Ograniczenia zasady prawnej określonej w art. 8 § 1 KPK

Przekazanie zagadnienia prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej w art. 8 § 1 KPK zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, musi być poprzedzone próbą usunięcia wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni operatywnej. Sąd Apelacyjny dysponuje dwoma sprzecznymi stanowiskami dotyczącymi istoty chemicznej substancji GBL (ɣ -butyrolaktonu), co stanowi spor o podobieństwo do związków chemicznych Grupy II-P do Lp. 20 wskazanych w WykSubPsychR.

Tematyka: art. 8 § 1 KPK, samodzielność jurysdykcyjna, sąd karny, GBL, ɣ -butyrolakton, WykSubPsychR, Sąd Apelacyjny, Sąd Najwyższy, interpretacja prawa, wykładnia zasadnicza, charakter faktyczny

Przekazanie zagadnienia prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej w art. 8 § 1 KPK zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, musi być poprzedzone próbą usunięcia wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni operatywnej. Sąd Apelacyjny dysponuje dwoma sprzecznymi stanowiskami dotyczącymi istoty chemicznej substancji GBL (ɣ -butyrolaktonu), co stanowi spor o podobieństwo do związków chemicznych Grupy II-P do Lp. 20 wskazanych w WykSubPsychR.

Przekazanie zagadnienia prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej w art. 8 § 1 KPK zasady
samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, musi być poprzedzone próbą usunięcia wątpliwości
interpretacyjnych w drodze wykładni operatywnej. Należy stwierdzić, że analizowany problem ma wyłącznie
charakter natury faktycznej. Sąd Apelacyjny dysponuje in casu dwoma sprzecznymi stanowiskami. Owa
sprzeczność sprowadza się do oceny istoty chemicznej substancji o nazwie GBL (ɣ -butyrolaktonu). Co za
tym idzie, zaistniała sprzeczność ma de facto charakter sporu o podobieństwo związku chemicznego
o nazwie GBL (ɣ -butyrolaktonu) do związków chemicznych Grupy II-P do Lp. 20 wskazanych
w WykSubPsychR. Dopiero wyjaśnienie tych sprzeczności w trybie określonym w art. 201 KPK, który
dopuszcza wszakże możliwość powołania innych biegłych celem wyjaśnienia rozbieżności, może
ewentualnie otworzyć dalszą drogę do dokonania oceny prawnej. W pierwszej kolejności oceny tej powinien
jednak dokonać Sąd odwoławczy. Przekazanie zagadnienia prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej
w art. 8 § 1 KPK zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, musi być wszelako poprzedzone próbą
usunięcia wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni operatywnej.
Opis stanu faktycznego
Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu wyłoniło się na tle następującej sytuacji
procesowej:
Sąd Apelacyjny, rozpoznaje apelację od wyroku Sądu Okręgowego w K. z 14.2.2020 r., w sprawie przeciwko T.G.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w K. uznał, że oskarżony T.G. swoim zachowaniem zrealizował znamiona
przestępstw z art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2050;
dalej: NarkU) i art. 91 § 1 KK oraz art. 55 ust. 1 i 3 NarkU i art. 13 § 1 KK w zw. z art. 56 ust. 1 i 3 NarkU i art. 55 ust.
1 i 3 NarkU i art. 91 § 1 KK oraz art. 11 § 2 KK. W konsekwencji oskarżony został skazany za popełnienie siedmiu
przestępstw, polegających na wprowadzeniu do obrotu znacznej ilości środka chemicznego zawierającego gamma
butyrolaktan - GBL oraz trzech przestępstw nabycia wewnątrzwspólnotowego tejże substancji, pogrupowane w dwa
odrębne ciągi przestępstw. Za ich popełnienie wymierzona została kara łączna pięciu lat pozbawienia wolności.
Od wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego, podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania przy ocenie
dwóch sprzecznych dowodów w postaci zeznań W.S. i opinii biegłych T.J. i E.J., a przy tym sformułował zarzut
naruszenia prawa materialnego, przez niezastosowanie art. 4 pkt 27 w zw. z art. 44b ust. 1 pkt 1, art. 44c ust. 1 i 4,
art. 44d NarkU z równoczesnym uznaniem, że substancja o nazwie gamma-butyrolakton stanowi substancję
psychotropową, a nie środek zastępczy.
W przedstawionej sytuacji procesowej Sąd odwoławczy - Sąd Apelacyjny powziął wątpliwości, które przedstawił
w trybie art. 441 KPK Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Apelacyjny
stwierdził, że rozstrzygnięcie czy GBL jest substancją psychotropową, czy środkiem zastępczym powstało przy
rozpoznawaniu środka zaskarżenia. Zauważył również, że problem ten nie ma natury faktycznej, gdyż tkwi
w wykładni wydanego, na podstawie art. 44f NarkU, rozporządzenia Ministra Zdrowia z 17.8.2018 r. w sprawie
wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 406 ze zm.; dalej: WykSubPsychR), w szczególności tego, czy ester wewnątrzcząsteczkowy jest
estrem substancji wymienionej w lp. 20 Grupy II-P, czyli GHB, czy też nie. Sąd odwoławczy uznał, że rozstrzygnięcie
tej kwestii ma decydujące znaczenie dla wyniku postępowania.
Problem faktyczny czy prawny
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o odmowę podjęcia uchwały albowiem nie zostały spełnione przesłanki,
o których mowa w art. 441 § 1 KPK, warunkujące skuteczne wystąpienie do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym.
Jak podkreślił, zagadnienie sformułowane przez Sąd Apelacyjny wyłoniło się w postępowaniu odwoławczym, przy
rozpoznawaniu środka odwoławczego, jednakże problem ten ma charakter faktyczny, przynajmniej na obecnym
etapie ustaleń dowodowych. W ocenie Prokuratora Sąd Apelacyjny ma do oceny dwa stanowiska, zaś sprzeczność
sprowadza się de facto do oceny istoty chemicznej substancji o nazwie GBL (ɣ -butyrolaktonu) i ma charakter sporu
o chemiczne podobieństwo tego związku chemicznego do związków chemicznych Grupy II-P do Lp. 20 wskazanych
w WykSubPsychR. W uzasadnieniu swego stanowiska Prokurator zauważył ponadto, że dopiero po wyjaśnieniu tych
sprzeczności należałoby podjąć kwestię oceny prawnej.
Sąd Najwyższy w sprawie T.G., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 441 § 1 KPK zagadnienia prawnego
wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:




