Konieczność wyeliminowania rażących uchybień prawnych jako podstawa kasacji

Tematyka: postępowanie kasacyjne, rażące uchybienia prawne, wyrok sądu, kasacja, SN, art. 535 § 3 KPK, art. 7 KPK

Postępowanie kasacyjne nie jest trzecią instancją, powtarzającą zwykłe postępowanie odwoławcze. Stanowi
rozpoznanie nadzwyczajnego środka zaskarżenia w celu wyeliminowania rażących uchybień prawnych, które
dodatkowo mogły mieć istotny wpływ na treść orzeczenia.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 22.12.2020 r., VII K 138/20, M.K. został uznany za winnego czynu z art. 207 § 1
ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.; dalej: KK), za który wymierzono mu karę 10
miesięcy pozbawienia wolności. Powyższy wyrok Sądu I instancji został zaskarżony osobistą apelacją oskarżonego,
który zaskarżył go w całości. Zarzucił mu: naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 207 § 1 KK,
oraz obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia: art. 7 ustawy
z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm. dalej: KPK) i art. 5 § 2 KPK.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie go o od zarzucanego mu czynu lub o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu apelacji
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 28.4.2021 r., II Ka 69/21, utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Kasację od powyższego prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego M.K. Zaskarżył go
w całości, zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 7
KPK i prawa materialnego przez zastosowanie art. 207 § 1 KK, w sytuacji braku znamion czynu zabronionego.
W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o uchylenie obu wyroków wydanych w sprawie i uniewinnienie M.K.,
a przypadku nieuznania skazania za oczywiście niesłuszne - o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W kasacji zawarto także wniosek o wstrzymanie wykonania
zaskarżonego wyroku do czasu jej rozpoznania. W pisemnej odpowiedzi na kasację Zastępca Prokuratora
Rejonowego w P. wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadną. Po jej rozpoznaniu SN postanowił oddalić
kasację jako oczywiście bezzasadną.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co umożliwiło jej rozpoznanie na posiedzeniu w trybie art.
535 § 3 KPK. Kasacja obrońcy skazanego M.K. miała charakter polemiczny. Obrońca skazanego w tym
nadzwyczajnym środku zaskarżenia podjął próbę przekonania SN, że sądy powszechne nie powinny wierzyć
zeznaniom pokrzywdzonych, zaś głównym powodem dla takiego postępowania powinno być to, że „spożywają
alkohol praktycznie codziennie”. Składając wyjaśnienia mogli być pod wpływem alkoholu, o czym miały świadczyć
podpisy pod protokołami zeznań. Wobec takiego sformułowania zarzutów SN przypomniał, że postępowanie
kasacyjne nie jest trzecią instancją, powtarzającą zwykłe postępowanie odwoławcze, ale stanowi rozpoznanie
nadzwyczajnego środka zaskarżenia w celu wyeliminowania rażących uchybień prawnych, które dodatkowo mogły
mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. W toku tego postępowania z założenia nie dokonano zatem kontroli
poprawności oceny poszczególnych dowodów, nie weryfikowano zasadności ustaleń faktycznych i nie badano
współmierności orzeczonej kary (zob. postanowienie SN z 11.3.2021 r., IV KK 21/21,
).
Dwa pierwsze zarzuty kasacyjne były oczywiście bezzasadne. Rozpoznając apelację ówczesnego oskarżonego, Sąd
odwoławczy zrealizował standard wymagany przez art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 7 KPK w odniesieniu do wszystkich
środków dowodowych, wskazanych w tych zarzutach kasacyjnych. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd
Okręgowy zwięźle, ale prawidłowo odniósł się do zarzutów podniesionych w apelacji. Należy przypomnieć, że
pierwszy z zarzutów apelacji dotyczył obrazy art. 207 § 1 KK i koncentrował się wyłącznie wokół rzekomej
jednorazowości negatywnego zachowania M.K. Sąd odwoławczy prawidłowo wykazał, dlaczego słuszne jest
ustalenie Sądu I instancji, że działanie skazanego nie miało charakteru jednorazowego, ale przybierało różne formy.
Były to zachowania w postaci wyzwisk, wszczynania awantur, wyganiania z domu, uderzania w twarz oraz kopania
w brzuch pokrzywdzonej M.K., rozciągnięte w czasie i powtarzalne. Zarówno charakter zachowań skazanego, jak
i ich umiejscowienie w czasie (po powrocie skazanego z zakładu karnego), wynika wprost z zeznań pokrzywdzonych.
Toteż zaaprobowanie przez Sąd Okręgowy ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji w tym zakresie w żadnym
wypadku nie mogło być uznane za rażące naruszenie zasad kontroli odwoławczej.
Drugi z zarzutów apelacji dotyczył błędnej oceny dowodów, a mianowicie zeznań pokrzywdzonych oraz wyjaśnień
skazanego. Po rozważeniu tego zarzutu Sąd odwoławczy zaaprobował ocenę dowodów przeprowadzoną przez Sąd
Rejonowy, wyjaśniając przy tym, dlaczego ją podziela. W odniesieniu do zeznań M.K. słusznie podniósł, że znana
jest motywacja zmiany jej zeznań na rozprawie. Powodem była chęć pomocy synowi, próba ochronienia go przed

