Warunki odpowiedzialności za przestępstwo z art. 180a KK

Warunkiem ponoszenia odpowiedzialności za przestępstwo z art. 180a KK jest istnienie decyzji pozbawiającej sprawcę uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi. Publikacja omawia kontekst prawny i faktograficzny związany z przypadkiem oskarżenia B.J. o czyn z art. 180a KK oraz analizę decyzji sądowych w tej sprawie.

Tematyka: Art. 180a KK, odpowiedzialność karne, decyzja administracyjna, zakaz prowadzenia pojazdów, rażące naruszenie prawa, Sąd Najwyższy, ponowne rozpoznanie

Warunkiem ponoszenia odpowiedzialności za przestępstwo o znamionach opisanych w art. 180a KK jest
istnienie w obiegu prawnym decyzji właściwego organu, pozbawiającej sprawcę uprawnień do kierowania
pojazdami mechanicznymi. Decyzja, o której mowa w tym przepisie, może być również decyzją
administracyjną. Przestępstwo z art. 180a KK może popełnić tylko osoba, wobec której decyzja
administracyjna zapadła i tylko w okresie, na jaki cofnięto tą decyzją uprawnienia do kierowania pojazdami
mechanicznymi. Zarazem, w okresie uwidocznionym w decyzji o cofnięciu uprawnień osoba, wobec której
zapadło takie rozstrzygnięcie nie może ich odzyskać.
Opis stanu faktycznego
B.J. został oskarżony o to, że 16.9.2019 r. około godz. 1645 prowadził na drodze publicznej pojazd mechaniczny –
samochód osobowy marki A., mimo wydanej przez Starostę M. decyzji o cofnięciu uprawnień do kierowania
pojazdami kat. A, B, BE, T z 11.10.2010 r., tj. o czyn z art. 180a KK.
Wyrokiem z 12.3.2020 r. Sąd Rejonowy w S., uwzględniając wniosek oskarżonego złożony w trybie art. 387 § 1 KPK:
1. uznał B.J. za winnego zarzucanego mu czynu popełnionego w sposób wyżej opisany, to jest przestępstwa
określonego w art. 180a KK i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności;
2. na podstawie art. 42 § 1a pkt 1 KK orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 4 lat;
3. orzekł o kosztach procesu.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się 20.3.2020 r.
Kasację od wymienionego wyroku Sądu Rejonowego w S. wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając to orzeczenie
w całości.
Skarżący zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego,
a mianowicie art. 387 § 1 i 2 KPK przez niezasadne uwzględnienie wadliwego wniosku oskarżonego B.J. o skazanie
go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i wydanie wyroku skazującego za czyn zabroniony z art. 180a
KK, mimo wynikających z materiału dowodowego istotnych wątpliwości, które wskazywały, że zachowanie
oskarżonego wypełniło jedynie znamiona wykroczenia z art. 94 § 1 KW.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w S. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu 12.5.2021 r. w trybie art. 535 § KPK sprawy B.J.
skazanego z art. 180a KK z powodu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść od wyroku Sądu
Rejonowego w S. z 12.3.2020 r., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w S. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, co uprawniało do jej
uwzględnienia w trybie określonym w art. 535 § 5 KPK.
Przepis art. 180a KK przewiduje odpowiedzialność karną za zachowanie sprawcy, który prowadzi pojazd
mechaniczny na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie stosując się do decyzji właściwego
organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. W orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie przyjęto, że
zachowanie sprawcze opisane w art. 180a KK polega na prowadzeniu pojazdu mechanicznego przez osobę, której
decyzją właściwego organu zostały cofnięte uprawnienia do kierowania pojazdami. Warunkiem ponoszenia
odpowiedzialności za przestępstwo o znamionach opisanych w art. 180a KK jest istnienie w obiegu prawnym decyzji
właściwego organu, pozbawiającej sprawcę uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi. Decyzja, o której
mowa w tym przepisie, może być również decyzją administracyjną. Nie ulega przy tym wątpliwości, że istnienie takiej
decyzji stanowi jedno ze znamion przestępstwa z art. 180a KK, a jej brak oznacza, że nie zostało wypełnione znamię
przestępstwa. Istotne znaczenie ma przy tym fakt, że przestępstwo z art. 180a KK może popełnić tylko osoba, wobec
której decyzja administracyjna zapadła i tylko w okresie, na jaki cofnięto tą decyzją uprawnienia do kierowania

