Prawomocny wyrok karny skazujący przesłanką wznowienia postępowania

Możliwość wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego w oparciu o podrobiony dokument została uzależniona od konieczności ustalenia przestępstwa prawomocnym wyrokiem skazującym, jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. W publikacji omówiono decyzję WSA we Wrocławiu o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania oraz analizę NSA dotyczącą przesłanek wznowienia postępowania administracyjnego.

Tematyka: prawomocny wyrok, wznowienie postępowania, dokument podrobiony, dokument przerobiony, Naczelny Sąd Administracyjny, postępowanie sądowoadministracyjne, przesłanka wznowienia, skarga kasacyjna, interpretacja przesłanek

Możliwość skutecznego wznowienia postępowania w oparciu o przesłankę wydania orzeczenia sądu
administracyjnego na podstawie dokumentu podrobionego lub przerobionego została przez ustawodawcę
uzależniona od konieczności ustalenia tego czynu przestępnego prawomocnym wyrokiem skazującym -
wskazał Naczelny Sąd Administracyjny.
Z uzasadnienia WSA we Wrocławiu
Postanowieniem z 30.11.2020 r., II SAB/Wr 44/20,
WSA we Wrocławiu odrzucił skargę H.B. i I.D. (dalej:
Skarżące) o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem WSA we Wrocławiu z 21.5.2020 r., II
SAB/Wr 17/20,
. W uzasadnieniu wskazał, że pismem z października 2020 r. Skarżące złożyły skargę
o wznowienie ww. postępowania podnosząc, iż w niniejszej sprawie zachodzi przesłanka wznowienia postępowania
na podstawie art. 274 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym (t.j. Dz.U. z 2019
r. poz. 2325, dalej: PostAdmU), bowiem ww. wyrok wydany został w oparciu o podrobiony dokument. Zdaniem WSA
we Wrocławiu skarga o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego jest nadzwyczajnym środkiem
zaskarżenia prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych. Jej wyjątkowość wyraża się tym, że przysługuje ona
od ściśle określonych orzeczeń (prawomocnych, kończących postępowanie) i na ściśle określonych podstawach, co
ma zapewnić racjonalną stabilność merytorycznego orzeczenia oraz autorytet sądu, który je wydał. WSA we
Wrocławiu podniósł, że możliwość skutecznego wznowienia postępowania w oparciu o przesłankę z art. 273 § 1 pkt 2
PostAdmU, co do zasady, została przez ustawodawcę uzależniona od konieczności ustalenia czynu przestępnego
prawomocnym wyrokiem skazującym (art. 274 PostAdmU). Taki wyrok może natomiast zapaść po przeprowadzeniu
postępowania w sprawie karnej. Tylko wyjątkowo wznowienie postępowania z powodu przestępstwa może nastąpić
bez konieczności ustalenia czynu przestępnego prawomocnym wyrokiem skazującym, co może mieć miejsce
wówczas, gdy postępowanie karne nie może być wszczęte lub zostało umorzone z innych przyczyn niż brak
dowodów (art. 274 in fine PostAdmU). W tym kontekście WSA we Wrocławiu podkreślił, że Skarżące nie przedstawiły
ani prawomocnego wyroku skazującego, ani postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania karnego czy też
postanowienia o umorzeniu postępowania karnego potwierdzającego stawiane zarzuty. Stąd też odrzucenie skargi
na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 PostAdmU było - zdaniem WSA we Wrocławiu - zasadne.
Skarga kasacyjna
Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia złożyły Skarżące i na podstawie art. 174 pkt 2 PostAdmU zarzuciły
naruszenie przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, m.in.: art. 273 § 1 pkt 1 PostAdmU
poprzez jego niezastosowanie w realiach przedmiotowej sprawy, pomimo, że z treści skargi o wznowienie
postępowania z października 2020 r. wynika wprost, że podstawę faktyczną wznowienia postępowania
prowadzonego przez WSA we Wrocławiu stanowić winna ta okoliczność, że wyrok z maja 2020 r. został wydany na
podstawie podrobionego dokumentu zwrotnego potwierdzenia odbioru pisma Wojewody ze stycznia 2011 r. Skarżące
wniosły o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia WSA we Wrocławiu z 30.11.2020 r. i przekazanie do
ponownego rozpoznania WSA we Wrocławiu sprawy ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem WSA we Wrocławiu z 21.5.2020 r.
Z uzasadnienia NSA
W pierwszej kolejności NSA podkreślił, że postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania ma charakter
nadzwyczajny, gdyż może doprowadzić do wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego.
Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego stanowi instytucję obalania prawomocnych orzeczeń NSA
i wojewódzkich sądów administracyjnych. Dopuszczalność wznowienia postępowania sądowego uwarunkowana jest
od spełnienia dwóch przesłanek: po pierwsze, skarga o wznowienie musi opierać się na ustawowej podstawie
wznowienia, a po drugie, winna być wniesiona w określonym terminie, a ich spełnienie ocenia sąd na posiedzeniu
niejawnym. W braku jednego z tych wymagań sąd odrzuca skargę o wznowienie, w przeciwnym razie - wyznacza
rozprawę.
Następnie NSA podkreślił, iż art. 273 PostAdmU wymienia restytucyjne podstawy wznowienia postępowania i stanowi
o możliwości żądania wznowienia postępowania w sytuacji, gdy orzeczenie wydano w oparciu o dokument
podrobiony lub przerobiony albo o skazujący wyrok karny, następnie uchylony. W doktrynie i judykaturze podkreśla
się, iż dokumentami, o których mowa w tym przepisie są zarówno dokumenty urzędowe, jak i prywatne. Najczęściej
przyjmuje się, że podrobienie dokumentu polega na sporządzeniu dokumentu przy zachowaniu pozorów, jak gdyby
dokument i zawarte w nim oświadczenie pochodziło od innej osoby niż ta, w której imieniu został sporządzony.
Natomiast przerobienie dokumentu polega na nadaniu mu innej niż pierwotna treści, tj. wpisaniu w jej miejsce innej
treści lub poprawieniu istniejącej. Akcentuje się także, że art. 273 § 1 pkt 1 PostAdmU wyraźnie wskazuje, iż

