Wymogi uzasadnienia wyroku kasatoryjnego

Tematyka: Sąd Najwyższy, uzasadnienie wyroku, skarga, zarzuty apelacyjne, uchylenie wyroku, ponowne rozpoznanie, art. 437 § 2 KPK, stan faktyczny, obraz przepisów, Sąd I instancji

Aby Sąd Najwyższy mógł ustosunkować się do podniesionych w skardze zarzutów, uzasadnienie wyroku
sądu odwoławczego powinno być tak sformułowane, aby wynikało z niego jednoznacznie, która z przesłanek
określonych w art. 437 § 2 KPK była podstawą uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy temu
sądowi do ponownego rozpoznania.
Opis stanu faktycznego
K.O. został oskarżony o to, że 7.5.2019 r. w B. kierował samochodem marki Volvo będąc w stanie nietrzeźwości,
a mianowicie mając 0,58 mg/I alkoholu w wydychanym powietrzu, będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu
Rejonowego w W. z 6.3.2014 r. za czyn określony w art. 178a § 1 KK – tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 i 4 KK.
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z 24.9.2020 r. uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu czynu.
Zarzuty apelacyjne
Apelację od wyroku Sądu I instancji na niekorzyść oskarżonego wniósł Prokurator Rejonowy dla W., zaskarżając
wyrok w całości i zarzucając mu:
1. obrazę przepisów postępowania, mających wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 4 KPK, art. 7 KPK
w zw. z art. 410 KPK, w zw. z art. 366 § 1 KPK i art. 424 KPK, przez niewyjaśnienie wszystkich istotnych
okoliczności sprawy, co skutkowało nieprawidłową oceną zgromadzonego materiału dowodowego
i w konsekwencji bezzasadnym przyjęciem przez Sąd I instancji, że K.O. nie dopuścił się zarzucanego mu czynu
mimo pominięcia i braku dokonania ustaleń w przedmiocie tego, czy oskarżony przyjechał na parking sklepu „M.”
w B. znajdując się w stanie nietrzeźwości, a okoliczności tej Sąd nie uwzględnił ferując w konsekwencji
niesłuszne orzeczenie i dokonując tym samym oceny dowodów w sposób dowolny z naruszeniem zasad
prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego;
2. obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 13 § 1 KK w zw. z art. 178a § 1 KK, błędnie przyjmując,
że ustalony przez Sąd stan faktyczny nie pozwolił na stwierdzenie, iż zachowanie oskarżonego wypełniło
znamiona czynu zabronionego, określonego w art. 178a § 1 KK w sytuacji, gdy oskarżony, będąc w stanie
nietrzeźwości zajął miejsce za kierownicą samochodu osobowego i uruchomił silnik w zamiarze podjęcia jazdy
i opuszczenia parkingu, jednakże nie ruszył pojazdem z uwagi na interwencję pracownika ochrony sklepu, co
uzasadniało przypisanie oskarżonemu usiłowania popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 KK,
a w konsekwencji doprowadziło do nieuprawnionego uniewinnienia przez Sąd oskarżonego od zarzucanego mu
czynu.
Podnosząc powyższe, prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w W., na skutek wniesionej apelacji, wyrokiem z 26.1.2021 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Podstawa skargi na wyrok
Na orzeczenie to złożył skargę w trybie art. 539a § 1 i 2 KPK obrońca oskarżonego, zaskarżając wyrok w całości
i zarzucając mu:
1. obrazę art. 439 § 1 pkt 9 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 KPK wskutek przekroczenia przez Sąd odwoławczy
granic oskarżenia, które żadną miarą nie pozwalały na czynienie ustaleń w przedmiocie tego, w jaki sposób
oskarżony dostał się do sklepu „M.”, ponieważ stanowiłoby to wykroczenie poza zasadę tożsamości czynu
zarzuconego oskarżonemu (w zakresie czasu, miejsca, okoliczności towarzyszących), natomiast na konieczność
dokonania ustaleń w tym przedmiocie powołał się Sąd odwoławczy w zaskarżonym wyroku;
2. obrazę art. 437 § 2 KPK, mającą wpływ na treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia przez uchylenie
zaskarżonego apelacją oskarżyciela publicznego wyroku Sądu Rejonowego w W. z uwagi na błędne uznanie, że
zachodzi konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości, podczas gdy, w świetle
dyspozycji art. 437 § 2 KPK, konieczność taka nie zachodziła, czynności Sądu I instancji zostały
przeprowadzone prawidłowo, zaś powody uchylenia wyroku Sądu I instancji (ponowna ocena zeznań świadka
A.S., kompleksowa ocena zachowania oskarżonego) nie uzasadniały wydania orzeczenia kasatoryjnego
w niniejszej sprawie, gdyż ponowna ocena dowodów nie mieści się w kręgu podstawy z art. 437 § 2 zd. 2 KPK,

