Podstawa wniesienia skargi na wyrok sądu odwoławczego
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia wprowadzony dla usprawnienia postępowania odwoławczego. Przesłanki zmaterializowania się uniemożliwiające wydanie orzeczenia reformatoryjnego zostały określone w art. 437 § 2 KPK.
Tematyka: skarga na wyrok sądu odwoławczego, nadzwyczajny środek zaskarżenia, naruszenie przepisów prawa, postępowanie odwoławcze, przesłanki wydania orzeczenia reformatoryjnego
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania. Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia wprowadzony dla usprawnienia postępowania odwoławczego. Przesłanki zmaterializowania się uniemożliwiające wydanie orzeczenia reformatoryjnego zostały określone w art. 437 § 2 KPK.
Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu
odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego
rozpoznania, art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w przepisie art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3
KPK).
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z 21.12.2020 r. uznał oskarżonego S.R. za winnego popełnienia czynu z art. art. 286 §
1 KK.
Rozstrzygnięcie to zostało poddane kontroli odwoławczej wskutek apelacji wniesionej przez prokuratora w części
dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego S.R. oraz przez samego oskarżonego, który wyrok sądu
pierwszej instancji zaskarżył w całości na swoją korzyść. Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z 13.4.2021 r. uchylił
orzeczenie sądu a quo w całości i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.
W skardze na wyrok sądu odwoławczego prokurator Prokuratury Rejonowej w C. zarzucił orzeczeniu sądu ad quem
na podstawie art. 539a § 3 KPK naruszenie art. 437 § 2 KPK polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że w sprawie
zachodzi konieczność przeprowadzenia na nowo w całości przewodu sądowego, skutkującym uchyleniem wyroku do
ponownego rozpoznania.
W konkluzji autor skargi na wyrok sądu odwoławczego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w B. jako sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi prokuratora Prokuratury Rejonowej w C., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona przez prokuratora skarga na wyrok sądu odwoławczego okazała się zasadna,
co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w B. i przekazaniem sprawy do
ponownego rozpoznania temu sądowi w postępowaniu odwoławczym.
Celem wprowadzonego do systemu prawa karnego procesowego w 2016 r. nadzwyczajnego środka zaskarżenia
(skargi na wyrok sądu odwoławczego) jest usprawnienie postępowania przez wprowadzenie kontroli nad
zasadnością orzekania kasatoryjnego i tym samym ograniczenie zbyt pochopnego wydawania przez sądy
odwoławcze rozstrzygnięć o charakterze kasatoryjnym w sytuacji, gdy m.in. możliwości związane z uzupełnieniem
postępowania dowodowego stwarzają dostateczne warunki do wydania orzeczenia reformatoryjnego. Podstawy
nowego nadzwyczajnego środka zaskarżenia zostały przez ustawodawcę określone wąsko. Skargę na wyrok sądu
odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono
wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, art. 437 KPK lub z powodu
uchybień określonych w przepisie art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK).
Przesłanki, których zmaterializowanie się uniemożliwia wydanie orzeczenia reformatoryjnego i obliguje sąd
odwoławczy do wydania wyroku kasatoryjnego i przekazania sprawy do rozpoznania sądowi pierwszej instancji
zostały określone w treści art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Ustawa postępowania karnego wymienia wśród nich:
1. wystąpienie którejkolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych wskazanych w art. 439 § 1 KPK,
2. konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego oraz
3. konieczność procedowania przez sąd odwoławczy w sposób zgodny z dyspozycją reguły ne peius, która
ogranicza procesową dopuszczalność wydania przez sąd ad quem orzeczenia skazującego w układzie
procesowym, w którym sąd pierwszej instancji uniewinnił oskarżonego.
Charakter kontroli odwoławczej
Przedmiotem kontroli prowadzonej przez najwyższą instancję sądową w ramach postępowania zainicjowanego
skargą na wyrok sądu odwoławczego jest orzeczenie kasatoryjne objęte skargą na wyrok sądu odwoławczego (art.
539a § 1 KPK), które poddawane jest weryfikacji przez pryzmat uchybień wskazanych w przepisie art. 539a § 3 KPK,
w tym m. in. z punktu widzenia tego, czy istniały podstawy do przyjęcia, że konieczne jest przeprowadzenie na nowo
przewodu w całości. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że badaniu prowadzonemu w toku postępowania
nadzwyczajno-zaskarżeniowego zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego nie powinno się
nadawać charakteru czysto formalnego. Innymi słowy kontrola przeprowadzana przez najwyższą instancję sądową
nie może się ograniczyć tylko do zbadania samego werbalnego powołania się przez sąd odwoławczy na przepis
stanowiący podstawę dla wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku z koniecznością przeprowadzenia na nowo
przewodu sądowego w rozumieniu dyspozycji przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Istotne jest bowiem przecież nie
tylko to (choć ta okoliczność ma także istotne znaczenie z punktu widzenia kontroli przeprowadzanej w ramach
postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego), czy w realiach sprawy sąd ad
quem formalnie powołał się na treść przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK, ale także to, czy zaistniały in concreto
przesłanki obligujące do postąpienia w myśl dyspozycji art. 437 § 2 zd. drugie KPK, tj. do uchylenia orzeczenia
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi a quo.
Rzecznik oskarżenia w skardze skierowanej przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego w B. z 13.4.2021 r. zasadnie
podnosi, że wydanie przez ten sąd orzeczenia kasatoryjnego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w C.
nastąpiło z naruszeniem przesłanek określonych w przepisie art. 437 § 2 zd. drugie KPK.
