 § 1 KK została rozważona w postępowaniu odwoławczym w sposób rażąco wadliwy,
oderwany od jej istoty i celu. Okoliczność ta bez wątpienia nakazywała podzielenie zarówno podniesionego w kasacji

zarzutu, jak i wniosku. Z tego względu zaskarżone postanowienie należało uchylić.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 14.4.2021 r., V KK 32/21

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania wskazuje jednak, że stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie jest niepełne, gdyż część okoliczności doniosłych z punktu widzenia ustalenia pozytywnej prognozy została niezasadnie pominięta. Sąd ten wprawdzie uwzględnił, jakich przestępstw dopuścił się skazany, niemniej pominął to, jaki obraz osobowości skazanego rysuje się przez pryzmat tego rodzaju zachowań, jakie zostały mu przypisane.