Podstawa zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności

Przepisy art. 17 § 1 pkt 2 i 4 KKS wymagają od osoby ubiegającej się o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności uiszczenia kwoty odpowiadającej co najmniej wysokości najniższej kary grzywny za dany czyn oraz zryczałtowanych kosztów postępowania. Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego oskarżył E.M.W. o udostępnienie lokalu na gry hazardowe, co skutkowało zezwoleniem na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Postępowanie zakończyło się uchyleniem wyroku przez Sąd Najwyższy.

Tematyka: art. 17 KKS, dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, E.M.W., Sąd Najwyższy, kasacja, naruszenie prawa

Przepisy art. 17 § 1 pkt 2 i 4 KKS wymagają – od osoby ubiegającej się o zezwolenie na dobrowolne poddanie
się odpowiedzialności – uiszczenia kwoty odpowiadającej co najmniej wysokości najniższej kary grzywny
przewidzianej za dany czyn zabroniony oraz uiszczenia co najmniej zryczałtowanych kosztów postępowania.
Opis stanu faktycznego
Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego w W. oskarżył E.M.W. o to, że będąc posiadaczem (na
podstawie umowy użyczenia) należącego do jej rodziców lokalu „Solarium” położonego w Ś. i faktycznie dysponując
tym lokalem, 6.12.2017 r., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej z organizowania zbiorowego
uczestnictwa w grze hazardowej, odpłatnie udostępniła ten lokal podmiotowi urządzającemu i prowadzącemu gry
hazardowe, wbrew przepisom ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2094 ze zm.;
dalej: GryHazardU), na trzech urządzeniach do gier, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 3 KKS. Do aktu
oskarżenia organ finansowy postępowania przygotowawczego dołączył wniosek o wydanie wyroku bez
przeprowadzania rozprawy i wymierzenie oskarżonej uzgodnionej z nią kary grzywny w wysokości 10 stawek
dziennych przyjmując wysokość stawki dziennej na kwotę 100 zł oraz zwolnienie E.M.W. od obowiązku uiszczenia
kosztów sądowych.
Wyrokiem z 13.8.2020 r., II K 80/20, Sąd Rejonowy w K., na podstawie art. 17 § 1 KKS udzielił E.M.W., jako sprawcy
przestępstwa skarbowego opisanego w części wstępnej wyroku, zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności, orzekając wobec niej, na podstawie art. 18 § 1 pkt 1 KKS, tytułem kary grzywny kwotę 1000 zł,
a także zwolnił E.M.W. od kosztów postępowania, zaliczając poniesione wydatki na rachunek Skarbu Państwa.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się 21.8.2020 r.
Skarga kasacyjna
Obecnie, Prokurator Generalny zaskarżył ten wyrok w całości kasacją wniesioną na podstawie art. 521 § 1 KPK
w zw. z art. 113 § 1 KKS na niekorzyść oskarżonej E.M.W.
Na podstawie art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK i art. 537 § 1 i 2 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS skarżący zarzucił
rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 148 § 1 i § 5
KKS w zw. z art. 145 § 1 KKS, polegające na udzieleniu E.M.W. zaskarżonym wyrokiem zgody na dobrowolne
poddanie się odpowiedzialności, jako sprawcy przestępstwa skarbowego z art. 107 § 3 KKS, mimo braku wniosku
o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności pochodzącego od oskarżonej i Naczelnika
Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego w W., co w konsekwencji skutkowało również rażącą i mającą istotny
wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia obrazą przepisów art. 17 § 1 pkt 2 i 4 KKS oraz art. 17 § 2 pkt 1 KKS.
Na podstawie tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Rejonowego w K. udzielającego zezwolenia E.M.W. na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności za przestępstwo
skarbowe i przekazanie sprawy wymienionemu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonej, uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę E.M.W. Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja Prokuratora Generalnego wniesiona w tej sprawie okazała się oczywiście zasadna i jako taka
zasługiwała na rozpoznanie oraz uwzględnienie w trybie przewidzianym w art. 535 § 5 KPK, co doprowadziło do
uchylenia zaskarżonego wyroku na posiedzeniu i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na zasadach
ogólnych.
Autor kasacji trafnie zakwestionował prawidłowość sądowej kontroli ustawowych przesłanek zastosowania instytucji
dobrowolnego poddania się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe. Przede wszystkim należało podkreślić, że
Sąd meriti błędnie odczytał wniosek oskarżyciela publicznego zamieszczony w akcie oskarżenia. W tym dokumencie
procesowym wyraźnie podkreślono, że Naczelnik Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego w W. wnosi o wydanie
wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionej z oskarżoną kary grzywny
w wysokości 1 000 zł (10 stawek po 100 zł). Jednocześnie, jako podstawę tego wniosku wskazano przepis art. 156 §
1 KKS, który właśnie przewiduje stosowanie instytucji skazania bez rozprawy na gruncie regulacji karnoskarbowej.
Tymczasem, Sąd Rejonowy w K. orzekając w tej sprawie zastosował zupełnie inną instytucję prawa karnego
skarbowego, tj. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, uregulowaną w art. 17 i art. 18 KKS w zw. z art. 142 -