wszak może zostać zastosowana wyłącznie w przypadku konieczności powtórzenia czynności dowodowych
w pełnym zakresie;
3. obrazę art. 437 § 2 KPK w zw. z art. 427 § 3a KPK, mającą wpływ na treść wydanego w sprawie rozstrzygnięcia,
przez uwzględnienie zarzutu apelującego dot. obrazy przepisów prawa procesowego (art. 4 KPK w zw. a art. 7
KPK i art. 410 KPK), podczas gdy apelujący nie wykazał okoliczności, o których mowa w art. 427 § 3a KPK
(nawet nie powołał się nawet na ten przepis), nie wskazał na konkretne czynności dowodowe, które powinny
zostać przeprowadzone przez Sąd I instancji, a to jest warunek zasadności zarzutu niewyjaśnienia „wszystkich
istotnych okoliczności sprawy”.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu we W., jako Sądowi
odwoławczemu, do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, w sprawie K.O. oskarżonego o popełnienie czynu określonego w art. 178a § 1 KK, po rozpoznaniu
w Izbie Karnej na posiedzeniu 13.5.2021 r., skargi w trybie art. 539a § 1 KPK wniesionej przez obrońcę na wyrok
Sądu Okręgowego w W. z 26.12021 r., uchylający wyrok Sądu Rejonowego w W. z 24.9.2020 r., uchylił zaskarżony
wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga na wyrok była zasadna.
Sens instytucji skargi na wyrok sądu odwoławczego polega na ograniczeniu liczby wyroków kasatoryjnych do tych
sytuacji, w których przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi meriti jest niezbędne dla realizacji celów
postępowania karnego. Zgodnie z treścią art. 437 § 2 KPK sąd odwoławczy może uchylić orzeczenie i przekazać je
sądowi I instancji do ponownego rozpoznania tylko w jednym z trzech przypadków: zaistnienia bezwzględnych
przyczyn odwoławczych, konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości oraz wówczas, gdy
wydanie wyroku reformatoryjnego naruszyłoby regułę ne peius, wskazaną w art. 454 § 1 KPK.
Zadaniem Sądu Najwyższego, rozpatrującego skargę, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uchwale 7 sędziów
Sądu Najwyższego z 25.1.2018 r., I KZP 13/17,
jest wyłącznie skontrolowanie, czy zachodzi tzw.
bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 KPK, albo czy sąd odwoławczy uchylił wyrok mimo braku
formalnych przeszkód określonych w art. 454 KPK do wydania wyroku zmieniającego oraz czy jest konieczne
przeprowadzenie w całości przewodu sądowego (art. 437 § 2 in fine KPK). Zakres kontroli dokonywanej przez Sąd
Najwyższy w tym postępowaniu ogranicza się do zbadania, czy stwierdzone przez sąd odwoławczy uchybienie daje
podstawę do wydania orzeczenia kasatoryjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20.10.2020 r., I KS 9/20,
).
W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w W. jako przesłankę uchylenia zaskarżonego wyroku wskazał konieczność
przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości. Z treści uzasadnienia wyroku nie wynika jednak, by taka
potrzeba zachodziła. Podając powody uchylenia orzeczenia, Sąd odwoławczy zasygnalizował konieczność
rozważenia przez Sąd I instancji wskazanych w zarzutach kwestii oraz dogłębną analizę zeznań świadka A.S.
Poprzestał na lakonicznym stwierdzeniu tej treści, nie wykazując, dlaczego tych czynności nie można było
przeprowadzić w toku postępowania odwoławczego. Podobnie skrótowo Sąd ad quem odniósł się do argumentacji
apelacji, przedstawiając powody uznania jej zarzutów za zasadne lub częściowo trafne. Lektura uzasadnienia
zaskarżonego wyroku nie daje odpowiedzi na pytanie, jakie stanowisko względem zarzutów apelacyjnych Sąd
odwoławczy zajął i jakie z tego wynikają procesowe implikacje. Można domniemywać, że uwzględnienie zarzutów
apelacyjnych świadczy o odmiennej ocenie winy oskarżonego, dokonanej przez Sąd Okręgowy, co wskazywałoby
raczej na zaistnienie innej podstawy uchylenia orzeczenia w postaci reguły ne peius. Na ten temat jednak Sąd
odwoławczy się nie wypowiedział.
Tymczasem, aby Sąd Najwyższy mógł ustosunkować się do podniesionych w skardze zarzutów, uzasadnienie
wyroku sądu odwoławczego powinno być tak sformułowane, aby wynikało z niego jednoznacznie, która z przesłanek
określonych w art. 437 § 2 KPK była podstawą uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy temu sądowi
do ponownego rozpoznania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.7.2019 r., II KS 11/19,
). Należy więc przyznać
rację skarżącemu, który w drugim i trzecim zarzucie skargi zwraca uwagę na brak podstaw do wydania orzeczenia
kasatoryjnego w niniejszej sprawie.
Należało zdecydowanie raz jeszcze podkreślić, że niniejsze orzeczenie odnosi się wyłącznie do kwestii zasadności
wydania orzeczenia kasatoryjnego w oparciu o wskazaną w ustawie przesłankę, a nie ocenia prawidłowości
rozpoznania zarzutów apelacyjnych przez Sąd II instancji. „Sąd Najwyższy nie może oceniać, czy zaistniały
merytoryczne podstawy do wydania określonego rodzaju wyroku. Nie jest bowiem władny na podstawie przepisu art.
539a § 1 KPK do oceny materiału dowodowego przedstawionego w sprawie, wszak rozpoznanie sprawy w tym
zakresie należy do sądów powszechnych. Interwencja Sądu Najwyższego w ten zakres orzekania stanowiłaby
naruszenie ich kompetencji do rozpoznania sprawy" (por. postanowienie SN z 10.2.2021 r., V KS 3/21,
).

