Podstawa wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania

Sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania przeciwko M.P. i T.N.-Z. w związku z brakiem znamion wykroczenia. Kasację od tego orzeczenia wniósł Prokurator Generalny, co doprowadziło do uchylenia postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Rejonowy w M. Sąd Najwyższy uznał, że umorzenie postępowania było przedwczesne, a decyzja o jego wznowieniu jest słuszna.

Tematyka: umorzenie postępowania, Sąd Najwyższy, kasacja, brak znamion wykroczenia, postanowienie, Prokurator Generalny

Sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania przeciwko M.P. i T.N.-Z. w związku z brakiem znamion wykroczenia. Kasację od tego orzeczenia wniósł Prokurator Generalny, co doprowadziło do uchylenia postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Rejonowy w M. Sąd Najwyższy uznał, że umorzenie postępowania było przedwczesne, a decyzja o jego wznowieniu jest słuszna.

W razie stwierdzenia okoliczności wyłączających orzekanie po wszczęciu postępowania Sąd wydaje
postanowienie o jego umorzeniu.
Opis stanu faktycznego
M.P. i T.N.-Z. złożonymi 3.2.2020 r. przez Komendanta Powiatowego Policji w M. wnioskami o ukaranie obwinione
zostały o to, że 12.11.2019 r. o g. 8.00 w M., we wspólnym pomieszczeniu kuchni oraz łazienki, działając wspólnie
i w porozumieniu, dokonały uszkodzenia odzieży, kuchenki gazowej, metalowego stołka, drzwi od szafy na łączną
sumę strat 485 zł, na szkodę I.B., tj. o czyn z art. 124 § 1 ustawy z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021
r. poz. 2008 ze zm.; dalej: KW). Po wszczęciu postępowania w sprawie o wykroczenie i połączeniu do wspólnego
rozpoznania spraw obu obwinionych (postanowienie Sądu Rejonowego w M. z 3.2.2020 r.) Sąd meriti
postanowieniem z 6.3.2020 r., II W 63/20, na podstawie art. 62 § 2 ustawy z 24.8.2001 r. Kodeks postępowania
w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 457 ze zm.; dalej: KPW) w zw. z art. 5 § 1 pkt 2 KPW umorzył
postępowanie przeciwko M.P. i T.N.-Z., obwinionym o czyn z at. 124 § 1 KW, wobec stwierdzenia, że czyn nie
zawiera znamion wykroczenia. Postanowienie to uprawomocniło się 2.6.2020 r.
Kasację od wskazanego orzeczenia wniósł 27.8.2020 r., na podstawie art. 110 § 1 KPW, Prokurator Generalny.
Zaskarżył on postanowienie Sądu Rejonowego w M. w całości na niekorzyść obwinionych M.P. i T.N.-Z. zarzucając
„rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art.
62 § 2 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 2 KPW. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Prokuratora
Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu w M.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego, wniesiona na niekorzyść obwinionych
z zachowaniem terminu określonego w art. 110 § 2 KPW, jest zasadna. Trafnie podnosi się w niej zarzut rażącego
naruszenia przez sąd meriti art. 62 § 2 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 2 KPW. Przepis ten przewiduje, że w razie
stwierdzenia okoliczności wyłączających orzekanie po wszczęciu postępowania, sąd wydaje postanowienie o jego
umorzeniu. Tak postąpił Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie uznając, że wobec różnej wartości uszkodzonego mienia
podawanej przez pokrzywdzoną, początkowo na kwotę 485 zł, a następnie wycenionej na 975 zł, w celu ochrony
praw pokrzywdzonej zasadnym było w pierwszym rzędzie przeprowadzenie postępowania o występek z art. 288 § 1
ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.; dalej: KK), a organem właściwym do
przeprowadzenia takiego jest Prokuratura Rejonowa w M. Chodzi o to, że Sąd ten przeoczył, iż umorzenie
postępowania w oparciu o jedną z podstaw określonych w art. 5 § 1 pkt 1 lub 2 KPW wchodzi w rachubę jedynie
wówczas, gdy kwestie istnienia czynu, jego znamion i odpowiedzialności obwinionego nie wymagają dalszego
dowodzenia. Inaczej mówiąc, sąd powinien umorzyć postępowanie w sprawie o wykroczenie w oparciu o negatywne
przesłanki procesowe wynikające z art. 5 § 1 pkt 1 bądź 2 KPW jedynie wówczas, gdyby od razu – w oparciu o akta
sprawy – bez przeprowadzenia dalszego postępowania dowodowego, doszedł do przekonania, że czyn nie zaistniał,
iż w zachowaniu obwinionego brak jest znamion czynu jako wykroczenia, czy wreszcie, że brak jest winy
obwinionego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 2.7.2002 r., IV KKN 264/99; z 7.6.2006 r., II KK 34/06).
Słusznie zauważa autor kasacji, że jest to sytuacja analogiczna do tej, jaka na gruncie procedury karnej przewidziana
została w art. 339 § 3 pkt 1 i 2 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze
zm.; dalej: KPK). Za oczywiste w tym stanie rzeczy należy uznać, że w sytuacji, gdy zebrane dowody nie mają
całkowicie jednoznacznej wymowy i dla dokonania trafnych ustaleń faktycznych konieczne jest prowadzenie
wieloaspektowej, wszechstronnej analizy i krytycznej oceny dowodów, umorzenie postępowania w tym trybie jest
niedopuszczalne (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 13.9.2005., V KK 143/05; z 14.6.2010 r., IV KK 65/10;
z 3.12.2014 r. II KK 155/14).
Tymczasem w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do jednoznacznego stwierdzenia, bez
kontynuowania postępowania dowodowego, że czyn zarzucany obwinionym nie zawiera znamion wykroczenia z art.
124 § 1 KW, a zarazem brak podstaw na tym etapie postępowania do jego umorzenia bez przeprowadzenia
rozprawy. Zasadnie Prokurator Generalny podnosi, że Sąd Rejonowy w M. w uzasadnieniu swego postanowienia nie
wskazał, czym kierował się uznając za prawidłową wycenę szkody podaną przez pokrzywdzoną I.B. na dalszym
etapie czynności wyjaśniających, a zarazem negując wycenę na kwotę 485 zł przedstawioną przez nią podczas
dwóch pierwszych jej przesłuchań przeprowadzonych 12.11.2019 r. Sąd ograniczył się natomiast do stwierdzenia, że
w toku postępowania nie dokonano weryfikacji wysokości szkody podanej przez wyżej wymienioną, wszelako




