Pojęcie przeważającej działalności gospodarczej w kontekście zakazu handlu w niedziele

Pojęcie przeważającej działalności gospodarczej w kontekście zakazu handlu w niedziele jest ściśle określone przez ustawę z 10.1.2018 r. Wpisanie w odpowiednim rejestrze ma kluczowe znaczenie dla ustalenia przeważającej działalności i decyduje o podleganiu zakazowi handlu w określone dni. Publikacja omawia przypadki związane z naruszeniami zakazu handlu w niedziele oraz interpretacją przepisów dotyczących przeważającej działalności gospodarczej.

Tematyka: przeważająca działalność, zakaz handlu, niedziele, Sąd Najwyższy, interpretacja prawa, wykładnia ustawy, handel w niedziele

„Przeważająca działalność” gospodarcza powinna być rozumiana ściśle, tj. zgodnie z definicją legalną
zawartą w art. 6 ust. 2 ustawy z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne
dni (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 936). Wpis w odpowiednim rejestrze ma bowiem zamierzony przez ustawodawcę
kluczowy charakter dla ustalenia przeważającej działalności i faktu, czy dana działalność podlega zakazowi
handlu we wskazane dni, czy też jest wyłączona spod tego zakazu.
Opis stanu faktycznego
Państwowa Inspekcja Pracy Inspektor Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w G. złożyła do Sądu Rejonowego w L.
wniosek o ukaranie M.B. i zarzuciła mu, że jako prezes zarządu G. Spółka z o.o., L., wbrew zakazowi handlu oraz
wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, 22.9.2019 r. (w niedzielę) powierzył kilku
pracownikom wykonywanie pracy w podległych sklepach – placówkach handlowych, tj. popełnienie wykroczenia
z art. 10 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 2 ustawy z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedzielę lub święta oraz
w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 936, dalej: OgrHandNiŚU).
Sąd Rejonowy w L., wyrokiem z 10.3.2020 r., uniewinnił obwinionego od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Apelację od tego orzeczenia wniósł oskarżyciel publiczny, zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego,
polegającą na nieprawidłowej wykładni art. 6 ust. 1 pkt 6 w zw. z art. 6 ust. 2 i art. 5 pkt 2 OgrHandNiŚU, obrazę
przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia przez naruszenie art. 7 KPK w zw. z art. 8
KPW.
Podnosząc zarzuty, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w S., rozpoznając wniesiony środek odwoławczy, uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne
wymagające zasadniczej wykładni ustawy i w związku z tym, postanowieniem z 9.12.2020 r., przedstawił je Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Prokurator Prokuratury Krajowej poparł podjęcie w sprawie uchwały.
1. Dla uznania wyłączenia spod działania ograniczeń opisanych w art. 5 ust. 2 OgrHandNiŚU rozstrzygające jest
wpisanie przedmiotów działalności gospodarczej, jako działalności przeważającej, opisanych w art. 6 ust. 1 pkt
2, 5, 6, 28, 29, 30 OgrHandNiŚU, w Krajowym Rejestrze Urzędowym podmiotów gospodarki narodowej.
2. Dla określenia przeważającej działalności w rozumieniu przepisów powołanych w wpisie do Krajowego Rejestru
Urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z 29.5.1995 r. o statystyce publicznej
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 955, dalej: StatPublU) rozstrzygające jest samo wskazanie rodzaju działalności
gospodarczej, jako przeważającej.
Sąd Najwyższy w sprawie M.B., po rozpoznaniu 26.5.2021 r. przekazanego na podstawie art. 441 § 1 KPK przez Sąd
Okręgowy w S., postanowieniem z 9.12.2020 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni:
1. Czy rozstrzygające jest dla uznania wyłączenia spod działania ograniczeń opisanych w art. 5 ust. 5 ust. 2
OgrHandNiŚU wpisanie przedmiotów działalności gospodarczej, jako działalności przeważającej, opisanych
w art. 6 ust. 1 pkt 2, 5, 6, 28, 29 i 30 OgrHandNiŚU, w Krajowym Rejestrze Urzędowym podmiotów gospodarki
narodowej, o którym mowa w StatPublU?
2. Czy dla określenia przeważającej działalności w rozumieniu przepisów powołanych w wpisie do Krajowego
Rejestru Urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w StatPublU, rozstrzygające jest samo
wskazanie rodzaju działalności gospodarczej, jako przeważającej czy też rozstrzygające będzie prowadzenie
danej działalności gospodarczej, jako rzeczywiście przeważającej w stosunku do innej działalności gospodarczej
prowadzonej przez dany podmiot?
3. Czy jest dopuszczalne sumowanie przeważającej działalności gospodarczej opisanych w art. 6 ust. 1 pkt 2, 5, 6
28, 29 i 30 OgrHandNiŚU, tak aby łączna suma prowadzonej w ten sposób działalności gospodarczej uzyskała
charakter przeważającej działalności w stosunku do innych rodzajów działalności gospodarczej prowadzonych
przez dany podmiot?
postanowił odmówić podjęcia uchwały.

Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego brak było podstaw do podjęcia uchwały w trybie art. 441 § 1 KPK.
W doktrynie procesu karnego i bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego na gruncie art. 441 KPK (w niniejszej
sprawie stosowanym odpowiednio z mocy art. 109 § 2 KPW) wskazuje się, że przekazanie Sądowi Najwyższemu
zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy uzależnione jest od spełnienia łącznie kilku
niezbędnych warunków.
Po pierwsze, musi wyłonić się ono przy rozpoznawaniu środka odwoławczego przez sąd.
Po drugie, w zagadnieniu takim musi wystąpić istotny problem interpretacyjny związany z wykładnią przepisu, który
w praktyce sądowej jest rozbieżnie interpretowany albo też przepisu, który sformułowany jest wadliwie lub niejasno.
Po trzecie, w sprawie takiej musi zachodzić konieczność dokonania „zasadniczej wykładni ustawy”, czyli sytuacja,
w której przepis taki umożliwia rozbieżne interpretacje, co byłoby niekorzystne dla funkcjonowania prawa w praktyce.
Po czwarte, między przedstawionym zagadnieniem prawnym, a dokonanymi w sprawie ustaleniami faktycznymi musi
zachodzić związek, który oznacza, że wyjaśnienie wątpliwości interpretacyjnych musi być niezbędne dla
rozstrzygnięcia sprawy. Przekazanie zagadnienia prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej w art. 8 § 1 KPK
(w zw. z art. 8 KPW) zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, musi być poprzedzone przez sąd pytający
dokonaniem próby usunięcia podniesionych wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni operatywnej.
Przedmiotem pytania prawnego nie mogą być kwestie związane z ustaleniami faktycznymi, oceną dowodów czy też
dotyczące możliwości zastosowania określonej normy do ustalonego w sprawie stanu faktycznego. Tryb wskazany
w art. 441 KPK nie służy także temu, by sądy odwoławcze, przy pomocy Sądu Najwyższego, upewniały się
w zakresie prawidłowości przyjmowanego przez nie stanowiska interpretacyjnego. Sąd Najwyższy nie udziela też, we
wskazanym trybie, odpowiedzi o charakterze abstrakcyjnym, choćby miały one istotne znaczenie dla praktyki.
O ile przedstawione przez Sąd Okręgowy pytanie (w istocie trzy pytania) spełniają pierwsze i czwarte kryterium, to
jednak nie zostały spełnione przesłanki druga i trzecia, a mianowicie – wystąpienie istotnego problemu
interpretacyjnego związanego z wykładnią przepisu, który w praktyce sądowej jest rozbieżnie interpretowany albo też
przepisu, który sformułowany jest wadliwie lub niejasno, który powoduje konieczność dokonania przez Sąd
Najwyższy zasadniczej wykładni ustawy, która ma w założeniu zapobiegać niekorzystnemu zjawisku w praktyce
stosowania prawa. Kwestia przedstawiona w dwóch pierwszych pytaniach nie wymaga dokonania tego rodzaju
zasadniczej wykładni, a dla uzyskania rezultatu w procesie wykładni wystarczające jest posłużenie się podstawowymi
regułami wykładni, które uwzględniać muszą występowanie w tekście aktu prawnego definicji legalnej dla
przekazanego przez Sąd odwoławczy pytania prawnego, a mianowicie pojęcia „przeważającej działalności”. Wobec
powyższego, pytanie trzecie staje się w istocie bezprzedmiotowe.
OgrHandNiŚU wyłączyła, co do zasady, możliwość prowadzenia handlu w określone dni (niedziele, święta oraz
niektóre dodatkowe dni). Dopuściła jednak pewną grupę podmiotów do prowadzenia działalności gospodarczej
w takie wyselekcjonowane dni, wykorzystując przy tym dla określenia uprawnionych podmiotów zarówno kryterium
podmiotowe (por. art. 6 ust. 1 pkt 27 OgrHandNiŚU), jak i przedmiotowe (rodzaj prowadzonej działalności,
a mianowicie art. 6 ust. 1 pkt 1–26, 28–32 OgrHandNiŚU; w niektórych przypadkach posiłkując się także kryterium
podmiotowym). W kilku przypadkach dla dookreślenia sytuacji, w których prowadzenie handlu (sprzedaż towarów lub
świadczenie usług) jest dopuszczalne, ustawodawca wprowadził kryterium „przeważającej działalności” (art. 6 ust. 1
pkt 2, 5, 6, 28, 29, 30 OgrHandNiŚU). W tych wypadkach nie jest wystarczające, aby przedsiębiorca prowadził
handel określonego rodzaju, ale handel ten musi spełniać ustawową przesłankę „przeważającej działalności” takiego
przedsiębiorcy.
Przeważająca działalność, o której mowa w ust. 1 pkt 2, 5, 6, 28, 29 i 30 OgrHandNiŚU oznacza rodzaj
przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki
narodowej, o którym mowa w StatPublU.

