Czym jest obowiązek odbycia kary?

Na gruncie art. 85 § 3 KK pojęcie „odbywania kary” musi być rozumiane dosłownie. Przeszkoda określona w tym przepisie nie zaistnieje w stosunku do kary wprowadzonej do wykonania, jeżeli w chwili popełnienia kolejnego przestępstwa przez skazanego, nie jest ona przez niego odbywana. W tej perspektywie początek odbywania kary ograniczenia wolności wyznaczany jest na podstawie kryterium, o którym mowa w art. 57a § 1 KKW.

Tematyka: art. 85 § 3 KK, odbywanie kary, kara ograniczenia wolności, art. 57a § 1 KKW, Sąd Najwyższy, kasacja, zaskarżony wyrok, negatywna przesłanka, połączenie kar

Na gruncie art. 85 § 3 KK pojęcie „odbywania kary” musi być rozumiane dosłownie. Przeszkoda określona w tym przepisie nie zaistnieje w stosunku do kary wprowadzonej do wykonania, jeżeli w chwili popełnienia kolejnego przestępstwa przez skazanego, nie jest ona przez niego odbywana. W tej perspektywie początek odbywania kary ograniczenia wolności wyznaczany jest na podstawie kryterium, o którym mowa w art. 57a § 1 KKW.

Na gruncie art. 85 § 3 KK pojęcie „odbywania kary” musi być rozumiane dosłownie. Przeszkoda określona
w tym przepisie nie zaistnieje w stosunku do kary wprowadzonej do wykonania, jeżeli w chwili popełnienia
kolejnego przestępstwa przez skazanego, nie jest ona przez niego odbywana.
W tej perspektywie początek odbywania kary ograniczenia wolności wyznaczany jest na podstawie kryterium,
o którym mowa w art. 57a § 1 KKW. Zgodnie z jego brzmieniem: „Rozpoczęcie odbywania kary w formie określonej
w art. 34 § 1a pkt 1 KK następuje w dniu, w którym skazany przystąpił do wykonywania wskazanej pracy”.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w Ł., wyrokiem łącznym z 28.3.2019 r., na podstawie art. 85 § 1 i 3 KK, art. 86 § 1 KK i art. 87 § 1 KK,
połączył wymierzone skazanemu K.L. kary:
1.   8 miesięcy ograniczenia wolności, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 2.2.2017 r., IV K 996/16;
2.   6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 3.10.2017 r., IV K 529/17;
3.   2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 1.8.2017 r., II K 142/17,
     wymierzając w ich miejsce karę łączną 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności.
Jednocześnie Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego w odniesieniu do kar
orzeczonych: wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z 21.7.2014 r., VIII K 788/14; wyrokiem Sądu Rejonowego w W.
z 23.10.2014 r., IX K 527/14; wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 26.9.2017 r., IV K 558/17; wyrokiem Sądu
Rejonowego w J. z 10.10.2017 r., II K 886/17; wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 9.11.2017 r., IV KK 732/17;
wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 13.12.2017 r., V K 998/17, wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 3.4.2018 r., III K
6/18 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z 17.1.2019 r., II K 603/18.
Wyrok łączny nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się 14.5.2019 r.
Powyższy wyrok zaskarżony został w całości, na korzyść skazanego, kasacją Prokuratora Generalnego, który
zarzucił rażące i mające wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa karnego materialnego, a mianowicie art.
85 § 3 i 3a KK w brzmieniu obowiązującym w okresie od 15.4.2016 r. do 23.6.2020 r., polegające na wadliwej
wykładni tych przepisów, dokonanej z pominięciem treści art. 57a § 1 KKW, prowadzącej do uznania, że
wprowadzenie do wykonania kary ograniczenia wolności orzeczonej w sprawie IV K 996/16 Sądu Rejonowego w Ł.
jest równoznaczne z rozpoczęciem odbywania przez skazanego K.L. tej kary, w sytuacji gdy skazany nie przystąpił
do wykonywania wskazanej nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, co skutkowało nieuzasadnionym
przyjęciem, że zaistniała negatywna przesłanka określona w art. 85 § 3 i 3a KK, w postaci popełnienia przez
skazanego przestępstw w okresie po rozpoczęciu i przed zakończeniem wykonywania kary ograniczenia wolności,
uniemożliwiająca dokonanie połączenia podlegających łączeniu - w rozumieniu art. 85 § 2 KK - wymierzonych
i podlegających wykonaniu w całości lub części kar (i/lub kar łącznych) orzeczonych w sprawach: IV K 732/17 Sądu
Rejonowego w Ł., V K 998/17 Sądu Rejonowego w Ł., III K 6/18 Sądu Rejonowego w Ł. oraz II K 603/18 Sądu
Rejonowego w Z. z karą ograniczenia wolności orzeczoną w sprawie IV K 996/16 Sądu Rejonowego w Ł., które to
uchybienie w konsekwencji doprowadziło do obrazy art. 85 § 2 KK w brzmieniu obowiązującym w okresie od
15.4.2016 r. do 23.6.2020 r.
Mając na względzie powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w Ł. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy w przedmiocie wydania wyroku łącznego po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art.
535 § 5 KPK 1.7.2021 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść od wyroku łącznego Sądu
Rejonowego w Ł. z 28.3.2019 r., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Ł. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasację Prokuratora Generalnego uznać należało za oczywiście zasadną, a to
pozwalało na uwzględnienie jej w całości na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Należało zgodzić się ze skarżącym, że w realiach przedmiotowej sprawy doszło do naruszenia prawa, będącego
podstawą podniesionego zarzutu.




