Zatrzymanie prawa jazdy a odpowiedzialność za czyn z art. 180a KK

Decyzja o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych może wynikać z różnych przyczyn, takich jak przeciwwskazania zdrowotne, niezłożenie egzaminu państwowego czy zgodnie z przepisami Kodeksu karnego. Zatrzymanie prawa jazdy nie oznacza automatycznej utraty uprawnień, lecz jedynie ich czasowe zawieszenie. Publikacja omawia szczegółowo sprawę K.K., który został skazany za prowadzenie pojazdu wbrew decyzji organu administracji publicznej o cofnięciu uprawnień.

Tematyka: cofnięcie zezwolenia, prawa jazdy, art. 180a KK, Sąd Najwyższy, Kodeks karny, zatrzymanie prawa jazdy, decyzja administracyjna

Decyzja właściwego organu o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych może mieć
miejsce bądź na podstawie art. 103 ust. 1 KierujPojU, czyli między innymi w sytuacji zdrowotnych lub
psychologicznych przeciwskazań lub niezłożenia egzaminu państwowego, względnie na podstawie art. 182 §
2 KKW, kiedy to organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów,
zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych
uprawnień w okresie obowiązywania zakazu. Kryminalizacji nie podlega natomiast prowadzenie pojazdu
przez osobę nieposiadającą uprawnień do prowadzenia pojazdów z innych przyczyn, czyli z powodu
zatrzymania dokumentu prawa jazdy na podstawie art. 135 ust. 1 PrDrog lub art. 102 ust. 1 KierujPojU.
Zatrzymanie prawa jazdy nie powoduje bowiem utraty samych uprawnień, które jedynie zostają czasowo
zawieszone z racji braku dokumentu potwierdzającego ich posiadanie.
Opis stanu faktycznego
K.K. wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z 13.10.2016 r. został uznany za winnego tego, że: 3.6.2015 r. w P., jadąc
drogą publiczną, kierował samochodem osobowym marki M. w warunkach niezastosowania się do wydanej decyzji
Prezydenta Miasta P. z 25.2.2004 r. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, tj. popełnienia przestępstwa
z art. 180a KK i za to na mocy art. 180a KK została mu wymierzona kara 3 miesięcy pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator oraz obrońca oskarżonego.
Prokurator zaskarżając orzeczenie na niekorzyść oskarżonego w części odnoszącej się do przyjętej kwalifikacji
prawnej, zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść,
polegający na niesłusznym uznaniu, że czyn zabroniony nie został popełniony w warunkach powrotu do przestępstwa
w rozumieniu art. 64 § 1 KK i wniósł o zmianę orzeczenia w tym zakresie.
Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w zakresie kary i zarzucając jej rażącą niewspółmierność, wniósł o zmianę
orzeczenia, przez wymierzenie kary innego rodzaju, względnie o zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności.
Po rozpoznaniu wniesionych apelacji, Sąd Okręgowy w P., wyrokiem z 17.2.2017 r. utrzymał w mocy zaskarżony
wyrok.
Kasację od tego wyroku wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając wyrok w całości na korzyść K.K. zarzucił:
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art.
433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, polegające na nieprzeprowadzeniu przez Sąd Okręgowy w P. należytej kontroli
odwoławczej zainicjowanej apelacjami wniesionymi przez oskarżyciela publicznego oraz obrońcę oskarżonego
i nieprzekroczenie z urzędu granic środków odwoławczych, niezależnie od zakresu zaskarżenia, podniesionych
zarzutów i wpływu uchybienia na treść orzeczenia, skutkiem czego było utrzymanie w mocy rażąco
niesprawiedliwego wyroku Sądu Rejonowego w P., wydanego z rażącym naruszeniem art. 7 KPK w zw. z art. 410
KPK, gdyż na skutek powierzchownej, a zarazem całkowicie dowolnej oceny zgromadzonych dowodów, prowadzącej
do nieuzasadnionego przyjęcia, że na mocy decyzji Prezydenta Miasta P. z 25.2.2004 r. o zatrzymaniu prawa jazdy
zostały oskarżonemu cofnięte uprawnienia do kierowania pojazdami, doszło – z rażącą obrazą również tej normy –
do przypisania K.K. popełnienia czynu z art. 180a KK, polegającego na kierowaniu pojazdem mechanicznym wbrew
decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, podczas gdy w dacie czynu,
w odniesieniu do oskarżonego taka decyzja nie została wydana, albowiem wskazana w treści wyroku decyzja
administracyjna Prezydenta Miasta P., jako wydana na podstawie art. 138 ust. 1 PrDrog stanowiła jedynie
o zatrzymaniu dokumentu prawa jazdy, jednak nie cofała uprawnień do kierowania pojazdami.
Podnosząc taki zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego kasacją wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu 27.4.2021 r., w trybie art. 535 § 5 KPK, w sprawie
K.K., skazanego z art. 180a KK kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na korzyść skazanego, od
wyroku Sądu Okręgowego w P. z 17.2.2017 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w P. z 13.10.2016 r.,
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona korzyść K.K., jako zasadna w stopniu
oczywistym podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK. Rację ma bowiem

