Podstawa uznania przez Sąd dopuszczalności dobrowolnego poddania się karze

Tematyka: art. 387 KPK, porozumienie procesowe, oskarżony, Sąd Rejonowy, Prokurator Generalny, kasacja, Sąd Najwyższy, rażące naruszenie, prawo karnego procesowego

Porozumienie procesowe zawarte w trybie art. 387 KPK powinno być efektem uświadomionej decyzji stron.
Konsensus stron postępowania karnego nie jest jednak wystarczający i nie bez powodu podlega weryfikacji
przez sąd. Do kompetencji sądu należy uwzględnienie porozumienia, o ile jednak są spełnione wszystkie
pozostałe przesłanki tego rodzaju wniosku. Sąd, rozstrzygając wniosek oskarżonego złożony na podstawie
art. 387 § 1 KPK, jest obowiązany sprawdzić zaistnienie wszystkich prawnych warunków dopuszczalności
takiego wniosku.
Opis stanu faktycznego
D.P. został oskarżony o to, że: w okresie od 14 do 28.7.2020 r. uporczywie nękał W.D. przez wyrażanie na portalach
internetowych gróźb karalnych, znieważanie, kierowanie obelg, które wzbudziły w pokrzywdzonej uzasadnione
okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia oraz udręczenia, tj. o czyn z art. 190a § 1 KK; a w okresie od
11.2019 r. do 30.7.2020 r. w Bydgoszczy znęcał się fizycznie i psychicznie nad swoją partnerką S.D., w ten sposób,
że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, w trakcie których wyzywał ją słowami wulgarnymi, bił po całym
ciele, groził pozbawieniem życia, ponadto na portalach internetowych kierował do niej groźby karalne, znieważał
i kierował obelgi, które wzbudziły w pokrzywdzonej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia
oraz udręczenia, tj. o czyn z art. 207 § 1 KK i art. 190a § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK.
W toku rozprawy przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy, 14.1.2021 r. w sprawie IV K 836/20, oskarżony D.P.
wniósł o wydanie wobec niego wyroku skazującego i wymierzenie mu: za pierwszy czyn kary 3 miesięcy pozbawienia
wolności, za drugi czyn kary 6 miesięcy pozbawienia wolności i orzeczenie kary łącznej w wymiarze 6 miesięcy
pozbawienia wolności.
Prokurator nie sprzeciwił się wydaniu wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego zgodnie
z propozycją wskazaną przez oskarżonego. Również Sąd nie uzależnił uwzględnienia wniosku od dokonania w nim
jakichkolwiek modyfikacji.
Wyrokiem z 14.1.2021 r., IV K 836/20, wydanym w trybie art. 387 § 2 KPK, na wniosek oskarżonego, wobec braku
sprzeciwu prokuratora, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uznał D.P. za winnego popełnienia czynów zarzucanych mu
aktem oskarżenia i wymierzył oskarżonemu karę łączną 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Wskazane orzeczenie nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron i uprawomocniło się 22.1.2021 r.
Kasacja Prokuratora Generalnego
Kasację od tego wyroku, na niekorzyść skazanego, wniósł Prokurator Generalny, który zarzucił rażące i mające
istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 387 § 1, 2 i 3
KPK, poprzez niezasadne uwzględnienie wadliwego wniosku oskarżonego D.P. o skazanie go bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego i wydanie wyroku skazującego.
W oparciu o sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna i to w stopniu oczywistym w rozumieniu art. 535 § 5 KPK.
Analiza akt przedmiotowej sprawy prowadzi do wniosku, że Sąd meriti nieprawidłowo zastosował tryb konsensualny,
uwzględniając wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania
dowodowego. W konsekwencji doszło do rażącego naruszenia przepisów art. 387 § 1, 2 i 3 KPK.
Na wstępie należało zauważyć, że porozumienie procesowe zawarte w trybie art. 387 KPK powinno być efektem
uświadomionej decyzji stron. Konsensus stron postępowania karnego nie jest jednak wystarczający i nie bez powodu
podlega weryfikacji przez sąd. Do kompetencji sądu należy uwzględnienie porozumienia, o ile jednak są spełnione
wszystkie pozostałe przesłanki tego rodzaju wniosku. Sąd, rozstrzygając wniosek oskarżonego złożony na podstawie
art. 387 § 1 KPK, jest obowiązany sprawdzić zaistnienie wszystkich prawnych warunków dopuszczalności takiego
wniosku. Taka sytuacja nie wystąpiła jednak w tym przypadku.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestii wymiaru kary jednostkowej za przestępstwo z art. 190a § 1 KK
należy wskazać, że wymierzona kara 3 miesięcy pozbawienia wolności w istocie została wymierzona poniżej dolnej
granicy ustawowego zagrożenia. Przepis art. 190a § 1 KK, jak słusznie wskazał Prokurator Generalny, został
znowelizowany mocą ustawy z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi
sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 568; dalej: ZmKoronawirusU20(1)). Norma
ta stanowi: „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione
okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. W tej sytuacji wniosek oskarżonego o skazanie za ten czyn na karę 3
miesięcy pozbawienia wolności został sformułowany z rażącym naruszeniem przepisu art. 190a § 1 KK w brzmieniu
