Odszkodowanie za niesłuszne skazanie z przyczyn wyznaniowych

Kwota zasądzona od Skarbu Państwa tytułem odszkodowania oraz zadośćuczynienie za okres bezpodstawnego pozbawienia wolności powinna być adekwatna do stopnia krzywd, lecz nie wygórowana, pozbawiona charakteru rekompensaty. W komentowanym wyroku Sąd Apelacyjny w Szczecinie zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji o odszkodowanie i zadośćuczynienie, zasądzając od Skarbu Państwa na rzecz Skarbu Państwa kwotę 123.824 złote, łącznie zasądzając 170.000 złotych zadośćuczynienia. Wnioskodawca był niesłusznie pozbawiony wolności na okres 3 lat z powodu poglądów religijnych, co skutkowało ponadprzeciętnymi cierpieniami. Sąd II instancji częściowo uwzględnił apelację, zwiększając zasądzone odszkodowanie, uznając jednocześnie, że domagana kwota 1.000.000 złotych jest wygórowana.

Tematyka: odszkodowanie, zadośćuczynienie, niesłuszne skazanie, wyrok sądowy, Kodeks postępowania karnego, Sąd Apelacyjny, Szczecin, Sąd Najwyższy, orzecznictwo, kryteria szacowania, kompensacja, odszkodowanie adekwatne, kwota zasądzonego zadośćuczynienia

Kwota zasądzona od Skarbu Państwa tytułem odszkodowania oraz zadośćuczynienie za okres
bezpodstawnego pozbawienia wolności, powinna być adekwatna do stopnia krzywd, lecz nie wygórowana,
pozbawiona charakteru rekompensaty.
Opis stanu faktycznego
Komentowanym wyrokiem, Sąd Apelacyjny w Szczecinie, jako Sąd II instancji, zmienił zaskarżony wyrok Sądu
I instancji o odszkodowanie i zadośćuczynienie przyznane w trybie art. 522 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks
postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.; dalej KPK), w ten sposób, że zasądził od Skarbu
Państwa na rzecz Skarbu Państwa ponad kwotę zasądzonego zadośćuczynienia (w kwocie 46.716 złotych) kwotę
123.824 złote.
Łącznie zasądzone zadośćuczynienie wyniosło 170.000 złotych.
W pozostałym zakresie wyrok został utrzymany w mocy, a nadto Sąd rozstrzygnął o kosztach postępowania
odwoławczego.
Wnioskodawca w latach 70-tych XX wieku był niesłusznie pozbawiony wolności na okres łącznie 3 lat. W czasie
izolacji, wnioskodawca doświadczył ponadprzeciętnych cierpień z uwagi na skazanie go za poglądy religijne,
wyznawaną przez niego wiarę (członek Chrześcijańskiego Zboru Świadków Jehowy). Co istotnie, nie było to jego
jedyne skazanie z uwagi na wiarę i przynależność do tego związku wyznaniowego.
Będąc pozbawionym wolności pracował przymusowo w kamieniołomach, był pozbawiony kontaktu z bliskimi,
narażony był na bierne palenie tytoniu - co z uwagi na wyznanie było związane z silnym przeżyciem emocjonalnym.
Wnioskodawca domagał się zasądzenia na jego rzecz 1.000.000 złotych tytułem odszkodowania za poniesioną
szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części
kary, której nie powinien był ponieść.
Sąd I instancji co do zasady uznał roszczenie wnioskodawcy, zasądzając na jego rzecz od Skarbu Państwa kwotę
46.716 złotych, oddalają roszczenie w pozostałym zakresie.
Od wyroku Sądu I instancji apelację wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając nieprawidłowe ustalenie
wartości wynagrodzenia, zastosowanie niewspółmiernie niskiej kwoty zadośćuczynienia, nieuwzględnienia
wszystkich okoliczności izolacji oraz ich wpływu na wnioskodawcę.
Sąd II instancji częściowo uwzględnił apelację, zmieniając wyrok poprzez zwiększenie zasądzonego odszkodowania.
Uznano jednak, iż dochodzona kwota 1.000.000 złotych jest wygórowana.
W uzasadnieniu wskazano, iż łączna kwota 170.000 złotych stanowi kwotę adekwatną do doznanej przez niego
krzywdy, mającą realną wartość ekonomiczną. Kwota ta rekompensuje skutki wykonania wobec wnioskodawcy kary
pozbawienia wolności, której nie powinien ponieść. Zadośćuczynienie zawiera cechy kompensacyjne, lecz wysokość
tego żądania musi być utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom życia i przeciętnej
stopie życiowej społeczeństwa w Polsce.
Sąd uznał, że domaganie się niemalże 100.000 złotych za każdy miesiąc pozbawienia wolności jest kwotą
wygórowaną, przybierającą postać nieuzasadnionego przysporzenia majątkowego.
Opis stanu prawnego
Zasady odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie - wynikają z przepisów
art. 552-559 KPK.
Zgodnie z art. 552 § 1 KPK oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub skargi
nadzwyczajnej został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za
poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub
w części kary, której nie powinien był ponieść.
Przepis ten stosuje się także:
• po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we
wcześniejszym postępowaniu,