skarżący, że w sprawie tej doszło do obrazy wskazanych w kasacji przepisów prawa procesowego, czego
konsekwencją była obraza prawa materialnego.
Stosownie do treści art. 25 ust. 1 ustawy z 11.3.2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 437, dalej: ZmKPK16(1)), z uwagi na to, że akt oskarżenia
w przedmiotowej sprawie został skierowany po 30.6.2015 r. postępowanie, aż do czasu prawomocnego zakończenia,
toczyło się w tej sprawie według przepisów obowiązujących do 15.4.2016 r. Tym samym, zastosowanie miał przepis
art. 433 § 1 KPK w brzmieniu obowiązującym do wskazanej daty, zgodnie z którym Sąd odwoławczy rozpoznaje
sprawę w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3 KPK, a w zakresie
szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435 KPK, art. 439 § 1 KPK, art. 440 KPK i art. 455 KPK. Jednym
z określonych w ustawie przypadków, nakazującym wyjście poza granice środka odwoławczego była więc sytuacja
przewidziana w art. 440 KPK, który to przepis znajduje zastosowanie, jeżeli zaskarżone orzeczenie lub zawarte
w nim rozstrzygnięcie jest rażąco niesprawiedliwe, a zatem gdy dotknięte jest, niepodniesionymi w zwykłym środku
odwoławczym, uchybieniami mieszczącymi się w każdej z tak zwanych względnych przyczyn odwoławczych, o ile ich
waga i charakter jest taki, że czyni orzeczenie niesprawiedliwym i to w stopniu rażącym (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z 8.3.2017 r., III KK 444/16,
).
Słusznie wskazuje skarżący, że Sąd Okręgowy w P. obowiązkowi temu nie sprostał i dopuścił się obrazy art. 440
KPK w związku z utrzymaniem w mocy orzeczenia skazującego za czyn zakwalifikowany jako wyczerpujący
ustawowe znamiona art. 180a KK, który stanowi o decyzji właściwego organu o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie
pojazdów mechanicznych. W niniejszej sprawie brak było takiej decyzji administracyjnej, na mocy której
oskarżonemu zostałoby cofnięte uprawnienie do kierowania pojazdami. Z analizy akt sprawy Sądu Rejonowego w P.
wynika bowiem, że decyzja Prezydenta Miasta P. z 25.2.2004 r. wydana na podstawie art. 138 ust. 1 PrDrog
stanowiła jedynie o zatrzymaniu prawa jazdy, jednak nie cofała uprawnień do kierowania pojazdami. Wskazać
natomiast należy, że decyzja właściwego organu o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych
może mieć miejsce bądź na podstawie art. 103 ust. 1 KierujPojU, czyli między innymi w sytuacji zdrowotnych lub
psychologicznych przeciwskazań lub niezłożenia egzaminu państwowego, względnie na podstawie art. 182 § 2 KKW,
kiedy to organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć
uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie
obowiązywania zakazu. Kryminalizacji nie podlega natomiast prowadzenie pojazdu przez osobę nieposiadającą
uprawnień do prowadzenia pojazdów z innych przyczyn, czyli z powodu zatrzymania dokumentu prawa jazdy na
podstawie art. 135 ust. 1 PrDrog lub art. 102 ust. KierujPojU. Zatrzymanie prawa jazdy nie powoduje bowiem utraty
samych uprawnień, które jedynie zostają czasowo zawieszone z racji braku dokumentu potwierdzającego ich
posiadanie.
Brak dokonania zmiany w tym zakresie w wyroku Sądu I instancji wskazuje, że Sąd odwoławczy zaniechał dokonania
prawidłowej i wszechstronnej kontroli odwoławczej i utrzymał w mocy rażąco niesprawiedliwe orzeczenie, gdyż
wydane z naruszeniem przepisu prawa materialnego, mającym swoje źródło w dowolnej ocenie zgromadzonego
materiału dowodowego, co niewątpliwe miało wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia. Prawidłowe, w kontekście
treści analizowanej decyzji Prezydenta Miasta P. przyjęcie, że oskarżonemu jedynie zatrzymano dokument prawa
jazdy powinno skutkować analizą zdarzenia przez pryzmat wykroczenia z art. 95 KW.

Komentarz
Na kanwie rozpoznawanej sprawy bezspornie jawi się twierdzenie, że przez wydanie wyroku w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym doszło do rażącego naruszenia prawa materialnego. Stan ten pogłębiło uchybienie
powinnościom przez Sąd rozpoznający sprawę w postępowaniu odwoławczym, w zakresie pełnej realizacji
dyspozycji art. 7 KPK. Dlatego w pełni należy zgodzić się z decyzją Sądu Najwyższego, który uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania. Jest oczywiste, że zatrzymanie
prawa jazdy jako dokumentu na mocy art. 135 ust. 1 PrDrog lub art. 102 ust. 1 KierujPojU nie ma charakteru
cofnięcia uprawnień, a zatem kierowanie pojazdem mechanicznym na drodze publicznej w takim stanie rzeczy nie
stanowi jazdy bez uprawnień, lecz jedynie bez dokumentu w postaci prawa jazdy. Czyn taki stanowi wykroczenie
określone w art. 95 KW. Natomiast o wypełnieniu znamion przestępstwa z art. 180a KK może być mowa wówczas,
gdyby kierujący zatrzymany do kontroli drogowej był objęty prawomocną decyzją o cofnięciu uprawnień, wydaną
mocą dyspozycji art. 103 ust. 1 KierujPojU.

Wyrok Sądu Najwyższego z 27.4.2021 r., V KK 466/20,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok skazujący K.K. za czyn z art. 180a KK, uzasadniając to brakiem decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami. Decyzja ta może być podjęta na podstawie konkretnych przepisów prawa, a zatrzymanie prawa jazdy nie równa się z automaty- czną utratą uprawnień. Sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w P.