Podstawa przekazania Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego

Zgodnie z dyspozycją art. 441 § 1 KPK przekazanie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego wymaga spełnienia kilku warunków. W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy podjął decyzję odmowną po rozpoznaniu zagadnienia prawnego dotyczącego wykładni ustawy w kontekście minimalnego wynagrodzenia za pracę. Uzasadnienie decyzji wymagało analizy istotnych kryteriów interpretacyjnych oraz zasadniczej wykładni prawa.

Tematyka: Sąd Najwyższy, rozstrzygnięcie, zagadnienie prawne, wykładnia ustawy, minimalne wynagrodzenie za pracę, interpretacja prawa

Zgodnie z dyspozycją art. 441 § 1 KPK przekazanie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego wymaga spełnienia następujących warunków: 1) powstanie zagadnienia prawnego przy
rozpoznawaniu środka odwoławczego; 2) znaczenie zagadnienia prawnego dla rozpoznania środka
odwoławczego; 3) w zagadnieniu musi wystąpić istotny problem interpretacyjny związany z wykładnią
przepisu, który sformułowany jest wadliwie lub niejasno albo też jest rozbieżnie interpretowany w praktyce
sądowej; 4) przy rozstrzyganiu zagadnienia prawnego zachodzi konieczność dokonania zasadniczej wykładni
ustawy.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem łącznym z 9.1.2020 r., VIII K 770/19, Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie, po
rozpoznaniu sprawy J.K., połączył podlegające wykonaniu kary orzeczone trzema wyrokami i orzekł karę łączną 2 lat
i 7 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok, w części dotyczącej orzeczenia o karze, zaskarżył obrońca skazanego podnosząc zarzut rażącej
niewspółmierności kary łącznej i wnosząc o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez wymierzenie kary 2 lat
pozbawienia wolności.
Rozpoznając wniesiony w sprawie zwykły środek odwoławczy Sąd Okręgowy uznał, że dla rozstrzygnięcia
w niniejszej sprawie konieczne jest określenie czy czyn, za który J.K. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego
w Częstochowie (IV K 761/17), stanowi nadal przestępstwo – co czyniłoby zasadnym dalsze rozważania w kwestii
orzeczenia kary łącznej, czy też obecnie, od 1.1.2020 r., stał się wykroczeniem – co nakazywałoby umorzenie
postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Sąd ad quem zwrócił uwagę, że czyn objęty wskazanym
wyżej wyrokiem, który uprawomocnił się 15.5.2018 r., a zakwalifikowany z art. 278 § 1 KK, popełniony został
10.7.2017 r., przy czym wartość rzeczy będących przedmiotem zaboru ustalono na kwotę 600 zł.
W stanie prawnym obowiązującym od 15.11.2018 r., z uwagi na nadanie nowego brzmienia art. 119 § 1 KW oraz
skreślenie art. 47 § 9 KW (ustawa z 4.10.2018 r. o zmianie ustawy Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. z 2018 r. poz. 2077)), wartość graniczna ustalona została na niezmienną kwotę 500 zł.
Wątpliwości Sądu Okręgowego, który zwrócił się z pytaniem do Sądu Najwyższego,dotyczyły pojęcia „ustawy nowej”
w sytuacji, gdy aktualne brzmienie art. 119 § 1 KW odwołuje się do całkowicie odmiennych kryteriów oceny wartości
skradzionej rzeczy. W związku z tym za konieczne uznał wyjaśnienie „czy możliwe jest nadal ustalanie granicy
odpowiedzialności między przestępstwem a wykroczeniem w oparciu o zmienne kryterium wartości skradzionej
rzeczy przez zastosowanie art. 119 § 1 KW w zw. z art. 47 § 9 KW., w brzmieniu obowiązującym do 15.11.2018 r.
w związku z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2018 r. poz. 2177; dalej: MinWynagrU18),
w sytuacji, gdy kwota tego wynagrodzenia wynika z rozporządzenia ogłaszanego w kolejnych latach po 1.1.2019 r.”.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy
„Czy stosowanie, po 15.11.2018 r., przepisu art. 2a § 1 KW uprawnia do wykładni art. 119 § 1 KW w zw. z art. 47 § 9
KW – w brzmieniu obowiązującym do 15.11.2018 r., przy zastosowaniu kwot minimalnego miesięcznego
wynagrodzenia za pracę wynikających z kolejnych obwieszczeń Prezesa Rady Ministrów, ogłaszanych corocznie –
po tej dacie – na podstawie art. 2 ust. 4 MinWynagrU18, obowiązujących w dacie orzekania?”, postanowił odmówić
podjęcia uchwały.
Uzasadnienie SN
Zgodnie z dyspozycją art. 441 § 1 KPK przekazanie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego
wymaga spełnienia następujących warunków:
1. powstanie zagadnienia prawnego przy rozpoznawaniu środka odwoławczego;
2. znaczenie zagadnienia prawnego dla rozpoznania środka odwoławczego;
3. w zagadnieniu musi wystąpić istotny problem interpretacyjny związany z wykładnią przepisu, który sformułowany
jest wadliwie lub niejasno albo też jest rozbieżnie interpretowany w praktyce sądowej;
4. przy rozstrzyganiu zagadnienia prawnego zachodzi konieczność dokonania zasadniczej wykładni ustawy.
Spełnienie w tej sprawie pierwszego wymogu jest oczywiste.