ostatnia z podniesionych okoliczności nie zwalniała Sądu od konieczności wyjaśnienia rozbieżności w tym
przedmiocie.
I.B. będąc przesłuchaną w charakterze świadka 15.11.2019 r., załączyła do protokołu przesłuchania swoje pismo
zawierające nowe wyliczenie wysokości szkód spowodowanych działaniem obwinionych, przy czym w żaden sposób
nie uprawdopodobniła zasadności przyjętych wyliczeń. Analiza akt sprawy prowadziła zaś do wniosku, że nowa
wyższa wycena wysokości szkody na kwotę 975 zł nie wynikała z podjętych czynności naprawczych przez
pokrzywdzoną, która w ich następstwie dysponowałaby stosownymi rachunkami z tytułu naprawy lub kosztorysami
ich wykonania, a jedynie z jej pisemnego oświadczenia. Należy przy tym wskazać, że takiego uprawdopodobnienia
nie zawierają również wcześniejsze zeznania pokrzywdzonej I.B. Okoliczności te, powinny wzbudzić uzasadnione
wątpliwości Sądu meriti, co do wysokości szkody podanej przez pokrzywdzoną, zważywszy przy tym na wynikający
z protokołu oględzin stan techniczny urządzeń oraz mebli należących do niej i skutkować rozpoznaniem
przedmiotowej sprawy na rozprawie, co niewątpliwie gwarantowałoby możliwość poczynienia prawidłowych ustaleń
faktycznych co do istotnych okoliczności czynu.
Dodatkowo podkreślić należy, że obie obwinione podczas przesłuchania nie przyznały się do stawianego im zarzutu,
a z treści ich wyjaśnień można wyprowadzić wniosek, iż zaprzeczyły twierdzeniom pokrzywdzonej w odniesieniu do
swojego sprawstwa. Okoliczność ta w zestawieniu z zeznaniami pokrzywdzonej, która nie była świadkiem zdarzenia,
a jedynie ujawniła powstałe uszkodzenia, wskazuje na konieczność rozważenia zasadności przyjęcia
współsprawstwa obu obwinionych. Możliwość poczynienia w tym zakresie odmiennych ustaleń, a także w zakresie
wysokości szkody możliwej do przypisania każdej z obwinionych, w przypadku ustalenia, że nie działały one wspólnie
i w porozumieniu, również przemawia za nietrafnością stanowiska Sądu Rejonowego o istnieniu w sprawie ujemnej
przesłanki procesowej, czyniąc je co najmniej przedwczesnym. Powyższe okoliczności nie pozostawiają wątpliwości,
że ewentualne rozstrzygnięcie co do braku znamion wykroczenia z art. 124 § 1 KW w czynie zarzucanym
obwinionym nastąpić powinno po wnikliwej ocenie całości okoliczności przedmiotowej sprawy dokonanej po
przeprowadzeniu przewodu sądowego.