Komentarz
Warto wskazać, że przyjęte kryterium formalne, jako rozstrzygające o dopuszczalności prowadzenia działalności
w niedzielę i święta oraz w niektóre inne dni w związku z art. 6 ust. 2 OgrHandNiŚU (przy założeniu tożsamości
przedmiotu tej działalności ze wskazanymi w odpowiednich punktach art. 6 ust. 1 OgrHandNiŚU), w razie naruszenia
zakazu, dającego podstawę pociągnięcia do odpowiedzialności za wykroczenie, nie uniemożliwia organowi, który
rozstrzyga w przedmiocie odpowiedzialności wykroczeniowej, zbadania i ustalenia, jaka była w dacie czynu
rzeczywista „przeważająca działalność” danej osoby. Ustalenie takie może okazać się decydujące dla dokonania
oceny, czy czyn, który jest przedmiotem postępowania karnego jest sensu largo społecznie szkodliwy. Tylko w takim
wypadku czyn zabroniony może stanowić wykroczenie (art. 1 § 1 KW w zw. z art. 48 KW). Cecha materialna
wykroczenia (społeczne niebezpieczeństwo czynu) pełni zasadniczą rolę w zakresie wyłączenia odpowiedzialności
karnej. Samo naruszenie zakazu, przy jednoczesnym stwierdzeniu braku społecznego niebezpieczeństwa czynu, nie

może stanowić podstawy odpowiedzialności za wykroczenie. Na treść społecznego niebezpieczeństwa czynu
składają się zarówno elementy przedmiotowe, jak i podmiotowe. Przedstawione rozważania, w rzeczy samej, nie
wpływają na ewentualną odpowiedzialność karną danej osoby za przekazywanie danych statystycznych niezgodnie
ze stanem faktycznym (art. 56 ust. 1 i 2 StatPublU). Kierując się przedstawioną argumentacją uprawnione jest
stwierdzenie, że w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy w S. powinien samodzielnie wydać orzeczenie, zgodnie
z obowiązującym porządkiem prawnym.

Postanowienie SN z 26.5.2021 r., I KZP 15/20,

Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w sprawie interpretacji pojęcia przeważającej działalności gospodarczej w kontekście ograniczeń handlu w niedziele. Decyzję uzasadniono brakiem istotnego problemu interpretacyjnego i koniecznością zasadniczej wykładni ustawy, która byłaby niekorzystna dla praktyki stosowania prawa.