Przesłanki wznowienia postępowania dowodowego
Sąd ad quem w uzasadnieniu zaskarżonego obecnie skargą na wyrok sądu odwoławczego orzeczenia nie
sygnalizuje jednak na istnienie uchybień wskazujących na potrzebę przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo.
I to ani tych odnoszących się do wadliwości „wszystkich czynności procesowych”, ani tych odnoszących się tylko do
czynności o charakterze dowodowym. Swoje rozważania – chodź wyrażone na kilku stronach – ograniczył do
wskazania, że należy bądź to dokonać ponownej oceny niektórych dowodów już przeprowadzonych w sprawie, bądź
też przeprowadzić dodatkowe dowody. Nie wskazuje jednak sąd odwoławczy na to, na czym miałyby polegać
uchybienia procesowe powodujące, że postępowanie dowodowe przed sądem a quo dotknięte jest na tyle istotnymi
brakami, że konieczne jest przeprowadzenie przewodu sądowego na nowo, aby w sposób niebudzący wątpliwości
przesądzić o sprawstwie S.R. czy jego braku. Analiza wywodów sądu odwoławczego przedstawionych w pisemnych
motywach ani nie dostarcza informacji o powodach, dla których sąd ten uznał, że „postępowanie przed Sądem
Rejonowym dotknięte jest na tyle istotnymi brakami, że wymagane jest przeprowadzenie przewodu sądowego na
nowo w całości tak, aby w sposób niebudzący wątpliwości przesądzić sprawstwo oskarżonego lub jego brak”, ani nie
wskazuje na to, dlaczego nie mogą one stanowić podstawy do dokonania ustaleń faktycznych dotyczących
sprawstwa oskarżonego. Sąd okręgowy nie tylko nie wykazał, aby sąd pierwszej instancji dopuścił się obrazy prawa
procesowego, tj. 4 KPK, art. 7 KPK i art. 410 KPK, ale brak jest argumentacji wskazującej na konieczność
powtórzenia całego przewodu sądowego na nowo.
Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej podnosi, że „kluczowym z punktu widzenia przedmiotu postępowania było ustalenie,
czy oskarżony polecając komornikowi kontynuowanie egzekucji miał świadomość, że jest ona bezprzedmiotowa
wobec spełnienia przez dłużnika świadczenia jeszcze przed jej wszczęciem, a tym samym, czy wprowadził go w błąd
dążąc do uzyskania nienależnej korzyści majątkowej”. Należy jednak podkreślić, że ewentualnie wahania
i wątpliwości Sądu Okręgowego w B. w zakresie znamienia umyślnego wprowadzenia w błąd przepisu typizującego
występek oszustwa nie mają jednak żadnego związku z koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości na
nowo. Brak jest dostatecznych podstaw ku temu, by kwestionować prawidłowość przeprowadzenia i walor procesowy
dowodów (zeznania pokrzywdzonych, wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadków, dokumenty zgromadzone
w sprawie, m. in. wniosek egzekucyjny z 15.7.2019 r. itp.) dotychczas zgromadzonych i przeprowadzonych
w niniejszej sprawie w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w C. Już ta okoliczność sama w sobie stała na
przeszkodzie dopuszczalności orzekania kasatoryjnego przez Sąd Okręgowy w B. w oparciu o podstawę wskazaną
w przepisie art. 437 § 2 zd. drugie KPK, bowiem na etapie postępowania przed sądem meriti nie doszło do
wystąpienia żadnych uchybień, które mogłyby odmawiać wartości przeprowadzonych w tym postępowaniu dowodów,
na podstawie których Sąd Rejonowy w C. dokonał ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie i skutkować potrzebą
przeprowadzenia przewodu na nowo w całości. Rzeczą sądu ad quem powinno być zatem — po rozstrzygnięciu
rysujących się jego zdaniem wątpliwości — zdecydować, czy możliwe jest wydanie orzeczenia na podstawie
dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego i jego oceny, czy też orzekanie w instancji odwoławczej wymaga
uzupełnienia postępowania dowodowego o określone dowody.
Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że nie zmaterializowała się potrzeba przeprowadzenia przewodu
w całości na nowo. W głównej mierze sąd odwoławczy wskazał na okoliczności, które budzą jego wątpliwości
i powinny zostać ustalone bądź wymagają wyjaśnienia w drodze ponownej analizy przeprowadzonych już dowodów,
nie wskazując jednak na konkretne czynności, które powinny zostać przeprowadzone przez sąd meriti. Mając
powyższe na uwadze Sąd Najwyższy stwierdziwszy, że zaskarżony wyrok sądu ad quem uchybia przepisowi art. 437
§ 2 zd. drugie KPK określającemu kryteria dopuszczalności wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku
z koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości na nowo, słusznie uznał, iż skargę na kasatoryjny wyrok sądu
odwoławczego wniesioną przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w C. należało uwzględnić, a w konsekwencji
zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania temu sądowi. W ponownym postępowaniu
Sąd Okręgowy w B. uzupełni postępowanie dowodowe w niezbędnym zakresie, pozwalającym mu na przesądzenie,
w sposób niebudzący wątpliwości, o sprawstwie oskarżonego lub jego braku.
Wyrok Sądu Najwyższego z 21.9.2021 r., IV KS 36/21
Kontrola odwoławcza nad wyrokiem sądu odwoławczego ma na celu zapewnienie zgodności z przepisami prawa oraz sprawiedliwością postępowania. W przypadku stwierdzenia naruszeń, skarga może prowadzić do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.