Ponownie rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy w W. powinien raz jeszcze dogłębnie przeanalizować treść
zarzutów apelacyjnych, w szczególności w zakresie ewentualnej odpowiedzialności oskarżonego za dojazd do
marketu „M.” oraz usiłowania odjechania z parkingu mimo pozostawania w stanie nietrzeźwości.

Komentarz
Rozpoznawana sprawa urzeczywistniła twierdzenie, że decyzja Sądu Najwyższego jest par excellence słuszna.
Z merytorycznego punktu widzenia zarzuty apelacyjne są tak skomponowane, że niepodobna ich podważyć. Jest
oczywiste, że dyspozycja art. 178a KK nie przewiduje odpowiedzialności za usiłowanie kierowania pojazdem w stanie
nietrzeźwości. Z kolei należy wyrazić pogląd, że udowodnienie oskarżonemu dojazdu do parkingu nie jest
równoznaczne z wykazaniem ponad wszelką wątpliwość kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości.

Wyrok SN z 13.5.2021 r., V KS 14/21,

Sąd Najwyższy, analizując skargę na wyrok sądu odwoławczego, stwierdził, że uzasadnienie wyroku powinno jednoznacznie wskazywać, dlaczego wyrok został uchylony i przekazany do ponownego rozpoznania. Decyzja Sądu Najwyższego w tej sprawie podkreśliła znaczenie właściwego uzasadnienia wyroku kasatoryjnego oraz ograniczenia kontroli Sądu Najwyższego do bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Sprawa K.O. dotyczyła zarzutów apelacyjnych związanych m.in. z niewyjaśnieniem istotnych okoliczności oraz błędnym przyjęciem stanu faktycznego. Sąd Najwyższy uznał, że skarga była zasadna i nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy przez sąd I instancji.