Podstawa wniesienia do Sądu Najwyższego skargi na wyrok sądu odwoławczego
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść z powodu naruszenia przez tenże wyrok przepisów prawa procesowego lub materialnego. Publikacja omawia postępowanie odwoławcze w kontekście uchybień oraz konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego. Przedstawia również cele i zakres nadzwyczajnego środka zaskarżenia oraz analizę uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego w zakresie konieczności przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo.
Tematyka: skarga na wyrok sądu odwoławczego, naruszenie prawa procesowego, uchybienia, postępowanie odwoławcze, przeprowadzenie przewodu sądowego, Sąd Najwyższy, nadzwyczajny środek zaskarżenia
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść z powodu naruszenia przez tenże wyrok przepisów prawa procesowego lub materialnego. Publikacja omawia postępowanie odwoławcze w kontekście uchybień oraz konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego. Przedstawia również cele i zakres nadzwyczajnego środka zaskarżenia oraz analizę uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego w zakresie konieczności przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo.
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania – art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK). Opis stanu faktycznego Wyrokiem Sądu Rejonowego w N. z 19.10.2020 r., II K 296/19 J.C. został uznany winnym popełnienia czynu zabronionego z art. 199 § 1 KK i skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności. Ponadto sąd orzekł wobec niego zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej I.C. na odległość mniejszą niż 50 metrów i kontaktowania się z nią w jakikolwiek sposób przez okres 10 lat (art. 41a § 1 KK), zasądził od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej kwotę 5 000 złotych tytułem zadośćuczynienia (art. 46 § 1 KK) oraz rozstrzygnął w przedmiocie nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej pokrzywdzonej z urzędu, a także opłaty i kosztów postępowania. Rozstrzygnięcie zostało poddane kontroli odwoławczej wskutek apelacji wniesionej przez oskarżonego, który wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżył w całości na swoją korzyść. W wywiedzionym przez oskarżonego środku zaskarżenia, nie powołując się na konkretne przepisy prawa karnego procesowego oraz materialnego, sformułowany został zarzut poczynienia błędnych ustaleń faktycznych w następstwie wadliwej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, w szczególności zeznań pokrzywdzonej. Sprawa stała się przedmiotem rozpoznania przed Sądem Okręgowym w B., który wyrokiem z 25.2.2021 r., IV Ka 806/20, uchylił zaskarżony wyrok sądu a quo i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w N. Zarzut rażącego naruszenia prawa W skardze na wyrok sądu odwoławczego pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej zarzuciła orzeczeniu sądu ad quem, na podstawie art. 539a § 3 KPK rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 437 § 2 KPK. W konkluzji autorka skargi na wyrok sądu odwoławczego wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania, jednocześnie wnosząc o zwolnienie oskarżycielki posiłkowej od ponoszenia kosztów sądowych, w tym opłaty od skargi z uwagi na jej sytuację finansową i rodzinną i zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej pokrzywdzonej z urzędu, według norm prawem przepisanych, albowiem nie zostały one uiszczone w całości, ani w części. W odpowiedzi na skargę Zastępca Prokuratora Rejonowego w N. wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej, natomiast oskarżony w odpowiedzi na skargę na wyrok sądu odwoławczego podniósł, że oskarżenie oparto na niepełnym materiale dowodowym. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uzasadnienie SN Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej I.C. skarga na wyrok sądu odwoławczego okazała się zasadna, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w B. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania temuż sądowi w postępowaniu odwoławczym. Celem wprowadzonego do systemu prawa karnego procesowego w 2016 r. nadzwyczajnego środka zaskarżenia (skargi na wyrok sądu odwoławczego) jest usprawnienie postępowania przez wprowadzenie kontroli nad zasadnością orzekania kasatoryjnego i – tym samym – ograniczenie zbyt pochopnego wydawania przez sądy odwoławcze rozstrzygnięć o charakterze kasatoryjnym w sytuacji, gdy m.in. możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego stwarza na etapie postępowania odwoławczego dostateczne warunki do wydania orzeczenia reformatoryjnego. Podstawy nowego nadzwyczajnego środka zaskarżenia zostały przez ustawodawcę określone wąsko. Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK). Przedmiotem kontroli prowadzonej przez najwyższą instancję sądową w ramach postępowania zainicjowanego skargą na wyrok sądu odwoławczego jest orzeczenie kasatoryjne objęte skargą na wyrok sądu odwoławczego (art. 539a § 1 KPK), które poddawane jest weryfikacji przez pryzmat uchybień wskazanych w przepisie art. 539a § 3 KPK, w tym m.in. z punktu widzenia tego, czy istniały podstawy do przyjęcia, że konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że badaniu prowadzonym w toku postępowania nadzwyczajnoskargowego zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego nie powinno się nadawać charakteru czysto formalnego. Innymi słowy kontrola przeprowadzana przez najwyższą instancję sądową nie może się ograniczyć tylko do zbadania samego werbalnego powołania się przez sąd odwoławczy na przepis stanowiący podstawę dla wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku z koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w rozumieniu dyspozycji przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Istotne jest bowiem przecież nie tylko to (choć ta okoliczność ma istotne znaczenie z punktu widzenia kontroli przeprowadzanej w ramach postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego), czy w realiach sprawy sąd ad quem formalnie powołał się na treść przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK, ale także to, czy zaistniały in concreto przesłanki obligujące do postąpienia w myśl dyspozycji art. 437 § 2 zd. drugie in principio KPK, tj. do uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi a quo. Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej w skardze skierowanej przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego w B. z 23.2.2021 r. zasadnie twierdzi, że wydanie przez ten sąd orzeczenia kasatoryjnego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w N. nastąpiło z naruszeniem wymogów określonych w przepisie art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Przesłanki ponownego przeprowadzenia przewodu Przyjmuje się, że przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne wówczas, gdy sposób przeprowadzenia dowodów przez sąd a quo dotknięty jest tego typu wadliwościami, że samo częściowe tylko uzupełnienie postępowania dowodowego przez dodatkowe przeprowadzenie dowodów przez instancję odwoławczą byłoby niewystraczające, a to właśnie z powodu uchybień w zakresie sposobu przeprowadzenia całego postępowania dowodowego przed sądem pierwszej instancji (warunek, o którym mowa w treści przepisu art. 437 § 2 KPK jest spełniony, gdy całość dowodów została wadliwe przeprowadzona przez sąd pierwszej instancji, por. wyrok SN z 5.3.2019 r., IV KS 10/19, ). W uchwale SN z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, wskazuje się na to, że „konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zd. drugie in fine KPK, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji”. Analiza uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego w B. wskazuje, że odwołanie się do wskazanego w uchwale SN z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, sposobu rozumienia przesłanki w postaci konieczności przeprowadzenia przewodu sądowego w całości na nowo przybrała w pisemnych motywach wyroku Sądu Okręgowego w B. z 25.2.2021 r., IV Ka 806/20, zdecydowanie werbalny charakter. W istocie bowiem sąd ad quem w uzasadnieniu zaskarżonego obecnie skargą na wyrok sądu odwoławczego orzeczenia nie wskazuje na istnienie jakichkolwiek uchybień tego typu, tj. wadliwości czy naruszeń odnoszących się do „wszystkich czynności procesowych” zgromadzonych i przeprowadzonych w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji (powołana wyżej uchwała SN z 22.5.2019 r., I KZP 3/19, ). Zastrzeżenia Sądu Okręgowego w B. koncentrują się na wadliwości wyłącznie przeprowadzonych w sprawie dowodów (tj. przeprowadzonego w warunkach przewidzianych w przepisie art. 185c § 1a i § 2 KPK przesłuchania pokrzywdzonej). Tymczasem w postępowaniu jurysdykcyjnym przed Sądem Rejonowym w N. przeprowadzono także inne dowody: m. in. sąd przesłuchał świadków. Doszło zatem do naruszenia przepisów określających warunki wydania orzeczenia kasatoryjnego w postępowaniu apelacyjnym. Jedynym bowiem dowodem, którego przeprowadzenie w postępowaniu jurysdykcyjnym było konieczne, jest dowód z przesłuchania świadka I.C. Nie jest więc wymagane przeprowadzenie „na nowo przewodu sądowego w całości” (art. 437 § 2 zd. drugie KPK). Zatem wydanie orzeczenia kasatoryjnego miało miejsce z naruszeniem przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Należało tedy uchylić zaskarżone skargą na wyrok sądu odwoławczego orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B. w postępowaniu odwoławczym. Komentarz Na tle rozpoznawanej sprawy rysują się dwie możliwe ścieżki postępowania. Są one uzależnione od tego, jaki będzie efekt dokonanej przez Sąd Okręgowy w B. oceny dowodu z przesłuchania pokrzywdzonej. Jeśli sąd ad quem uzna, że dokument odzwierciedlający w sposób przewidziany przez ustawę treść czynności dowodowej przesłuchania pokrzywdzonej jest wystarczający dla przeprowadzenia kontroli odwoławczej i orzekania apelacyjnego, wówczas wyda orzeczenie na podstawie oceny treści tego dowodu na tle i w korelacji do innych przeprowadzonych w sprawie dowodów. Gdyby jednak Sąd Okręgowy w B. uznał, że ocena i analiza materiału dowodowego w nurtującym zakresie (protokołu z przesłuchania pokrzywdzonej) upoważnia do powzięcia odmiennego stanowiska, a zatem uznania, że materializują się okoliczności, o których mowa w przepisie art. 185c § 1a KPK, wówczas ponowi czynność dowodową z przesłuchania pokrzywdzonej (art. 185c § 1a i § 3 KPK). Wyrok SN z 21.7.2021 r., III KS 14/21
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej na wyrok sądu odwoławczego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w B. w postępowaniu odwoławczym. Decyzja ta wynikała z rażącego naruszenia prawa procesowego przez sąd odwoławczy i konieczności zapewnienia rzetelności postępowania sądowego.