Sąd Okręgowy w Warszawie powziął wątpliwości dotyczące wykładni art. 2a § 1 KW przy rozpoznawaniu apelacji
obrońcy skazanego w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze od wyroku łącznego Sądu Rejonowego dla
Warszawy Pragi-Północ w Warszawie z 9.1.2020 r., VIII K 770/19, w którym orzeczono w sposób wskazany na
wstępie niniejszego uzasadnienia.
W apelacji obrońcy sformułowano zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej kary wyrażającej się w orzeczeniu
wobec J.K. kary łącznej 2 lat i 7 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy zasadnym było zdaniem skarżącego
ukształtowanie tej kary w niższym wymiarze. Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w Warszawie powziął wątpliwość
czy czyn, za który J.K. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie w sprawie IV K 761/17 i za który
orzeczono karę pozbawienia wolności, stanowi nadal przestępstwo – co czyniłoby uprawnionym dalsze rozważania
w kwestii kary łącznej, czy też stało się wykroczeniem – co z kolei nakazywałoby umorzenie postępowania
w przedmiocie wydania wyroku łącznego.
Niewątpliwie zmaterializowała się również kolejna przesłanka dopuszczalności pytania prawnego, jaką stanowi
znaczenie zagadnienia prawnego dla rozpoznania środka odwoławczego. Wprawdzie zarzut dotyczący
niedopuszczalności połączenia kary orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie w powołanej wyżej
sprawie IV K 761/17 z karami orzeczonymi za przestępstwa w dwóch kolejnych wyrokach nie został w apelacji
podniesiony, jednak oczywistym jest, że kwestia ewentualnej kotrawencjonalizacji musiała pozostawać w polu
widzenia sądu odwoławczego, a to z uwagi na treść art. 440 KPK. Zgodnie z art. 85 § 1 KK podstawą połączenia,
także w wyroku łącznym, są wymierzone za przestępstwa kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.
Zastosowanie art. 2a § 1 KW doprowadziłoby do zamiany orzeczonej za przestępstwo kary pozbawienia wolności na
karę aresztu. Taka kara nie podlega natomiast łączeniu z karą pozbawienia wolności (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z 10.4.2018 r., III KK 100/18,
), a orzeczona wcześniej w takim wypadku kara łączna traci moc.
Zdaniem Sądu Najwyższego brak natomiast w tym wypadku spełnienia warunków wskazanych wyżej w pkt. 3 i 4.
Uzasadniając potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie
wskazał na rozbieżności w praktyce orzeczniczej. Dowodem na ich istnienie jest zdaniem Sądu odwoławczego wyrok
Sądu Okręgowego w Sieradzu z 7.8.2019 r., II Ka 132/19,
. W powołanym przez sąd ad quem wyroku Sąd
drugiej instancji zmienił zaskarżony wyrok sądu meriti wyrażając pogląd, zgodnie z którym dokonując obecnie oceny
czynów popełnionych przed 15.11.2018 r. należy brać pod uwagę obowiązujący wówczas stan prawny, ale
dopuszczalne jest uwzględnienie obowiązującej w chwili orzekania wersji rozporządzenia w sprawie wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wyrok ten dotyczył jednak podstawy prawnej dla rozstrzygania
o odpowiedzialności karnej, a nie określonej w art. 2a § 1 KW instytucji odnoszącej się do zmiany stanu prawnego po
prawomocnym skazaniu za przestępstwo. Tym samym podstawę dla stwierdzenia potrzeby dokonania zasadniczej
wykładni ustawy stanowiło jedno orzeczenie, w którym dokonano wykładni pojęcia „nowa ustawa” na gruncie art. 2 §
1 KW, a nie art. 2a § 1 KW. Przekonuje o tym treść uzasadnienie postanowienia zawierającego wystąpienie
w oparciu o przepis art. 441 § 1 KPK, w którym Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zasadniczą część
rozważań poświęcił pojęciu „względności” ustawy w rozumieniu art. 2 § 1 KW (pośrednio w art. 4 § 1 KK), a nie
„nowej ustawie”, o której mowa w art. 2a § 1 KW. Uprawnia to do wniosku, że niniejsza sprawa stanowiła dla Sądu de
facto pretekst do sformułowania wątpliwości dotyczących art. 2 § 1 KW.
Brak również podstaw do uznania, że przepis art. 2a § 1 KW jest sformułowany wadliwie lub niejasno umożliwiając
rozbieżne interpretacje, co byłoby niekorzystne dla funkcjonowania prawa w praktyce, a nadto wymaga zasadniczej
wykładni ustawy. Zawarta w nim regulacja dotycząca częściowej depenalizacji jest jednoznaczna. Jeżeli po
prawomocnym skazaniu za przestępstwo na karę pozbawienia wolności według nowej ustawy czyn objęty takim
skazaniem stanowi wykroczenie, orzeczona kara podlega zamianie w sposób wskazany w dalszej części tego
przepisu w zależności od rodzaju kary wymierzonej za to przestępstwo oraz kary przewidzianej w sankcji
wykroczenia.
Skoro nie stwierdzono sugerowanych w pytaniu prawnym rozbieżności w orzecznictwie, a przyjęte za podstawę
wątpliwości nie są wynikiem wadliwie lub niejasno sformułowanego przepisu, ponieważ oparte zostały na błędnych
założeniach, brak podstaw do stwierdzenia, że w tej sprawie spełniony został wymóg istotnego problemu
interpretacyjnego.
Nie istnieje też konieczność sięgania w tym wypadku po zasadniczą wykładnię, gdyż dla rozwiązania zarysowanego
w pytaniu problemu wystarczająca jest wykładnia operatywna, którą może przeprowadzić sam Sąd odwoławczy.

