Wnikliwa analiza zarzutów kluczem do słusznego rozstrzygnięcia

Realizacja obowiązków wynikających z przepisów KPK wymaga rzetelnego ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w środku odwoławczym oraz wykazania argumentów ich trafności bądź bezzasadności. Publikacja analizuje kontrowersje dotyczące postępowania w sprawach skarbowych oraz istotę konkretnych zarzutów w kontekście prawomocności osądzenia.

Tematyka: Realizacja obowiązków, przepisy KPK, zarzuty, przestępstwo skarbowe, powaga rzeczy osądzonej, konsekwencje, obraza przepisów, prawomocne skazanie, czyn ciągły

Realizacja obowiązków wynikających z przepisów art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko nie
pomijania żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz również rzetelnego ustosunkowania
się do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi argumentami, dlaczego uznano poszczególne
zarzuty środka odwoławczego za trafne, bądź też za bezzasadne.
Opis stanu faktycznego
Ł.B. został oskarżony o to, że 13.9.2016 r. w G., jako prezes zarządu zajmujący się sprawami gospodarczymi
w spółce „B” nie posiadając koncesji do prowadzenia kasyna gry, urządzał gry na automatach przez co naruszył
przepis art. 14 ust. 1 oraz art. 23a ust. 1 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2094;
dalej: GryHazardU), tj. o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.
Postanowieniem z 10.6.2019 r., IX K 85/19, Sąd Rejonowy w G., na mocy art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1
KKS umorzył postępowanie z aktu oskarżenia Urzędu Celno-Skarbowego w G. przeciwko Ł.B. o czyn z art. 107 § 1
KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS popełniony 16.9.2016 r. w G. wobec ustalenia, że postępowanie karne o ten sam czyn
zostało prawomocnie zakończone wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 16.10.2017 r., III K 190/17.
Zażalenie na to postanowienie wniósł Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w G., podnosząc zarzut obrazy przepisu
postępowania, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS, polegający na wyrażeniu przez Sąd
Rejonowy w G. błędnego poglądu prawnego, że w odniesieniu do zarzucanego oskarżonemu Ł.B. przestępstwa
skarbowego z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS zaistniała negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi
rzeczy osądzonej.
Postanowieniem z 18.9.2019 r., V Kz 1010/19, Sąd Okręgowy w G. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Od tego orzeczenia kasację wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając je w całości, na niekorzyść Ł.B. Zarzucił
„rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego,
a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK i art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS oraz art. 6 §
2 KKS”.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz utrzymanego nim w mocy postanowienia
Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w G.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił
zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę
Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna.
W rozstrzygnięciach SN, podzielanych przez orzekający w niniejszej sprawie skład, nieustannie wskazuje się, że
realizacja obowiązków wynikających z przepisów art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko nie pomijania
żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz również rzetelnego ustosunkowania się do każdego
z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi - znajdującymi oparcie w ujawnionych w sprawie okolicznościach -
argumentami, dlaczego uznano poszczególne zarzuty środka odwoławczego za trafne, bądź też za bezzasadne.
Do naruszenia tych przepisów może więc dojść nie tylko wtedy, gdy sąd pomija w swoich rozważaniach zarzuty
zawarte w środku odwoławczym, lecz także wtedy, gdy analizuje je w sposób odbiegający od wymogu ich rzetelnej
oceny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2.2.2017 r., III KK 258/16,
).
Zarzuty skargi kasacyjnej
W kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego wskazano na naruszenie przepisów art. 433 § 2 KPK oraz art.
457 § 3 KPK, przez niewłaściwe rozpoznanie, podniesionych w zażaleniu wywiedzionym na niekorzyść oskarżonego
zarzutów obrazy przez sąd meriti przepisów art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS oraz art. 6 § 2 KKS.
Zasadniczym powodem wydania w niniejszej sprawie orzeczenia umarzającego było przyjęcie, że w rozpoznawanej
sprawie czas popełnienia czynu zarzucanego Ł.B. mieści się w czasie czynu, za który został skazany wyrokiem Sądu
Rejonowego w S. z 16.10.2017 r., III K 190/17. Tym orzeczeniem przypisano bowiem Ł.B. popełnienie przestępstwa
w okresie m.in. od 3.9.2015 r. do 25.10.2016 r. W związku z tym, zdaniem Sądów obu instancji, zachowanie
oskarżonego stanowi element przestępstwa ciągłego wynikającego z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w S.