pojazdami mechanicznymi. Zarazem, w okresie uwidocznionym w decyzji o cofnięciu uprawnień, osoba, wobec której
zapadło takie rozstrzygnięcie nie może ich odzyskać (zob. postanowienie SN z 16.1.2019 r., III KK 558/17,
).
Warunkiem odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 180a KK jest nie tyle samo zachowanie polegające na
kierowaniu pojazdem bez posiadania uprawnień (taki czyn penalizowany jest przez art. 94 § 1 KW), ale zachowanie
takie musi być powiązane z niezastosowaniem się do wydanej uprzednio decyzji o cofnięciu uprawnienia do
kierowania pojazdami mechanicznymi (zob. wyrok SN z 20.11.2020 r., V KK 429/20,
).
W realiach przedmiotowej sprawy nie ulega wątpliwości, że wobec skazanego B.J. Starosta M. wydał 11.10.2010 r.
decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami zgodnie z kategorią A, B, B+E, T – z powodu orzeczonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 19.7.2010 r. zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat. Trafnie jednak dostrzegł skarżący, że zgodnie z tym wyrokiem
określony zakaz obowiązywał w okresie od 15.6.2010 r. do 15.6.2012 r. i tym ustaleniem związany był też starosta
przy wydaniu decyzji o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, albowiem – jak wskazuje się w jednolitym
orzecznictwie sądów administracyjnych – organy administracji wykonujące wyrok sądu karnego są związane jego
treścią, co oznacza, że mogą cofnąć uprawnienie do kierowania pojazdami tylko na ściśle wskazany w danym
wyroku okres, a tym samym nie mają uprawnień do rozszerzania bądź zwężania orzeczonego przez sąd zakazu
(zob. m.in. wyrok WSA w Gdańsku z 25.3.2021 r., III SA/Gd 1078/20,
; wyrok WSA w Gliwicach z 19.2.2020 r.,
II SA/Gl 1396/19,
).
Z powyższego jasno zatem wynika, że wydana względem B.J. decyzja o cofnięciu uprawnień do kierowania
pojazdami, wobec treści wskazanego w niej wyroku, obowiązywała w okresie od 15.6.2010 r. do 15.6.2012 r. i tego
rodzaju rozstrzygnięcie – na co wskazują sądy administracyjne – powinno zostać zamieszczone w jej osnowie. Jak
słusznie zauważył skarżący, decyzja Starosty M. z 11.10.2010 r. nie zawierała tego rodzaju ustalenia (okres
orzeczonego przez sąd zakazu został podany wyłącznie w uzasadnieniu decyzji), co oczywiście determinowało jej
wadliwość, jednak uchybienie to nie mogło wpływać na czas obowiązywania tej decyzji. Ten bowiem był
determinowany okresem obowiązywania sądowego zakazu prowadzenia pojazdów. W tym stanie rzeczy za
prawidłową uznać należy konstatację skarżącego Prokuratora Generalnego, że po upływie tego okresu, czyli po
15.6.2012 r., a więc także w dacie czynu zarzucanego oskarżonemu, tj. 16.9.2019 r., decyzja Starosty M. nie
stanowiła już przeszkody do odzyskania lub ponownego uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami.
W konsekwencji również prowadzenie pojazdu mechanicznego po zakończeniu tego okresu nie mogło być uznane za
niestosowanie się do decyzji o cofnięciu uprawnień, lecz było jedynie prowadzeniem pojazdu bez wymaganych
uprawnień. Zgodnie zaś z tym, co stwierdzono na wstępie niniejszych rozważań prawnych, tego rodzaju zachowanie
nie wyczerpywało ustawowych znamion występku z art. 180a KK, lecz stanowiło wykroczenie z art. 94 § 1 KW.
Sąd Rejonowy błędnie zatem przypisał B.J. odpowiedzialność karną za czyn z art. 180a KK. Rację ma skarżący, że
do tego uchybienia doszło na skutek rażącego naruszenia przepisu art. 387 § 1 i 2 KPK, albowiem Sąd orzekający
nie przeprowadził prawidłowej kontroli wniosku oskarżonego o skazanie bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego. Stosownie do dyspozycji art. 387 § 2 KPK, jedną z przesłanek uwzględnienia wniosku złożonego
w trybie § 1 tego artykułu jest ustalenie, że okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu
przestępstwa nie budzą wątpliwości. Wymaganie to odnosi się nie tylko do zasadniczej kwestii sprawstwa i winy, ale
do wszystkich istotnych okoliczności popełnienia czynu przypisywanego aktem oskarżenia, w tym mających
znaczenie dla jego oceny prawnej. W niniejszej sprawie przesłanka ta nie została spełniona, albowiem Sąd Rejonowy
nie dokonał należytej weryfikacji treści decyzji Starosty M. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami,
szczególnie w aspekcie jej czasowego zakresu obowiązywania. Skutkowało to niedostrzeżeniem okoliczności, że
w dacie przypisywanego czynu określona decyzja de facto nie obowiązywała, stąd też nie sposób stwierdzić, aby
zachowanie oskarżonego mogło być oceniane w kategorii niestosowania się do decyzji właściwego organu
o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, co przecież stanowi istotę przestępstwa stypizowanego w art. 180a
KK. W konsekwencji powyższego, Sąd Rejonowy akceptując wniosek złożony w trybie art. 387 § 1 KPK i wydając
zaskarżony wyrok, dopuścił się rażącego naruszenia przepisu prawa karnego materialnego.
W tym stanie rzeczy zachodziła konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S., który powinien uwzględnić powyższe uwagi.

Komentarz
Analiza materiału dowodowego rozpoznawanej sprawy prowadzi wprost do wniosku, że sformułowany w skardze
kasacyjnej, wywiedzionej przez Prokuratora Generalnego, zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku
naruszenia dyspozycji art. 387 § 1 i 2 KPK, przez niezasadne uwzględnienie wadliwego wniosku oskarżonego
o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i wydanie wyroku skazującego za czyn zabroniony
z art. 180a KK, mimo wynikających z materiału dowodowego istotnych wątpliwości, które wskazywały, że zachowanie
oskarżonego wypełniło jedynie znamiona wykroczenia z art. 94 § 1 KW, okazał się par excellence słuszny. Rażące
naruszenie prawa, którego dopuścił się Sąd orzekający, było konsekwencją braku należytej, zgodnej z regułą sztuki,
kontroli zasadności wniosku o skazanie bez rozprawy. W określonej sytuacji dowodowej Sąd Najwyższy
rozpoznający kasację na korzyść skazanego mógł jedynie, co zresztą uczynił, uchylić wyrok i przekazać sprawę do

ponownego rozpoznania.

Wyrok SN z 12.5.2021 r., V KK 161/21,

Sąd Najwyższy uchylił wyrok skazujący B.J. za przestępstwo z art. 180a KK, uzasadniając rażące naruszenie postanowień prawa karnego procesowego. Sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.