Komentarz
Istniejący w sprawie stan procesowy nie uprawniał Sądu do umorzenia postępowania w oparciu o przepis art. 5 § 1
pkt 2 KPW. Stwierdzenie w toku postępowania w sprawie o wykroczenie, że czyn zarzucany obwinionemu może
stanowić przestępstwo (w niniejszej sprawie określone w art. 288 § 1 KK) uprawnia wprawdzie do umorzenia
postępowania sądowego, lecz w oparciu o regulację art. 5 § 1 pkt 9 KPW. Oczywiste jest, że w sprawach o czyny
określone w Kodeksie karnym organem właściwym do sporządzenia aktu oskarżenia lub zatwierdzenia aktu
oskarżenia sporządzonego przez Policję i wniesienia do Sądu jest prokurator (art. 331 § 1 KPK). Stwierdzenie przez
Sąd, w oparciu o wszechstronnie wyjaśnione okoliczności sprawy, że w czynie objętym wnioskiem o ukaranie
występują znamiona przestępstwa a nie wykroczenia skutkować powinno umorzeniem postępowania z uwagi na
wystąpienie ujemnej przesłanki procesowej określonej w art. 5 § 1 pkt 9 KPW i to wyłącznie postępowania sądowego,
co nie zamyka drogi do przeprowadzenia postępowania w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania karnego i nie
rodzi stanu res iudicata.

 Jest to tym bardziej oczywiste i jednocześnie świadczące o istotnym wpływie podniesionego w kasacji uchybienia na
treść zaskarżonego postanowienia, jeżeli zważy się na możliwości jakie mogą w takiej sytuacji procesowej zaistnieć
w postępowaniu prowadzonym przez prokuraturę wskutek zawiadomienia jej o treści wydanego w niniejszej sprawie
orzeczenia. Wszak przeprowadzone postępowanie przygotowawcze doprowadzić może do ponownej konkluzji, że
wysokość wyrządzonej w mieniu pokrzywdzonej szkody nie przekracza 500 zł. Takie ustalenia mogą zostać również
poczynione przez Sąd po przeprowadzeniu postępowania zainicjowanego aktem oskarżenia o czyn z art. 288 § 1 KK.
W obu tych wypadkach, z uwagi na treść rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w M. zawartego w zaskarżonym
postanowieniu, nie byłoby już możliwe w pierwszym wypadku skierowanie wniosku o ukaranie M.P. i T.N.-Z.
o wykroczenie z art. 124 § 1 KW, a w drugim orzeczenie przez Sąd w oparciu o przepis art. 400 § 1 KPK, gdyż
stałaby temu na przeszkodzie ujemna przesłanka procesowa określona w art. 5 § 1 pkt 8 KPW – powaga rzeczy
osądzonej. Całokształt poczynionych rozważań prowadzi do twierdzenia, że decyzja Sądu Najwyższego jest słuszna.


Postanowienie Sądu Najwyższego z 24.1.2022 r., III KK 269/20.







Postanowienie Sądu Najwyższego z 24.1.2022 r. III KK 269/20 dotyczyło umorzenia postępowania przeciwko M.P. i T.N.-Z. z brakiem znamion wykroczenia. Decyzja została uchylona, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia. Sąd Najwyższy uznał, że umorzenie postępowania było przedwczesne i niezgodne z przepisami procesowymi.