„Czy substancja zawierająca ɣ -butyrolakton (GBL) jest substancją psychotropową czy środkiem zastępczym”?,
postanowił odmówić podjęcia uchwały.
Uzasadnienie SN
Podstawowym zadaniem SN, do którego zwrócono się o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego w trybie art. 441 § 1
KPK, jest zbadanie, czy zostały spełnione określone tym przepisem niezbędne przesłanki dokonania zasadniczej
wykładni ustawy w drodze podjęcia uchwały. Przesłanki te (oraz konieczność ich łącznego spełnienia) stanowiły już
uprzednio przedmiot szerokich rozważań w doktrynie (zob. zwłaszcza: R.A. Stefański, Instytucja pytań prawnych do
Sądu Najwyższego w sprawach karnych, Kraków 2001, s. 267-274, s. 289-299 oraz powołana literatura), a także
w licznych orzeczeniach SN (por. np. postanowienia SN: z 27.2.2013 r., I KZP 1/13, 
; z 25.2.2016 r., I KZP
19/15, 
; z 19.1.2017 r., I KZP 12/16, 
; z 25.1.2018 r., I KZP 10/17, 
; z 25.10.2018 r., I KZP 9/18,
).
Należało jedynie przypomnieć, że - in genere - akcentuje się, iż występujący z tzw. pytaniem prawnym Sąd
odwoławczy powinien w uzasadnieniu wystąpienia wykazać, że w sprawie wyłonił się istotny problem interpretacyjny,
odnoszący się do wadliwie zredagowanego, niejasnego, czy odmiennie interpretowanego przepisu lub ich zespołu
(zagadnienie prawne), uzasadnić, iż przedstawione zagadnienie stanowi doniosły problem interpretacyjny,
wymagający przeciwdziałania możliwym lub już powstałym rozbieżnościom w stosowaniu prawa (wymaga wykładni
zasadniczej), wreszcie wyjaśnić, w jaki sposób to zagadnienie jest powiązane z konkretną sprawą (wyłoniło się przy
rozpoznawaniu środka odwoławczego) i jaki wpływ na jej rozstrzygnięcie będzie miało stanowisko Sądu
Najwyższego.
Podjęcie uchwały w omawianym trybie jest natomiast niedopuszczalne m.in. wtedy, gdy Sąd odwoławczy w istocie
nie ma wątpliwości, co do znaczenia przepisu prawa, od którego zależy rozstrzygnięcie środka odwoławczego, a jego
wystąpienie podyktowane jest potrzebą upewnienia się lub wręcz zasięgnięcia porady co do rozstrzygnięcia
rozpoznawanego środka (por. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2008,
s. 954-955; R. A. Stefański, Instytucja pytań prawnych..., s. 254- 261, 352-371 oraz wskazane tam orzecznictwo).
Podjęcie uchwały jest niedopuszczalne także wówczas, gdy formułowane wątpliwości interpretacyjne mogą zostać
wyjaśnione w drodze wykładni zwykłej, a więc nie o charakterze zasadniczym, do której dokonania jest uprawniony
oraz obowiązany sąd w ramach posiadanej samodzielności jurysdykcyjnej, zgodnie z art. 8 § 1 KPK (por. R. A.
Stefański: Instytucja pytań prawnych..., s. 357). Co więcej, brak wypowiedzi SN w zakresie wykładni określonych
przepisów nie uprawnia do korzystania z instytucji wskazanej w art. 441 § 1 KPK, gdyż to właśnie sąd orzekający
w sprawie ma przede wszystkim kompetencję do samodzielnego rozstrzygania zagadnień prawnych.