Akceptując argumentację Sądu a quo, Sąd odwoławczy uznał zarazem, że analiza porównawcza obu spraw, dawała
pełne podstawy do przyjęcia jednego przestępstwa skarbowego. Ustalono bowiem, że oskarżony nie podejmował
kolejnych zachowań w sposób przypadkowy, ale w sposób zaplanowany, z wykorzystaniem podobnych okoliczności
i sposobności w ramach prowadzonej tej samej działalności.
Zdaniem tego Sądu, wydanie przez Sąd Rejonowy w S. wyroku z 16.10.2017 r., III K 190/17, wytworzyło stan res
iudicata, tj. powagi rzeczy osądzonej, a więc przesłankę określoną w art. 17 § 1 pkt 7 KPK. W tej sytuacji,
postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone, co rodzi stan materialnej
prawomocności w stosunku do okresu objętego skazaniem, także w odniesieniu do jednostkowych zachowań, które
nie zostały objęte opisem czynu przypisanego. To z kolei wyklucza przypisanie skazanemu kolejnych, takich samych
zachowań z okresu opisanego w prawomocnym wyroku.
Uprzednie skazanie za inny czyn a powaga rzeczy osądzonej
Wyrażonych w niniejszej sprawie stanowisk Sądów obu instancji, w zakresie zaistnienia przeszkody procesowej
wynikającej z treści art. 17 § 1 pkt 7 KPK, nie można podzielić.
Należało podkreślić, że samo istnienie w obiegu prawnym wyroków dotyczących popełnienia przestępstw
określonych w art. 107 KKS nie oznacza, że ich wydanie doprowadzi automatycznie do powstania stanu rzeczy
osądzonej w odniesieniu do wszystkich innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS, które miały
miejsce w wymienionym w tym wyroku okresie i to na różnych obszarach Polski.
W orzecznictwie SN wielokrotnie podnoszono, że uprzednie prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1
KKS w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), popełnione w innym miejscu, z wykorzystaniem innych podmiotów
gospodarczych, w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS, co do którego
jeszcze toczy się postępowanie karne skarbowe, nie stanowi w tym późniejszym procesie przeszkody procesowej
w postaci powagi rzeczy osądzonej, ponieważ nie jest spełniony warunek tożsamości czynów (zob. wyroki SN z:
26.6.2019 r., III KK 359/18,
; 5.6.2019 r., II KK I 307/18; 4.4.2019 r., IV KK 359/18,
; 15.11.2018 r., V
KK 268/18,
; 15.11.2018 r., V KK 278/18,
).
Nie istnieje zatem możliwość przyjęcia konstrukcji tożsamości czynu w rozumieniu art. 6 § 1 i 2 KKS w odniesieniu do
innego, wcześniej prawomocnie osądzonego przestępstwa z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS, popełnionego
w innym miejscu i w stosunku do innego automatu. Wobec tego trzeba uznać, że zachowanie osoby, która nie
posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie w postaci urządzania gry na automatach w różnych
miejscach (miejscowościach, lokalach) i utrzymuje taki stan, stanowi każdorazowo - od strony prawnokarnej - inny
czyn, podjęty z zamiarem naruszenia przepisów w każdym z tych miejsc, tym bardziej że automaty do gier
eksploatowane przez podmioty posiadające koncesję na prowadzenie kasyna muszą być każdorazowo
zarejestrowane przez Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego, co oznacza dopuszczenie automatu do eksploatacji
(art. 23a GryHazardU). Każdorazowe urządzanie gier na automatach wymaga podjęcia działań od nowa.
Uwzględniając różnicę między sformułowaniem „ten sam zamiar” oraz zwrotem „taki sam zamiar”, należy stwierdzić,
że nie spełnia przesłanki subiektywnej czynu ciągłego przypadek, w którym sprawca podejmuje poszczególne
zachowania z nowym, pojawiającym się przed rozpoczęciem kolejnych zachowań zamiarem. W takiej sytuacji
sprawca działa co prawda z takim samym zamiarem, lecz w odniesieniu do każdego zachowania innym, co wyklucza
spełnienie warunku tożsamości, określonego w art. 6 § 2 KKS (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19.9.2018 r., V KK
415/18,
).
Niewątpliwie przestępstwo z art. 107 § 1 KKS ma charakter trwały, ponieważ polega, m.in. na wywołaniu i utrzymaniu
stanu przestępczego (zob. uzasadnienie uchwały SN z 7.9.2000 r., I KZP 22/00,
). Jednocześnie trzeba mieć
na uwadze to, że jest to przestępstwo trwałe jedynie w odniesieniu do konkretnego automatu i jego lokalizacji - nie
obejmuje wszystkich podobnych zachowań danego sprawcy na terytorium całego kraju. Tymczasem
w rozpoznawanej sprawie brak wspólnego zamiaru i brak wykorzystania tej samej sposobności wyklucza tożsamość
porównywanych przez sądy orzekające w sprawie czynów. Z tego też powodu nie sposób przyjąć określonej w art. 6
§ 2 KKS przesłanki „z wykorzystaniem takiej samej sposobności” w stosunku do zachowania oskarżonego
w niniejszej sprawie.
W tej sytuacji SN, uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na niekorzyść oskarżonego, na mocy
art. 537 § 2 KPK, uchylił zaskarżone postanowienie i utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w G.
z 10.6.2019 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.

Komentarz
Nie ulega wątpliwości, że prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym miejscu
i przy użyciu innych automatów, nawet przy uprzednim przyjęciu przez sąd skazujący za przestępstwa podobne
działania w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia
obecnie osądzanego czynu z art. 107 § 1 KKS, nie stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej, gdyż nie
jest spełniony warunek tożsamości czynów. Wobec tego nierzetelne rozpoznanie zarzutów sformułowanych

w zażaleniu Naczelnika Urzędu Celno–Skarbowego w G. niewątpliwie doprowadziło do rażącego naruszenia przez
Sąd odwoławczy przepisów wskazanych przez autora kasacji. Konsekwencją zaś takiego działania była obraza
przepisów będących podstawą umorzenia postępowania.

Postanowienie SN z 27.7.2021 r., III KK 10/20

Prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS w innym miejscu i z wykorzystaniem innych automatów nie stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej. Rażące naruszenie przepisów przez Sąd odwoławczy doprowadziło do konsekwencji w postaci obrażenia podstaw umorzenia postępowania.