podstawą żądania musi być dokument podrobiony lub przerobiony, a fakt ten musi być w chwili składania
skargi o wznowienie prawomocnie stwierdzony przez właściwy organ po przeprowadzeniu postępowania
karnego (wyrok NSA z 25.1.2008 r. I OSK 1984/06,
). Zwraca się również uwagę na okoliczność, iż
podrobienie lub przerobienie dokumentu stanowi podstawę wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego
jedynie w przypadku, gdy prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego oparte zostało na sfałszowanym
dokumencie, a przy tym dowód z dokumentu musiałby być przeprowadzony w postępowaniu sądowym, a nie
w postępowaniu przed organem administracji publicznej (postanowienie NSA z 17.7.2012 r. II GSK 995/12,
).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy NSA wskazał, że Skarżące upatrują wystąpienia
przesłanki z art. 273 1 pkt 1 PostAdmU, tj. wydania przez WSA we Wrocławiu wyroku z 21.5.2020 r. w oparciu
o podrobiony dokument zwrotnego potwierdzenia odbioru pisma Wojewody ze stycznia 2011 r. Wobec tego NSA
stwierdził, że w aktach sprawy znajduje się zawiadomienie z października 2020 r. o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa, tj. o czyn z art. 270 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444, dalej: KK)
skierowane do Prokuratury Rejonowej, brak jest natomiast prawomocnego orzeczenia potwierdzającego zarzucany
czyn. Jak już wcześniej wspomniano, o owym podrobieniu czy przerobieniu dokumentu mogą orzekać wyłącznie
powołane do tego organy. NSA przypomniał zatem, że art. 273 § 1 pkt 1 PostAdmU wyraźnie wskazuje, iż podstawą
żądania musi być dokument podrobiony lub przerobiony, a fakt ten musi być w chwili składania skargi o wznowienie
prawomocnie stwierdzony. Dlatego też, WSA we Wrocławiu odrzucając skargę o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem z 21.5.2020 r. trafnie przyjął, iż Skarżące nie złożyły do akt sprawy
prawomocnego wyroku skazującego z powodu zarzucanego przestępstwa, a jedynie zawiadomienie o podejrzeniu
popełnienia przestępstwa. Możliwość natomiast skutecznego wznowienia postępowania w oparciu o przesłanki z art.
273 § 1 pkt 1 i 2 PostAdmU została przez ustawodawcę uzależniona od konieczności ustalenia czynu przestępnego
prawomocnym wyrokiem skazującym. Tym samym, skoro brak było prawomocnego wyroku skazującego bądź
postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania karnego lub postanowienia o umorzeniu postępowania
karnego, które potwierdzałyby zarzuty dotyczące uzyskania zaskarżonego wyroku WSA we Wrocławiu
w wyniku przestępstwa, nie zaistniała ustawowa przesłanka, o której mowa w art. 274 PostAdmU. Wskazać
ponadto należy, że okoliczność nadesłania kopii postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia przez Komisariat
Policji na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
534) z uwagi na przedawnienie karalności czynu z art. 270 KK, również nie może być uznane za przesłankę
uzasadniającą możliwość wzruszenia ww. prawomocnego wyroku.
Zdaniem NSA nie jest możliwe na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego stwierdzenie, czy doszło do
popełnienia ww. przestępstwa czy też nie, zaś badanie przez sąd administracyjny tej okoliczności stanowiłoby
przekroczenie właściwości przedmiotowej sądu.
Mając powyższe na uwadze, NSA, na podstawie art. 184 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz
Na tle analizowanego rozstrzygnięcia NSA wypowiedział się na temat jednej z przesłanek wznowienia postępowania,
jaką jest wydanie orzeczenia sądu administracyjnego w oparciu o dokument podrobiony lub przerobiony. NSA
wskazał, że z uwagi na nadzwyczajny charakter trybu wznowieniowego przesłanki jego zastosowania należy
interpretować ściśle i zawężająco. W praktyce oznacza to, że możliwość skutecznego wznowienia postępowania
w oparciu o przesłankę związaną z podrobionym lub przerobionym dokumentem jest uzależniona od konieczności
ustalenia i stwierdzenia tego czynu przestępnego, w chwili składania skargi o wznowienie, przez właściwy organ, po
przeprowadzeniu postępowania karnego, prawomocnym wyrokiem skazującym. Przedmiotowa przesłanka nie zaszła
się na gruncie stanu faktycznego ustalonego w rozpatrywanej sprawie.

Postanowienie NSA z 17.6.2021 r., I OSK 486/21,

NSA podkreślił, że przesłanka wznowienia postępowania w przypadku dokumentu podrobionego lub przerobionego musi być ściśle spełniona, wymagając prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo. W rezultacie NSA oddalił skargę kasacyjną, nie uznając wystarczającej podstawy do wznowienia postępowania.