art. 148 KKS. W ramach tej ostatniej, inicjatywa osoby, przeciwko której toczy się postępowanie przygotowawcze
prowadzone przez organ finansowy, po spełnieniu wymagań określonych w ustawie (niedopełnionych w niniejszej
sprawie) musi zostać zaaprobowana przez ten organ, czego wyrazem jest wniosek kierowany do sądu zamiast aktu
oskarżenia (art. 145 § 1 KKS) o zastosowanie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.
W tych warunkach, procedowanie Sądu Rejonowego w K. było pozbawione właściwej podstawy w postaci wniosku
Naczelnika Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego w W. złożonego w trybie art. 145 § 1 KKS, co stanowiło
rażące naruszenie prawa.
Należało także podzielić pogląd skarżącego co do podstawowego znaczenia ogólnej przesłanki sformułowanej w art.
17 § 1 KKS, wadliwie zastosowanym przez Sąd meriti, ale aktualnym również w trybie prawidłowo wskazanym przez
oskarżyciela publicznego, która uzależnia możliwość dalszego procedowania w trybie udzielenia zezwolenia na
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, od stwierdzenia przez Sąd, że wina sprawcy i okoliczności popełnienia
przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości. Przesłanka ta ma niewątpliwie
charakter gwarancyjny, a zatem sąd powinien ocenić materiał dowodowy przedstawiony przez oskarżyciela
publicznego, w tym wyjaśnienia złożone w charakterze podejrzanego oraz zgromadzone dokumenty i na tej
podstawie ustalić, czy spełniony jest warunek wynikający z art. 17 § 1 KKS, dotyczący braku wątpliwości co do winy
i sprawstwa wnioskującego (por. postanowienie SN z 25.5.2005 r., III KK 84/05,
. Nie jest natomiast
wystarczające ograniczenie się do akceptacji samego wniosku o zezwolenie na poddanie się karze. Już zapoznanie
się z treścią wyjaśnień składanych przez E.M.W. w toku postępowania przygotowawczego zwraca uwagę na to, że –
wedle jej relacji – nie była świadoma, iż w lokalu, który jedynie wynajmowała innemu podmiotowi gospodarczemu,
urządzane są nielegalne gry hazardowe. Bez zweryfikowania tej kwestii trudno mówić o spełnieniu ogólnej przesłanki
stosowania instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.
Autor kasacji zasadnie podnosi także brak kontroli przesłanek formalnych warunkujących możliwość skorzystania
z ww. instytucji procesowej. Przepisy art. 17 § 1 pkt 2 i 4 KKS – od osoby ubiegającej się o zezwolenie na
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności – wymagają uiszczenia kwoty odpowiadającej co najmniej wysokości
najniższej kary grzywny przewidzianej za dany czyn zabroniony oraz uiszczenia co najmniej zryczałtowanych
kosztów postępowania. Żaden z tych warunków nie został spełniony w niniejszej sprawie przed udzieleniem zgody na
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, co potwierdza zasadność wywodu kasacji dotyczącego tej materii.
Z oczywistym naruszeniem tych zasad Sąd m.in. zwolnił oskarżoną od obowiązku uiszczenia kosztów postępowania.
Wyłączenia możliwości dobrowolnego poddania karze
Podobnie, Sąd meriti nie zastosował się do dyspozycji art. 17 § 2 pkt 1 KKS wyłączającej możliwość ubiegania się
o zgodę na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w sytuacji, gdy przestępstwo skarbowe jest zagrożone karą
ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności. Oskarżonej E.M.W. postawiono zarzut popełnienia
przestępstwa z art. 107 § 3 KKS, które jest zagrożone karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia
wolności albo obu tym karom łącznie. Taka konfiguracja sprawiała, że również z tego względu niedopuszczalne było
udzielenie jej zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Nie sposób też nie dostrzec, że istotną wadą jest dotknięty proces uzgadniania prawnokarnych konsekwencji
proponowanych we wniosku. O ile oskarżyciel publiczny określił proponowaną karę grzywny na 10 stawek po 100 zł,
o tyle inicjatywa oskarżonej opiewała na karę grzywny w wymiarze 20 stawek dziennych po 50 zł. Tak określona
stawka dzienna grzywny wskazana przez oskarżoną jest niższa niż minimalna wysokość stawki dziennej, ustalona
zgodnie z treścią art. 23 § 3 KKS w zw. z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 9.9.2016 r. w sprawie wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2017 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1456), która wynosiła 66,66 zł. Obok już
wcześniej wykazanych uchybień, bardziej wnikliwa kontrola sądowa powinna doprowadzić do skorygowania także
w tym względzie stanowiska zaprezentowanego przez oskarżoną.
Niezależnie od wątpliwości wyrażonych przez Prokuratora Generalnego co do tego, czy inicjatywa oskarżyciela
publicznego, który w tej sprawie wystąpił o wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy, w ogóle mogła stanowić
realizację instytucji wniosku o zgodę na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, została ona w rzeczywistości
zastosowana, a wyrok Sądu Rejonowego w K. zapadł w warunkach wystąpienia rażących naruszeń prawa, które
wykluczały orzekanie w tym trybie.
W toku ponownego postępowania Sąd rozpozna sprawę oskarżonej E.M.W. na zasadach ogólnych, wyda końcowe
rozstrzygnięcie i – w wypadku skazania – zastosuje się do dyrektyw określonych w przepisach art. 12 i art. 13 KKS.

Komentarz
Przedstawione przez skarżącego uchybienia, stanowiły bez wątpienia rażące naruszenie prawa, bowiem wyrok Sądu
Rejonowego w K. o udzieleniu E.M.W. zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności zapadł bez
wymaganego wniosku finansowego organu postępowania przygotowawczego, a także bez zachowania ustawowych
przesłanek stosowania tej instytucji. Wpływ opisanych wyżej naruszeń prawa na treść rozstrzygnięcia należy ocenić
jako istotny, gdyż w realiach tej sprawy udzielenie takiego zezwolenia było niedopuszczalne.

Wyrok SN z 4.10.2021 r., V KK 330/21

Uchylenie wyroku Sądu Rejonowego przez Sąd Najwyższy w sprawie udzielenia zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności dla E.M.W. było konsekwencją rażących naruszeń prawa. Decyzja SN doprowadziła do rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych i wydania nowego rozstrzygnięcia.