Komentarz
Z punktu widzenia problemu, którego dotyczy przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie, znaczenie ma
odpowiedź na pytanie, co oznacza pojęcie „ustawa” na gruncie art. 2 § 1 KW (art. 4 § 1 KK) oraz art. 2a KW. W tym
przedmiocie orzecznictwo sądowe jest jednolite i przyjmuje się, że „ustawa” oznacza cały obowiązujący w danym
czasie stan prawny.
Z uwagi na identyczny charakter obu instytucji, orzeczenia, które zapadły przy interpretacji art. 4 § 1 KK mają również
pełne odniesienie przy wykładni art. 2 § 1 KW. W konsekwencji zgodne jest stanowisko judykatury, że w wypadku

zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia, o którym była mowa w art. 47 § 9 KW, należy uwzględniać wysokość
tego wynagrodzenia nie z chwili czynu, a z daty orzekania, a więc przyjmować ustawę nową, ponieważ ustawa
obowiązująca poprzednio nie była względniejsza dla sprawcy.

Postanowienie SN z 26.5.2021 r., I KZP 14/20,

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu zagadnienia prawnego stwierdził brak podstaw do podjęcia uchwały, uzasadniając to m.in. brakiem istotnego problemu interpretacyjnego oraz koniecznością jedynie wykładni operatywnej. Decyzja ta wpisuje się w kontekst jednolitej linii orzeczniczej dotyczącej pojęcia 'ustawa' w kontekście zmiany stanu prawnego.