Podstawa wniesienia skargi na wyrok sądu odwoławczego

Skarga na wyrok sądu odwoławczego może być wniesiona z powodu naruszenia przez tenże wyrok przepisów postępowania, co skutkuje uchyleniem orzeczenia pierwszej instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Kontrola nad zasadnością orzekania kasatoryjnego ma na celu usprawnienie postępowania karnego przez ograniczenie błędnych decyzji sądów odwoławczych. W przypadku skargi na wyrok sądu odwoławczego istotne jest spełnienie określonych przesłanek wydania rozstrzygnięcia reformatoryjnego, co wymaga szczegółowej analizy przepisów KPK.

Tematyka: skarga na wyrok sądu odwoławczego, naruszenie przepisów postępowania, uchylenie orzeczenia, ponowne rozpoznanie, kontrola nad zasadnością orzekania kasatoryjnego, postępowanie odwoławcze, przepisy KPK

Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu
odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego
rozpoznania, art. 437 KPK, lub z powodu uchybień określonych w przepisie art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3
KPK).
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w G. z 10.11.2020 r., II K 227/15, P.K. i R.J. zostali uniewinnieni od zarzutu popełnienia
czynu z art. 271 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.; dalej: KK). Rozstrzygnięcie
to zostało poddane kontroli odwoławczej wskutek apelacji, wniesionej w całości na niekorzyść oskarżonych P.K. i R.J
przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w G. Na podstawie art. 427 § 2 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania
karnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.; dalej: KPK) i art. 438 pkt 2 i 3 KPK apelujący podniósł zarzut obrazy
przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia. Wyrażała się w naruszeniu przepisu art. 7 KPK, tj.
naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z 24.6.2021 r., IV Ka 242/21 uchylił
orzeczenie sądu a quo w całości i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
W skardze na wyrok sądu odwoławczego obrońca oskarżonego P.K. zarzucił orzeczeniu sądu ad quem naruszenie
art. 437 § 2 KPK na podstawie art. 539a § 1 i 2 KPK, przez uchylenie wyroku zaskarżonego apelacją i przekazanie
sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w sytuacji powagi rzeczy osądzonej, w związku
z wydaniem skazującego wyroku w sprawie XVI K 161/14 Sądu Okręgowego w P. z 13.4.2016 r. W konkluzji autor
skargi wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego
rozpoznania. Drugi z oskarżonych w sprawie, R.J., nie wniósł skargi na wyrok sądu odwoławczego. Oskarżyciel
publiczny nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do złożenia odpowiedzi na skargę na wyrok sądu
odwoławczego.
Po rozpoznaniu skargi obrońcy na wyrok sądu odwoławczego Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok oraz
przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego skarga na wyrok sądu odwoławczego, wniesiona przez obrońcę uniewinnionego,
okazała się zasadna. Skutkowała ona koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w P.
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Celem nadzwyczajnego środka
zaskarżenia (skargi na wyrok sądu odwoławczego), wprowadzonego do systemu prawa karnego procesowego
w 2016 r., jest usprawnienie postępowania przez wprowadzenie kontroli nad zasadnością orzekania kasatoryjnego
i ograniczenie zbyt pochopnego wydawania rozstrzygnięć przez sądy odwoławcze. Mowa tu o sytuacjach, w których
możliwości związane z uzupełnieniem postępowania dowodowego stwarzają dostateczne warunki do wydania
orzeczenia reformatoryjnego. Podstawy nowego, nadzwyczajnego środka zaskarżenia zostały przez ustawodawcę
określone wąsko. Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK
lub z powodu uchybień określonych w przepisie art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK) przez wyrok Sądu
odwoławczego, którym uchylono wyrok Sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania.
Przesłanki, których zmaterializowanie się uniemożliwia wydanie orzeczenia reformatoryjnego oraz obliguje sąd
odwoławczy do wydania wyroku kasatoryjnego i przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi pierwszej instancji
zostały określone w treści art. 437 § 2 zd. drugie KPK. KPK wymienia wśród nich:
1. wystąpienie którejkolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych wskazanych w art. 439 § 1 KPK;
2. konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego;
3. konieczność procedowania przez sąd odwoławczy w sposób zgodny z dyspozycją reguły ne peius, która
ogranicza procesową dopuszczalność wydania przez sąd ad quem orzeczenia skazującego w układzie
procesowym, w którym Sąd pierwszej instancji uniewinnił oskarżonego.
Przedmiotem kontroli, prowadzonej przez najwyższą instancję sądową w ramach postępowania ze skargi na wyrok
sądu odwoławczego, jest orzeczenie kasatoryjne, objęte skargą na wyrok sądu odwoławczego (art. 539a § 1 KPK).
Poddawane jest ono weryfikacji przez pryzmat uchybień, wskazanych w przepisie art. 539a § 3 KPK, w tym m.in.
z punktu widzenia tego, czy istniały podstawy do przyjęcia, że konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu
w całości. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że badaniu prowadzonemu w toku postępowania nadzwyczajnego,
zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego, nie powinno się nadawać charakteru czysto
formalnego. Innymi słowy kontrola przeprowadzana przez najwyższą instancję sądową nie może się ograniczyć