Sąd pierwszej instancji odmawiając powiązania węzłem kary łącznej kar wymierzonych czterema wyrokami,
wymienionymi w zarzucie kasacji, powołał się na wystąpienie negatywnej przesłanki orzekania kary łącznej z art. 85
§ 3 i 3a KK w brzmieniu obowiązującym w okresie od 15.4.2016 r. do 23.6.2020 r. Zdaniem Sądu Rejonowego wyroki
te dotyczyły czynów, popełnionych przez skazanego po wydaniu wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z 2.2.2017 r., IV K
996/16, gdy kara ograniczenia wolności orzeczona tym wyrokiem była już odbywana.
Słusznie wskazuje skarżący, że stanowisko Sądu Rejonowego nie jest trafne. Żeby stwierdzić, czy w konkretnym
przypadku zachodziła przedmiotowa przesłanka negatywna łączenia kar, należy zestawić ze sobą daty popełnionych
czynów, za które orzeczono kary mające podlegać łączeniu oraz daty określające okres odbywania kary, o której
mowa w art. 85 § 3 KK.
Czyny przypisane skazanemu w ramach wyroków, niepodlegających, zdaniem Sądu Rejonowego, łączeniu, zostały
popełnione odpowiednio: 29.6.2017 r. i 13.9.2017 r. (czyny przypisane wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł., IV K
732/17); 16.9.2017 r. (czyn przypisany wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł., V K 998/17); w okresie od 7.2017 r. do
6.9.2017 r. (czyn przypisany wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł., III K 6/18); w okresie od 6.2017 r do 3.12.2017 r.,
w okresie od 11 do 12.11.2017 r., 12.11.2017 r., 1.9.2017 r., w okresie od 10.11.2017 r. do 3.12.2017 r. (czyny
przypisane wyrokiem Sądu Rejonowego w Z., II K 603/18).
Nie ulega zatem wątpliwości, że wymienionych wyżej czynów skazany dopuścił się już po wydaniu wyroku Sądu
Rejonowego w Ł. z 2.2.2017 r., IV K 996/16. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego nie jest to równoznaczne
z popełnieniem ich w czasie odbywania orzeczonej wymienionym wyrokiem kary ograniczenia wolności.
Przepis art. 85 § 3 KK w brzmieniu nadanym ustawą z 11.3.2016 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 437), stanowi, że jeżeli po rozpoczęciu, a przed zakończeniem
wykonywania kary lub kary łącznej sprawca popełnił przestępstwo, za które orzeczono karę tego samego rodzaju lub
inną podlegającą łączeniu, orzeczona kara nie podlega łączeniu z karą odbywaną w czasie popełnienia czynu, jako
względniejszy, znajdował zastosowanie również w sprawie skazanego.
Pod pojęciem „wykonywania kary” należy rozumieć jej faktyczne odbywanie, a nie jedynie powstanie formalnego
obowiązku, wynikającego ze skierowania wyroku do wykonania. W odniesieniu do kary ograniczenia wolności
kwestia ta była już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Podkreślając, że na gruncie art. 85 § 3 KK pojęcie
„odbywania kary” musi być rozumiane dosłownie, Sąd Najwyższy stwierdził, że przeszkoda określona w tym
przepisie nie zaistnieje w stosunku do kary wprowadzonej do wykonania, jeżeli w chwili popełnienia kolejnego
