Podstawa wydania wyroku nakazowego

Tematyka: wyrok nakazowy, art. 500 KPK, kasacja, decyzja administracyjna, cofnięcie uprawnień, zakaz prowadzenia pojazdów, Sąd Najwyższy, brak wątpliwości, przestępstwo drogowe

Zgodnie z art. 500 § 1 i 3 KPK możliwość wydania wyroku nakazowego istnieje w przypadku, gdy materiał
dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą
wątpliwości.
Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem nakazowym z 26.6.2020 r., II K 401/20, uznał K.C. za winnego tego, że 30.10.2019 r.
w miejscowości K. prowadził po drodze publicznej pojazd marki VW Passat mimo wydanej przez Starostę P. decyzji
Nr KD.V.5430.366.2017 z 8.12.2017 r. o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami kat. B, tj. przestępstwa z art.
180a KK i za to na podstawie tego przepisu skazał go na karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych,
określając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Ponadto, Sąd orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 3 lat.
Przedmiotowy wyrok nakazowy uprawomocnił się 23.7.2020 r., bez postępowania odwoławczego.
Obecnie, Prokurator Generalny na podstawie art. 521 § 1 KPK wniósł kasację od prawomocnego wyroku
nakazowego Sądu Rejonowego w P. z 26.6.2020 r., II K 401/20, zaskarżając go w całości na korzyść skazanego
K.C.
Autor nadzwyczajnego środka zaskarżenia zarzucił wyrokowi Sądu Rejonowego w P. rażące i mające istotny wpływ
na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 KPK.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w P. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił
zaskarżony wyrok nakazowy i przekazał sprawę K.C. Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona przez Prokuratora Generalnego na korzyść K.C. okazała się
oczywiście zasadna, co przemawiało za jej rozpoznaniem i uwzględnieniem na posiedzeniu w trybie przewidzianym
w art. 535 § 5 KPK.
W całej rozciągłości podzielić należało pogląd skarżącego co do tego, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw
do wydania wyroku w trybie nakazowym. Zgodnie z art. 500 § 1 i 3 KPK możliwość wydania wyroku nakazowego
istnieje w przypadku, gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, że okoliczności czynu
i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Dla wydania orzeczenia w trybie nakazowym wymagane jest osiągnięcie
przez sąd, w oparciu o zebrane w dochodzeniu dowody, dostatecznego stopnia pewności w zakresie okoliczności
popełnienia czynu przestępnego i winy oskarżonego. W przeciwnym wypadku koniecznym jest rozpoznanie sprawy
na rozprawie głównej (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 15.6.2016 r., II KK 160/16,
; z 8.3.2016 r., IV KK
377/15,
; z 2.2.2016 r., IV KK 372/15,
).
Analiza akt niniejszej sprawy prowadzi do wniosku, że warunek rozpoznania jej w trybie nakazowym, jakim jest brak
wątpliwości co do okoliczności czynu zarzuconego oskarżonemu, nie został spełniony. Wykazane zostało bowiem
jedynie to, że K.C. 30.10.2019 r. w miejscowości K. prowadził w ruchu lądowym pojazd mechaniczny nie posiadając
ważnego uprawnienia do kierowania tego typu pojazdami. Bardziej wnikliwego wyjaśnienia wymagały natomiast
okoliczności związane z obowiązywaniem co do niego, w tej dacie, decyzji administracyjnej o cofnięciu uprawnień, co
jest elementem decydującym dla wypełnienia pozostałych znamion przestępstwa z art. 180a KK.
Jak trafnie przypomina autor kasacji, przepis art. 180a KK przewiduje bowiem odpowiedzialność karną za
zachowanie sprawcy, który prowadzi pojazd mechaniczny na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie
ruchu, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami. Warunkiem
odpowiedzialności karnej jest zatem nie tyle samo zachowanie polegające na kierowaniu pojazdem bez posiadania
uprawnień (taki czyn penalizowany jest przez art. 94 § 1 KW), ale zachowanie takie musi być powiązane
z niezastosowaniem się do wydanej uprzednio w trybie administracyjnym decyzji właściwego organu o cofnięciu
uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Aby zatem kierujący mógł zostać pociągnięty do
odpowiedzialności karnej na podstawie art. 180a KK, w obrocie prawnym musi istnieć aktualna decyzja właściwego
organu, na mocy której kierujący został uprzednio pozbawiony uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi.