obowiązującym od 31.3.2020 r.
Uwzględnienie wniosku w takiej postaci miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku, ponieważ w tym zakresie
oskarżony został pociągnięty do odpowiedzialności karnej w wymiarze niższym niż przewidziany przez ustawodawcę
w dyspozycji art. 190a § 1 KK i orzeczenie kary jednostkowej za ten czyn nawet w dolnej granicy ustawowego
zagrożenia podwyższyłoby granice, w jakich stosownie do art. 86 § 1 KK, Sąd mógł wymierzyć karę łączną.
Rację ma także skarżący twierdząc, że wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania
postępowania dowodowego również w odniesieniu do kary łącznej został złożony z rażącym naruszeniem prawa
karnego materialnego. Propozycja wymierzenia – w miejsce kar jednostkowych: 3 i 6 miesięcy pozbawienia wolności
– kary łącznej 6 miesięcy pozbawienia wolności, została sformułowana wbrew dyspozycji art. 86 § 1 KK.
Ten ostatni przepis prawa materialnego także uległ modyfikacji, tj. 24.6.2020 r. – w brzmieniu nadanym ustawą
z 19.6.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym
skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-
19 (Dz. U. z 2020 r., poz. 1086; dalej: DopłKredBankCOVID19U). Art. 86 § 1 KK stanowi: „Sąd wymierza karę łączną
w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając
jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności”. Jednocześnie
przepis art. 81 ust. 2 DopłKredBankCOVID19U stanowi, że: „Przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38 (czyli
przepisy Kodeksu karnego dotyczące zbiegu przestępstw oraz łączenia kar i środków karnych), w brzmieniu
nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy”.
Czyny zarzucane oskarżonemu w niniejszym postępowaniu zostały popełnione po dacie wejścia w życie zmienionej
treści art. 86 § 1 KK i kara łączna wymierzona została na mocy wyroku wydanego 14.11.2021 r., Zatem należało
uznać, że doszło do rażącego naruszenia także i tego przepisu – w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r.
Nie ulega wątpliwości, że uchybienie to miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku, albowiem w tym zakresie
oskarżony został pociągnięty do odpowiedzialności karnej w wymiarze niższym niż przewidziany przez ustawodawcę
w dyspozycji art. 86 § 1 KK i bezzasadnie kara łączna została wymierzona D.P. poniżej dolnej granicy, zakreślonej
najwyższą z wymierzonych kar.
Brak należytego pouczenia
Z analizy akt przedmiotowej sprawy wynika, że kierując do pokrzywdzonych zawiadomienia o terminie rozprawy
wyznaczonej na 14.1.2021 r. – w odniesieniu do W.D., Sąd nie zawarł w korespondencji stosownego pouczenia,
natomiast przesyłka do pokrzywdzonej S.D. została skierowana na niewłaściwy, nieistniejący adres. Skutkiem
powyższego, żadna z obu pokrzywdzonych nie została należycie pouczona o możliwości zgłoszenia przez
oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze, co do którego mogły one zgodnie z art. 387 § 2 KPK złożyć
sprzeciw.
Uchybienie to niewątpliwie miało istotny wpływ na treść wydanego wyroku, albowiem nie sposób wykluczyć, że
pokrzywdzone prawidłowo zawiadomione i należycie pouczone, wyraziłyby sprzeciw wobec propozycji skorzystania
przez oskarżonego z instytucji dobrowolnego poddania się karze bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Komentarz
Nie ma wątpliwości, że Prokurator Generalny ma rację twierdząc, iż Sąd Rejonowy, przez wydanie zaskarżonego
wyroku, którym uwzględnił wniosek oskarżonego złożony w trybie art. 387 § 1 KPK, dopuścił się rażącej obrazy
przepisu art. 387 § 2 KPK. Zgodnie z dyspozycją art. 387 § 2 KPK wniosek o dobrowolne poddanie się karze może
zostać uwzględniony przez Sąd nie tylko wtedy, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości,
a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości, ale niezbędne jest również,
aby prokurator i pokrzywdzony, należycie zawiadomiony o terminie rozprawy, nie sprzeciwili się takiemu wnioskowi.
Jednakże pokrzywdzony będzie mógł skorzystać ze swojego uprawnienia jedynie wówczas, gdy zostanie pouczony
o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku oraz o prawie złożenia ewentualnego sprzeciwu przez
tegoż pokrzywdzonego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 13.12.2017 r., II KK 312/17,
; z 11.4.2017 r., II KK
35/17,
; z 1.4.2014 r., III KK 478/13,
). Słusznym zdaniem Prokuratora Generalnego, Sąd Rejonowy

w Bydgoszczy nie dopełnił obowiązku należytego pouczenia i zawiadomienia pokrzywdzonych oraz błędnie uznał, że
uwzględnienie wniosku oskarżonego, złożonego w trybie art. 387 § 1 KPK, było możliwe wobec braku sprzeciwu
pokrzywdzonych, które prawidłowo zawiadomione, nie stawiły się na rozprawie.

Wyrok Sądu Najwyższego z 12.5.2021 r., III KK 118/21

Prokurator Generalny złożył kasację, zarzucając rażące naruszenia prawa karnego procesowego w wyroku Sądu Rejonowego. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Uchybienia w procesie miały istotny wpływ na treść wyroku i konieczne było powtórne rozpatrzenie sprawy.