przestępstwa przez skazanego, nie jest ona przez niego odbywana (postanowienie SN z 13.6.2019 r., III KK 251/18,
).
W tej perspektywie początek odbywania kary ograniczenia wolności wyznaczany jest na podstawie kryterium,
o którym mowa w art. 57a § 1 KKW. Zgodnie z jego brzmieniem: „Rozpoczęcie odbywania kary w formie określonej
w art. 34 § 1a pkt 1 KK następuje w dniu, w którym skazany przystąpił do wykonywania wskazanej pracy”.
W realiach przedmiotowej sprawy sytuacja taka nie miała miejsca, zaś skazany w ogóle nie rozpoczął wykonywania
pracy. Jak wynika z akt sprawy Sądu Rejonowego w Ł., IV 996/16, mimo skierowania wydanego w niej wyroku do
wykonania (zarządzenie z 31.3.2017 r.), wymierzona skazanemu kara 8 miesięcy ograniczenia wolności nie była
wykonywana. Postanowieniem z 9.5.2018 r., IV 1 Ko 356/18, Sąd Rejonowy w Ł., na podstawie art. 15 § 2 KKW,
zawiesił postępowanie wykonawcze w zakresie wykonywania kary ograniczenia wolności orzeczonej w sprawie IV K
996/16, ze względu na wykonywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności. Nie doszło zatem do rozpoczęcia
odbywania tej kary w rozumieniu art. 85 § 3 KK.
Kierując się treścią art. 596 § 1 KPK oraz uwzględniając aktualne dane dotyczące karalności skazanego, z których
wynika, że ostatnim wydanym w stosunku do niego wyrokiem, mogącym podlegać łączeniu według zasad
obowiązujących przed nowelizacją przepisów o karze łączonej dokonaną ustawą z 19.6.2020 r. o dopłatach do
oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz
o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz.
1086) nie jest wyrok Sądu Rejonowego ani też wymieniony w zarzucie kasacji wyrok Sądu Rejonowego w Z., lecz
wyrok Sądu Rejonowego w Ł. z 27.3. 2019 r., VI K 121/19 (prawomocny 4.4.2019 r.), należało przyjąć, że ten ostatni
Sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy skazanego.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że skoro skazany nie rozpoczął w ogóle odbywania
kary ograniczenia wolności, to w rzeczy samej nie wystąpiła negatywna przesłanka połączenia kar, wymierzonych
wyrokami wskazanymi w treści zarzutu kasacji. Mając na względzie powyższe, zaskarżony wyrok łączny należało
uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ł. Sąd ten orzekając w przedmiocie
wydania wyroku łącznego, zgodnie z powinnością powinien uwzględnić przedstawione zapatrywanie prawne Sądu
Najwyższego.




Wyrok SN z 1.7.2021 r., II KK 199/21, 








Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że skoro skazany nie rozpoczął w ogóle odbywania kary ograniczenia wolności, to w rzeczy samej nie wystąpiła negatywna przesłanka połączenia kar, wymierzonych wyrokami wskazanymi w treści zarzutu kasacji. Mając na względzie powyższe, zaskarżony wyrok łączny należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ł. Sąd ten orzekając w przedmiocie wydania wyroku łącznego, zgodnie z powinnością powinien uwzględnić przedstawione zapatrywanie prawne Sądu Najwyższego.