Asesor prokuratury jako strona procesowa

Tematyka: prokurator, asesor prokuratury, czynności prokuratorskie, organ prokuratury, status prokuratora, postępowanie karno-procesowe

Zarówno prokurator, jak i asesor prokuratury realizują zadania i wykonują czynności prokuratora, jako
organu o określonym charakterze i statusie. Nie sposób postrzegać ich działań w procesie, jako jedynie
działań określonych osób, funkcjonujących wyłącznie we własnym imieniu i na swoją rzecz. Tego rodzaju
postrzeganie procesowego funkcjonowania prokuratury byłoby systemowo błędne, ignorujące zasady, jakie
obowiązują w tej instytucji.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z 8.10.2019 r., III K 2/18, M.K. została skazana za czyn wyczerpujący dyspozycję
art. 149 KK w zw. z art. 31 § 2 KK, przy zastosowaniu art. 60 § 1 i § 6 pkt 4 KPK, na karę 2 lat ograniczenia wolności
polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku
miesięcznym.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacjami obrońcy oskarżonej, a także przez prokuratora (na jej niekorzyść,
w części dotyczącej orzeczenia o karze).
Sąd Apelacyjny w S. postanowieniem z 18.6.2020 r., II AKa 3/20,
na podstawie art. 430 § 1 KPK, pozostawił
bez rozpoznania apelację prokuratora, uznając, że została wniesiona przez asesora prokuratorskiego K.F., a więc
przez osobę nieuprawnioną.
Na to postanowienie zażalenie złożył prokurator.
Sąd Apelacyjny w S. postanowieniem z 28.7.2020 r., II AKa 3/20, zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.
Kasację na niekorzyść M.K. od postanowienia Sądu odwoławczego wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając
je w całości podniósł zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść postanowienia naruszenia przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 94 § 1 pkt 5 KPK i art. 98 § 1 KPK, w zw. z art. 458 KPK,
polegającego na przeprowadzeniu nienależytej kontroli odwoławczej podniesionego w zażaleniu prokuratora zarzutu
obrazy art. 430 § 1 KPK i art. 120 § 1 KPK, przez niezasadne przyjęcie, że wada wniesionego przez oskarżyciela
publicznego środka odwoławczego od wyroku Sądu Okręgowego w S., wydanego w sprawie III K 2/18, a polegająca
na sporządzeniu i podpisaniu apelacji przez asesora, nie podlega konwalidacji w trybie art. 120 § 1 KPK, co
doprowadziło do utrzymania w mocy niezasadnego - wydanego z rażącym naruszeniem art 430 § 1 KPK w zw. z art.
429 § 1 KPK - postanowienia Sądu I instancji o pozostawieniu sporządzonej przez asesora apelacji bez rozpoznania,
jako wniesionej przez osobę nieuprawnioną.
Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz utrzymanego nim
w mocy postanowienia z 18.6.2020 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w S.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego na niekorzyść, postanowił uchylić zaskarżone
postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Apelacyjnego w S. z 18.6.2020 r. i sprawę
przekazać temu Sądowi w celu nadania jej dalszego biegu.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna, dlatego podlegała rozpoznaniu na posiedzeniu bez
udziału stron, stosownie do treści art. 535 § 5 KPK.
W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że doszło do rażącego naruszenia przepisów postępowania, co trafnie
zostało podniesione w kasacji. Sąd odwoławczy dokonał kontroli zaskarżonego postanowienia w sposób
niespełniający wymogów rzetelności, skoro w rzeczywistości zaakceptował wyrażony w postanowieniu Sądu
I instancji pogląd sprowadzający się w szczególności do twierdzenia, że w rozpoznawanej sprawie zaszły podstawy
do pozostawienia podpisanej przez asesora prokuratury apelacji bez rozpoznania jako złożonej przez osobę
nieuprawnioną, a także, iż taki stan rzeczy nie podlegał konwalidacji w trybie art. 120 § 1 KPK.
Czynności procesowe prokuratora
Należało przede wszystkim mieć w polu widzenia fakt uregulowań procesowych, zaś zgodnie z treścią art. 45 § 1
KPK oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator, który zarazem jest stroną postępowania
(Dział III rozdział 3 KPK). Przepisy szczególne względem wymienionej regulacji znajdują się w art. 45 § 1a i § 2 KPK,
jednak w niniejszej sprawie nie mają zastosowania. Konsekwencją art. 45 § 1 KPK jest przepis art. 444 KPK, zgodnie
z którym apelacja przysługuje m.in. stronom, oraz regulacja z art. 446 § 1 KPK określająca krąg podmiotów,