surową karą i zmiana jego postawy na co dzień. Sąd I instancji dokonał obszernej analizy tej motywacji
i przekonująco wyjaśnił, dlaczego nie dał wiary części zeznań M.K., złożonych w czasie rozprawy. W tych
okolicznościach podzielenie przez Sąd Okręgowy oceny zeznań tego świadka w kontekście motywacji do ich zmiany,
wspartej dodatkowo wnioskami z opinii biegłego psychologa, w żadnym wypadku nie może być uznane za arbitralne.
Dodatkowo należy uwzględnić fakt, że pokrzywdzona w toku rozprawy 7.12.2020 r. ostatecznie potwierdziła przebieg
wydarzeń, zrelacjonowanych w postępowaniu przygotowawczym. Sąd Okręgowy wskazał, że złożone w dochodzeniu
zeznania pokrzywdzonej znajdowały potwierdzenie w zeznaniach A.K. i E.K.
Zarzucony brak wywołania opinii biegłego grafologa nie był przedmiotem apelacji, toteż tej kwestii nie może dotyczyć
zarzut obrazy art. 433 § 2 KPK, nakazującego wnikliwe rozpoznanie wszelkich zarzutów i wniosków apelacji.
Zarówno w zarzucie kasacji, jak i jej uzasadnieniu wyeksponowano okoliczność, że oboje pokrzywdzeni „mają
problem z alkoholem” i spożywają go praktycznie cały czas. Jest tam też zawarta sugestia, że sami mogli sobie
zrobić krzywdę z powodu zachwianej równowagi. Obrońca cytuje przy tym fragmenty zeznań pokrzywdzonego P.S.
i pokrzywdzonej, w których potwierdzają częste spożywanie alkoholu. W tym kontekście trzeba stanowczo podkreślić
dwie kwestie. Po pierwsze kwestia spożywania alkoholu przez pokrzywdzonych była w polu widzenia Sądów
orzekających w sprawie, o czym świadczy przebieg ich przesłuchania na rozprawie 7.12.2020 r. Po drugie oboje
pokrzywdzeni byli przesłuchiwani przy udziale psychologa, który w wydanych opiniach podkreślił, że ma świadomość
nadużywania przez nich alkoholu. Jednocześnie jednak kategorycznie wskazał, że posiadają oni umiejętność
przechowywania zapamiętywanych treści, nie wykazują deficytów w sferze poznawczej oraz istotnych objawów
w zakresie zafałszowania pamięci w procesie przechowywania i odtwarzania postrzeżeń, nie przejawiają także
tendencji do uzupełniania luk pamięciowych, powstałych po upojeniach alkoholowych, innymi treściami,
fantazjowania czy konfabulacji.
Aprobując ocenę dowodów, dokonaną przez Sąd I instancji, Sąd odwoławczy zaakceptował jednocześnie ocenę
wyjaśnień M.K. W odniesieniu do oceny tego dowodu kontrola odwoławcza przeprowadzona przez Sąd Okręgowy
także była poprawna. Trzeba podkreślić, że w swoich wyjaśnieniach skazany dwukrotnie formalnie i częściowo
potwierdził dopuszczenie się przypisanych mu zachowań. Przyznał, że nadużywając alkoholu, zwracał się wulgarnie
wobec pokrzywdzonych i uderzył matkę w twarz. Jego wyjaśnienia, uznane w tym zakresie za wiarygodne, stały się
podstawą ustaleń faktycznych w sprawie. Sąd Rejonowy rzetelnie uzasadnił, dlaczego nie dał wiary tym
wyjaśnieniom w całości. Uwzględniając cały materiał dowodowy, Sąd Okręgowy słusznie nie dopatrzył się naruszenia
dyspozycji art. 7 KPK przy dokonywaniu oceny tych wyjaśnień. Trzeci z zarzutów kasacyjnych, mimo ujęcia go jako
zarzut obrazy prawa materialnego, jest w rzeczywistości zarzutem błędu w ustaleniach faktycznych. Skarżący
kwestionuje bowiem przypisanie skazanemu odpowiedzialności karnej za czyn z art. 207 § 1 KK w oparciu
o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, a więc sugeruje, że Sądy błędnie ustaliły, iż popełnił on przypisane
mu przestępstwo. Zarzut tylko formalnie wskazujący na naruszenie prawa materialnego, a faktycznie kwestionujący
dokonane w sprawie ustalenia faktyczne, musiał być uznany za oczywiście bezzasadny (por. postanowienie SN
z 18.10.2017 r., IV KK 278/17,
). Podsumowując, wszystkie zarzuty kasacyjne okazały się oczywiście
bezzasadne, tym samym kasację należało oddalić w trybie art. 535 § 3 KPK. Wobec takiego rozstrzygnięcia zbędne
stało się rozpoznanie wniosku o wstrzymanie wykonania wyroku zaskarżonego kasacją.

Komentarz
Jest oczywiste, że rozpoznając kasację, SN nie dokonuje samodzielnej oceny poszczególnych dowodów. W razie
podniesienia takiego zarzutu ma jednak obowiązek sprawdzić, czy Sąd odwoławczy nie zaaprobował oceny tych
dowodów rażąco sprzecznej z dyspozycją art. 7 KPK. Taka sytuacja nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.
Należy podkreślić, że w kasacji zastosowano metodę cytowania fragmentów zeznań świadków, które miały
dyskredytować wartość dowodową depozycji poszczególnych osób przesłuchiwanych. Nie budzi wątpliwości, że
decyzja SN jest słuszna.

Postanowienie SN z 4.1.2022 r., II KK 549/21,

Rozpoznając kasację, SN nie dokonuje samodzielnej oceny poszczególnych dowodów. W razie podniesienia zarzutu musi sprawdzić, czy Sąd odwoławczy nie zaaprobował oceny tych dowodów rażąco sprzecznej z dyspozycją art. 7 KPK. W niniejszej sprawie decyzja SN była słuszna.