Należało uznać, że jakkolwiek przedstawione przez Sąd pytający zagadnienie wyłoniło się w postępowaniu
odwoławczym i jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla rozpoznania tej sprawy, to samo wystąpienie nie spełnia
podstawowego warunku określonego w art. 441 § 1 KPK. Wymaga stwierdzenia, że analizowany problem ma
wyłącznie charakter natury faktycznej. Sąd Apelacyjny dysponuje in casu dwoma sprzecznymi stanowiskami. Owa
sprzeczność sprowadza się do oceny istoty chemicznej substancji o nazwie GBL (ɣ -butyrolaktonu). W.S. będąc
przesłuchiwany w sprawie wyraził pogląd, że ze względu na zawartość w tym związku chemicznym estrów
wewnątrzcząsteczkowych należy ona do substancji psychotropowych Grupy II-P do Lp. 20, wskazanych
w WykSubPsychR. Z kolei biegli T.J. i E.J. uznali, że ten związek, ze względu na istnienie estrów
wewnątrzcząsteczkowych jest substancją na tyle odmienną, że nie mieści się w tej kategorii.
Sąd Najwyższy, że w aktach sprawy znajduje się również stanowisko Głównego Inspektora Farmaceutycznego,
wyrażone w komunikacie Nr 3/2016, w sprawie GBL (ɣ -Butyrolaktonu), który uznał, że jest to substancja
kontrolowana na mocy NarkU – grupa II-P. Komunikat ten nie zawiera jednak uzasadnienia przyjętego stanowiska.
Zasadne jest więc rozważenie zwrócenia się do tej instytucji o stosowne, bardziej szczegółowe, wyjaśnienia
względnie rozważenie przesłuchania jej przedstawiciela na wyłaniające się w toku postępowania okoliczności.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że zaistniała sprzeczność ma de facto charakter sporu
o podobieństwo związku chemicznego o nazwie GBL (ɣ -butyrolaktonu) do związków chemicznych Grupy II-P do Lp.
20 wskazanych w WykSubPsychR. Zatem poza sporem pozostaje fakt, że dopiero wyjaśnienie tych sprzeczności
w trybie określonym w art. 201 KPK może ewentualnie otworzyć dalszą drogę do dokonania oceny prawnej. Przepis
ten, jak wiadomo, dopuszcza w określonej sytuacji możliwość powołania innych biegłych celem wyjaśnienia
rozbieżności. W pierwszej kolejności oceny tej powinien dokonać Sąd odwoławczy. Przekazanie zagadnienia
prawnego, jako stanowiące wyjątek od określonej w art. 8 § 1 KPK zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu
karnego, musi być w rzeczy samej poprzedzone próbą usunięcia wątpliwości interpretacyjnych w drodze wykładni
operatywnej. Dlatego rozstrzygnięcie dokonane przez Sąd Najwyższy jest trafne.

Postanowienie SN z 16.6.2021 r., I KZP 13/20







Rozstrzygnięcie dokonane przez Sąd Najwyższy w sprawie T.G. odnoszące się do charakteru substancji zawierającej GBL (ɣ -butyrolakton) jest trafne i decydujące dla dalszego postępowania. Problem interpretacyjny dotyczący klasyfikacji tej substancji jako psychotropowej czy środka zastępczego wymagał wykładni zasadniczej, która została przeprowadzona przez SN.