mogących sporządzić i podpisać apelację od wyroku sądu okręgowego. Powołany ostatnio art. 446 § 1 KPK
wskazuje te podmioty, zastrzegając zarazem, że ograniczenie kręgu uprawnionych do sporządzenia i wniesienia
apelacji nie dotyczy sytuacji, gdy apelacja „pochodzi” od prokuratora. Przywołane przepisy nie nasuwają wątpliwości
co do wzajemnej zgodności, a zarazem konsekwencji, gdyż jeden stanowi logiczne następstwo drugiego, skoro
oskarżycielem publicznym, stroną, w postępowaniu karnym zasadniczo jest prokurator, jest on zarazem podmiotem,
który jest umocowany do sporządzenia, podpisania i następnie wniesienia apelacji od wydanego w sprawie wyroku.
Przepisy te, mające charakter procesowy, w sposób jednoznaczny określają, co do zasady, podmiot i częściowy
zakres jego umocowania do działania w postępowaniu karnym i nie pozostawiają wątpliwości co do swojej treści
w płaszczyźnie procesowej. Oznacza to, że przez ich pryzmat i przy ich uwzględnieniu należy oceniać rozwiązania
ustrojowe zawarte w ustawie z 28.1.2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 66; dalej: PrProk), które
zresztą odpowiadają rozwiązaniom procesowym. Zgodnie z art. 66 PrProk, prokurator wnosi środki odwoławcze
i środki zaskarżenia od orzeczeń sądowych. Zestawienie tego przepisu z rozwiązaniami procesowymi wskazuje, że
dokonanie określonej w nim czynności procesowej, a więc wniesienie środka odwoławczego, zostało przypisane
prokuratorowi, jako jego ustrojowe uprawnienie, wynikające pośrednio z ustawowych obowiązków i zadań
prokuratury wskazanych w art. 2 i 3 PrProk. Oczywiste jest przy tym, że uregulowania procesowe, a za nimi
ustrojowe, nie mają za swój przedmiot czynności personalnie określonej osoby, ale czynności podmiotu o określonym
statusie. Oznacza to, że bezprzedmiotowe jest rozważanie i nadawanie znaczenia temu, że określona czynność
procesowa została wykonana przez prokuratora X, czy Y, gdyż jej procesowa doniosłość wynika z faktu, iż została
wykonana przez osobę działającą jako określony organ, umocowany zarówno ustrojowo, jak i procesowo, któremu
można przypisać status prokuratora. Należy przy tym mieć w polu widzenia fakt, istotny w realiach niniejszej sprawy,
że prokuraturą rejonową kieruje prokurator rejonowy, który jest zarazem prokuratorem przełożonym prokuratorów
wykonujących czynności w tej jednostce (art. 24 § 3 i 4 PrProk). Zważywszy na ogólny charakter przepisów
ustawowych dotyczących czynności procesowych prokuratora, zostały one doprecyzowane w Rozporządzeniu
Ministra Sprawiedliwości z 7.4.2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek
organizacyjnych prokuratury (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1206; dalej: RegProkR). W myśl § 326 ust. 1 RegProkR środek
odwoławczy od orzeczenia sądu pierwszej instancji sporządza i przesyła do sądu prokurator, który skierował akt
oskarżenia lub brał udział w postępowaniu przed sądem; jeżeli to niemożliwe, środek odwoławczy sporządza
i przesyła do sądu prokurator wyznaczony przez przełożonego. Przepis ten nie może, co oczywiste, uchybiać
regulacjom ustawowym, jednak nie ulega wątpliwości, że i on posługuje się terminem „prokurator”.
Co do kwestii asesora prokuratury, należy natomiast odnotować, że zgodnie z treścią art. 174 § 1 pkt 1 PrProk do
asesorów stosuje się przepisy dotyczące prokuratorów, ze wskazanymi tam wyłączeniami, które nie mają znaczenia
dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Podstawowe natomiast znaczenie ma regulacja z art. 173 § 1 pkt PrProk,
stanowiąca podstawę do działania asesora prokuratury, a więc wykonywania przez niego czynności prokuratorskich,
z wyłączeniem prawa udziału m.in. w postępowaniu przed sądem apelacyjnym w określonej konfiguracji procesowej.
Literalne brzmienie przepisu wskazuje, na co już zwrócono uwagę wcześniej, że zarówno prokurator, jak i asesor
prokuratury realizują zadania i wykonują czynności prokuratora, jako organu o określonym charakterze i statusie. Nie
sposób postrzegać ich działań w procesie, jako jedynie działań określonych osób, funkcjonujących wyłącznie we
własnym imieniu i na swoją rzecz. Tego rodzaju postrzeganie procesowego funkcjonowania prokuratury byłoby
systemowo błędne, ignorujące zasady, jakie obowiązują w tej instytucji.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że wspomniany asesor wykonał jedynie czynność polegającą na
złożeniu podpisu pod apelacją, działając zarazem na rzecz Prokuratora Rejonowego w G., a więc w ogólnym,
procesowym ujęciu, na rzecz prokuratora. Z tego względu czynność ta może być oceniana z punktu widzenia
wywołania wszystkich niezbędnych skutków prawnoprocesowych, jakie związane są z faktem wniesienia apelacji
przez prokuratora, natomiast nie ma podstaw by przy okazji jej dokonania rozważać kwestię uprawnienia asesora do
wniesienia apelacji w sprawie. Przypomnieć należy, co już sygnalizowano, że uprawnionym do wniesienia apelacji od
wyroku Sądu I instancji są – zgodnie z art. 444 KPK – strony postępowania oraz inne osoby w nim wskazane, a więc
m.in. prokurator, jako organ będący w postępowaniu sądowym oskarżycielem publicznym. W kontekście tego
przepisu, a zarazem treści apelacji, która została w sprawie wniesiona na niekorzyść nie ulega natomiast wątpliwości,
co słusznie podnosi skarżący, że stroną wnoszącą ten środek odwoławczy był właśnie Prokurator Rejonowy w G.,
czyli podmiot, który był gospodarzem postępowania przygotowawczego, a także uczestnikiem postępowania
jurysdykcyjnego przed Sądem Okręgowym w S. Podmiot ten, określony w tym wypadku także strukturalnie, a nie
konkretny asesor prokuratury, jest stroną tego postępowania uprawnioną jednocześnie – zgodnie z treścią art. 444
KPK – do wniesienia apelacji od wyroku Sądu I instancji, którego status ustrojowy i zakres umocowania do czynności
procesowych nie może nasuwać zastrzeżeń.

Postanowienie Sądu Najwyższego z 20.9.2021 r., V KK 343/21

Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że wspomniany asesor wykonał jedynie czynność polegającą na złożeniu podpisu pod apelacją, działając zarazem na rzecz Prokuratora Rejonowego w G., a więc w ogólnym, procesowym ujęciu, na rzecz prokuratora.