• w związku z zastosowaniem środka zapobiegawczego w warunkach wynikających z art. 552 § 1 i 2 KPK,
• w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.
Przepisy KPK nie regulują kryteriów, jakimi miałby kierować się Sąd ustalając wysokość odszkodowania oraz
zadośćuczynienia.
W orzecznictwie wypracowano następujące kryteria:
• szkodę wynikającą z niesłusznego skazania, stanowi różnica między stanem majątkowym jaki by istniał, gdyby
skazanego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym z chwili odzyskania wolności – w takim wymiarze
należałoby zasądzić odszkodowanie,
• zadośćuczynienie powinno być „odpowiednie” tj. naprawiające w miarę możliwości krzywdę wyrządzoną niesłusznie
aresztowanemu, nie może mieć znaczenia symbolicznego, jednak też nie może być wygórowane; konieczne jest
przypisanie zadośćuczynienia charakteru kompensacyjnego.
Nie jest tak, że w przypadku dłuższych okresów izolacji wystarczy proste pomnożenie określonej kwoty za jeden
dzień niesłusznego pozbawienia wolności przez ilość tych dni - im dłuższa izolacja, tym te dolegliwości stają się
bardziej dotkliwe, a powrót do społeczeństwa trudniejszy.

Komentarz
Komentowanie orzeczenie wpisuje się w utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynikają zasady
szacowania i orzekania odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne pozbawienie wolności. Jest to materia
niezwykle delikatna, w której w dużej mierze wymiar zasądzonej kwoty zależy od uznania sędziowskiego, a także
indywidualnych okoliczności sprawy.
Trudno jest bowiem zawsze uniwersalnie ocenić, na ile kwota ma wymiar symboliczny, kiedy jawi się obiektywnie
jako odpowiednia, a kiedy jest już wygórowana. Oczywistym jest, że osoby bezpośrednio zainteresowane
rozstrzygnięciem oczekują jak najwyższego lub pełnego uwzględnienia swoich roszczeń. Należy jednak pamiętać
o kryteriach wypracowanych w orzecznictwie, które stanowią istotną wskazówkę miarkowania tego rodzaju żądań.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 9.12.2021 r., II AKa 173/21,

Zasady odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie wynikają z przepisów Kodeksu postępowania karnego. Orzecznictwo wypracowało kryteria szacowania odszkodowania i zadośćuczynienia, uwzględniające różnicę między stanem majątkowym bezpośrednio po odzyskaniu wolności a stanem rzeczywistym, oraz charakter kompensacyjny zadośćuczynienia. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wpisuje się w utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, gdzie wymiar zasądzonej kwoty zależy od uznania sędziowskiego i indywidualnych okoliczności sprawy.