jedynie do zbadania samego werbalnego powołania się przez sąd odwoławczy na przepis stanowiący podstawę dla
wydania orzeczenia kasatoryjnego, w związku z koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego
w rozumieniu dyspozycji przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Istotne jest nie tylko to, czy w realiach sprawy sąd ad
quem formalnie powołał się na treść przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK, ale także to, czy zaistniały in concreto
przesłanki obligujące do postąpienia w myśl dyspozycji art. 437 § 2 zd. drugie in principio KPK, tj. do uchylenia
orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi a quo.
Obrońca oskarżonego P.K. w skardze skierowanej przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego w P. z 24.6.2021 r.,
uchylającemu wyrok Sądu Rejonowego w G. z 10.11.2020 r. podniósł, że art. 437 § 2 KPK upoważnia do uchylenia
zaskarżonego wyroku Sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania tylko wtedy, gdy konieczne
jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości.
Przyjmuje się, że przeprowadzenie przewodu na nowo w całości jest konieczne wówczas, gdy sposób
przeprowadzenia dowodów przez Sąd a quo dotknięty jest tego typu wadliwościami, że samo częściowe uzupełnienie
postępowania dowodowego przeprowadzeniem dodatkowych dowodów przez instancję odwoławczą byłoby
niewystarczające. Powodem byłyby uchybienia w zakresie sposobu przeprowadzenia całego postępowania
dowodowego przed sądem pierwszej instancji (warunek, o którym mowa w treści przepisu art. 437 § 2 KPK jest
spełniony, gdy całość dowodów nie została wadliwe przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji, por. wyrok SN
z 5.3.2019 r., IV KS 10/19,
). W uchwale Sądu Najwyższego z 22.5.2019 r., I KZP 3/19,
, wskazuje się
na to, że „konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zd. drugie KPK in
fine, jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy
prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego,
uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających
się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji”.
W uzasadnieniu orzeczenia, zaskarżonego skargą na wyrok sądu odwoławczego, Sąd ad quem nie wskazał istnienia
uchybień, przemawiających za ponownym przeprowadzeniem przewodu sądowego. Sąd drugiej instancji w ogóle nie
odwołał się do przesłanki wydania orzeczenia kasatoryjnego, nawiązującej do konieczności przeprowadzenia
przewodu sądowego na nowo w całości (art. 437 § 2 zd. drugie KPK in fine). Nie wspomniał także, że podstawą
wydania orzeczenia kasatoryjnego było przekonanie o konieczności skazania oskarżonych P.K. i R.J. Autor skargi na
wyrok sądu odwoławczego ma rację stwierdzając, że zaskarżony wyrok „został wydany z naruszeniem art. 437 § 23
KPK in fine, który zezwala na uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania tylko wówczas,
gdy jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości”.

Komentarz
Zaprezentowane względy, przemawiające za uchyleniem orzeczenia sądu odwoławczego wobec oskarżonego,
odnoszą się także do drugiego z oskarżonych w sprawie, tj. R.J. Zgodnie z przepisem art. 435 KPK sąd odwoławczy
uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je
uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy
przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz pozostałych. Przepis ten stosuje się odpowiednio w postępowaniu
nadzwyczajnym, wywołanym skargą na wyrok sądu odwoławczego (art. 539f KPK). Powstaje pytanie, czy
odpowiednie stosowanie art. 435 KPK w postępowaniu nadzwyczajnoskargowym oznacza, że dopuszczalne jest
uchylenie orzeczenia również wobec drugiego z oskarżonych, co do którego nie została wniesiona skarga na wyrok
sądu odwoławczego, i co do którego uprawomocniło się orzeczenie kasatoryjne uchylające wyrok Sądu pierwszej
instancji, oraz przekazujące sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Wymaga podkreślenia, że
uchylenie orzeczenia wobec oskarżonego R.J. na podstawie przepisu art. 435 KPK, odpowiednio stosowanego
w postępowaniu nadzwyczajnym, zainicjowanym wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego, nie będzie
stanowiło uchylenia orzeczenia na niekorzyść tego współoskarżonego, co do którego nie została w niniejszej sprawie
wniesiona skarga na wyrok sądu odwoławczego. Jednocześnie takie rozstrzygnięcie sprawi, że nie dojdzie do
negatywnej i niesprzyjającej budowaniu prestiżu wymiaru sprawiedliwości bifurkacji postępowania w sprawie, która
powinna być łącznie rozpoznana z uwagi na istnienie łączności przedmiotowej. Takie rozszczepienie mogłoby
stworzyć ryzyko wydania dwóch odmiennych orzeczeń w przedmiocie odpowiedzialności karnej oskarżonych P.K.
i R.J. w toczących się odrębnie procesach, dotyczących tego samego zdarzenia faktycznego - czynu popełnionego
przez tych oskarżonych, działających we współsprawstwie.

Wyrok Sądu Najwyższego z 3.11.2021 r., V KS 30/21

Kontrola nad zasadnością orzekania kasatoryjnego ma na celu usprawnienie postępowania karnego poprzez wprowadzenie kontroli nad zasadnością orzekania kasatoryjnego i ograniczenie zbyt pochopnego wydawania rozstrzygnięć przez sądy odwoławcze. Skarga na wyrok sądu odwoławczego może być wniesiona wyłącznie z uzasadnionych powodów, określonych w przepisach KPK, co stanowi istotny element kontroli nad prawidłowością postępowania.