Istotne znaczenie ma przy tym fakt, że przestępstwo z art. 180a KK może popełnić tylko osoba, wobec której decyzja
administracyjna zapadła i tylko w okresie, na jaki cofnięto tą decyzją uprawnienia do kierowania pojazdami
mechanicznymi. Zarazem, w okresie uwidocznionym w decyzji o cofnięciu uprawnień, osoba, wobec której zapadło
takie rozstrzygnięcie nie może ich odzyskać (por. postanowienie SN z 16.1.2019 r., III KK 558/17,
; wyrok
Sądu Najwyższego z 20.11.2020 r., V KK 429/20,
).
W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że Starosta P. decyzją z 8.12.2017 r. nr KD.V.5430.366.2017, działając
na podstawie art. 182 KKW w zw. z art. 2 pkt 9 KKW oraz art. 104 KPA w zw. z art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy
z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1212 ze zm.; dalej: KierujPojU) cofnął oskarżonemu
uprawnienia do kierowania pojazdami wszelkich kategorii, przy czym podstawę wydania tego rozstrzygnięcia stanowił
prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w P. z 13.6.2017 r., II W 1350/17, utrzymany w mocy wyrokiem Sądu
Okręgowego w P. z 17.10.2017 r., II Ka 207/17. Wskazanym wyrokiem orzeczono wobec K.C. zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat, zaliczając okres zatrzymania prawa jazdy od
19.3.2017 r. Z treści samej decyzji Starosty P. nie wynika natomiast na jaki okres cofnięto oskarżonemu uprawnienie
do kierowania pojazdami.
Zgodnie ze stanowiskiem wyrażanym w orzecznictwie sądów administracyjnych, organ administracji wykonując na
podstawie art. 182 § 2 KKW wyrok orzekający zakaz prowadzenia pojazdów, jest ściśle związany jego treścią i nie
ma możliwości jakiegokolwiek rozszerzania ani zwężania zakazu orzeczonego przez sąd. Może więc cofnąć
uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi tylko na czas określony w wyroku; cofnięcie uprawnień może
dotyczyć tylko wskazanego przez sąd zakresu, a ponadto stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 2 KierujPojU w zakresie
i w okresie zakreślonym przez sąd, organ administracji nie może wydać tych uprawnień. Co więcej, orzeczenie
organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, bez powiązania decyzji z zakresem, na jaki orzeczono
zakaz prowadzenia pojazdów, obarczone jest wadą (por. wyrok WSA w Gliwicach z 19.2.2020 r., II SA/Gl 1396/19,
; wyrok WSA w Olsztynie z 8.1.2020 r., II SA/Ol 943/19,
; wyrok WSA w Warszawie z 11.4.2019 r., VII
SA/Wa 2198/18,
).
W części dyspozytywnej przedmiotowej decyzji Starosty P. wprawdzie nie określono czasu, na jaki uprawnienia
zostały cofnięte K.C., niemniej powołano się na orzeczenie Sądu Rejonowego w P. z 13.6.2017 r., II W 1350/17,
doprecyzowując w uzasadnieniu tejże decyzji, że na podstawie wskazanego wyroku skazującego zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych został orzeczony na okres 2 lat, poczynając od 19.3.2017 r. Bez wątpienia
zatem, zakaz ten obowiązywał do 19.3.2019 r. Natomiast przyjęcie opisanej wyżej redakcji decyzji administracyjnej
powodowało, że była ona obarczona istotną wadą, jednak uchybienie to nie mogło wpływać na czas obowiązywania
tej decyzji. W tej sytuacji, przedmiotem uwagi Sądu Rejonowego powinno stać się zagadnienie okresu
obowiązywania tej decyzji, determinującej odpowiedzialność karną oskarżonego K.C.
Skoro niezastosowanie się do decyzji uprawnionego organu o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami stanowi
jedno ze znamion przestępstwa określonego w art. 180a KK, to brak sprecyzowania w takiej decyzji okresu w jakim
decyzja ta obowiązuje albo brak zamieszczenia w niej stwierdzenia, że obowiązuje ona dożywotnio sprawiają, iż
niezbędne jest dokonanie przez Sąd ustaleń istotnie weryfikujących zarzut stawiany w akcie oskarżenia. Jest więc
oczywiste, że w takiej sytuacji nie są spełnione przesłanki do rozpoznania sprawy w trybie nakazowym (art. 500 § 3
KPK) albowiem okoliczności czynu budzą wątpliwości.
Zatem Sąd Rejonowy w P., wyrokując w przedmiotowej sprawie, nie powinien poprzestać na ustaleniu, że wobec
K.C. została wydana decyzja administracyjna o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami, ale – z uwagi na
konieczność wykazania istnienia podstaw do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności karnej za zarzucone mu
przestępstwo – zobowiązany był do analizy treści tej decyzji oraz oceny jej mocy obowiązującej w chwili czynu
zarzuconego oskarżonemu. Po upływie bowiem okresu, na jaki nastąpiło cofnięcie uprawnień (co było ściśle
związane z wyrokiem Sądu Rejonowego w P., II W 1350/17, który stanowił podstawę faktyczną wydania
przedmiotowej decyzji administracyjnej), czyli z końcem 19.3.2019 r., K.C. przestał obowiązywać nie tylko sądowy
zakaz prowadzenia pojazdów, ale odzyskał on również możliwość ubiegania się o wydanie uprawnień do kierowania
pojazdami.
Z tych też względów, kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona na korzyść oskarżonego z wnioskiem o uchylenie
wadliwego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zasługiwała na uwzględnienie.

Komentarz
W konsekwencji powyższego, po upływie okresu wskazanego w przedmiotowej decyzji administracyjnej, czyli po
19.3.2019 r., a więc także w dacie czynu zarzucanego oskarżonemu, tj. 30.10.2019 r., decyzja Starosty P. powołana
w wyroku Sądu meriti nie stanowiła już przeszkody do odzyskania lub ponownego uzyskania uprawnień o jakich
mowa. W tym stanie rzeczy budzi wątpliwość przyjęcie, że prowadzenie pojazdu mechanicznego po zakończeniu
tego okresu stanowiło wyraz niestosowania się do decyzji o cofnięciu uprawnień, a nie było jedynie prowadzeniem
pojazdu bez wymaganych uprawnień. Zachowanie takie nie wyczerpuje ustawowych znamion występku z art. 180a
KK, tylko stanowi wykroczenie z art. 94 § 1 KW (zob. wyroki SN: z 20.11.2020 r., V KK 429/20,
; z 12.2.2020

r., IV KK 738/19,
).

Wyrok SN z 6.10.2021 r., IV KK 344/21

Analiza akt sprawy wskazuje na brak podstaw do wydania wyroku w trybie nakazowym, ponieważ okoliczności czynu budzą wątpliwości. Decyzja administracyjna o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami nie została jednoznacznie sprecyzowana, co wpłynęło na rozstrzygnięcie SN. W rezultacie zachowanie oskarżonego nie spełniało znamion przestępstwa z art. 180a KK.