Podstawa orzeczenia obowiązku naprawienia szkody

Przepis art. 46 § 1 KK reguluje orzeczenie obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w przypadku skazania. Oskarżony D.M. został uznany winnym i wymierzono mu kary grzywny. Kasacja Prokuratora Generalnego doprowadziła do uchylenia części wyroku przez SN. Sąd I instancji będzie ponownie rozpatrywał sprawę w zakresie środka kompensacyjnego zadośćuczynienia.

Tematyka: przepis art. 46 § 1 KK, obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie, skazanie, kara grzywny, kasacja Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy, rażące naruszenie, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, SN, V KK 469/21

Przepis art. 46 § 1 KK stanowi, że w razie skazania Sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej
osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia w całości albo
w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Opis stanu faktycznego
D.M. został oskarżony o to, że:
1. 12.4.2020 r. w S. oraz P. znieważył słowami powszechnie uznanymi za obelżywe funkcjonariusza Policji, mł.
asp. R.B., podczas i w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych, tj. o czyn z art. 226 § 1 KK;
2. 12.4.2020 r. w S. oraz P. znieważył słowami powszechnie uznanymi za obelżywe ratowników medycznych, T.M.
oraz B.T., podczas i w związku z pełnieniem przez nich obowiązków służbowych, tj. o czyn z art. 226 § 1 KK;
3. 12.4.2020 r. w S. i P. groził pozbawieniem życia T.M. oraz B.T., przy czym groźby te wzbudziły
w pokrzywdzonych uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, tj. o czyn z art. 190 § 1 KK.
Na podstawie art. 335 § 1 KPK prokurator złożył wniosek o skazanie oskarżonego D.M. bez przeprowadzania
rozprawy i wydanie wyroku na posiedzeniu, wnosząc o wymierzenie uzgodnionych z nim kar:
1. na podstawie art. 226 § 1 KK: dwukrotnie (za dwa ww. przestępstwa) kar grzywny w wymiarze 50 stawek
dziennych po 10 zł każda stawka;
2. na podstawie art. 190 § 1 KK: kary grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych po 10 zł każda;
3. orzeczenie kary łącznej w wymiarze 130 stawek dziennych po 10 zł każda stawka.
SR w K. wyrokiem z 7.10.2020 r., II K 558/20, uznał oskarżonego D.M. za winnego obu przestępstw z art. 226 § 1
KK, i za każde z nich wymierzył grzywny w wysokości po 50 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na
kwotę 10 zł. Ponadto uznał oskarżonego za winnego czynu z art. 190 § 1 KK i za to wymierzył mu grzywnę
w wysokości 30 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł. Na podstawie art. 85 § 1 i 2 KK
i art. 86 § 1 i 2 KK Sąd połączył jednostkowe kary grzywny i wymierzył oskarżonemu karę łączną grzywny
w wysokości 130 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł, przy czym na podstawie art. 63
§ 1 KK na poczet tej kary zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od 12.4.2020 r.
do 13.4.2020 r. Przyjął, że jeden dzień zatrzymania jest równoważny dwóm dziennym stawkom grzywny. Na
podstawie art. 624 § 1 KPK oskarżonego zwolniono od zapłaty kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron postępowania i uprawomocnił się 15.10.2020 r. bez
postępowania odwoławczego. Na podstawie art. 521 § 1 KPK Prokurator Generalny zaskarżył powyższy wyrok
kasacją na niekorzyść skazanego D.M. w zakresie orzeczenia o karze. Zgodnie z art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK
oraz art. 537 § 1 i 2 KPK zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 343 § 3 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, polegające na uwzględnieniu wadliwego
wniosku prokuratora o skazanie D.M. bez przeprowadzenia rozprawy. Złożony wniosek nie zawierał postulatu
orzeczenia obligatoryjnego w stosunku do pokrzywdzonych B.T. i T.M. środka kompensacyjnego w postaci
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie po 1 tys. zł, co skutkowało rażącym naruszeniem przepisu prawa
materialnego przez zaniechanie orzeczenia wymienionych środków kompensacyjnych, mimo złożenia przez
pokrzywdzonych wniosków w tym przedmiocie, a mianowicie art. 46 § 1 KK. Formułując powyższy zarzut, Prokurator
Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie SR w K. do
ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego, wniesionej na niekorzyść skazanego, SN
uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i sprawę w tym zakresie przekazał SR w K. do
ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja Prokuratora Generalnego była oczywiście zasadna i należało ją uwzględnić w trybie art. 535 § 5
KPK na posiedzeniu bez udziału stron. Autor kasacji słusznie wskazał, że SR w K. dopuścił się rażącego i mającego
istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 3
KPK i art. 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, polegającego na uwzględnieniu wadliwego wniosku prokuratora
o skazanie D.M. bez przeprowadzenia rozprawy. Z akt sprawy wynika, że pokrzywdzeni B.T. i T.M., przesłuchani
w charakterze świadków, złożyli wnioski o zadośćuczynienie za doznane krzywdy w wysokości po 1 tys. zł.

Przepis art. 46 § 1 KK stanowi, że w razie skazania Sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby
uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia w całości albo w części szkody
wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Z określonego powodu orzeczenie tego
środka kompensacyjnego było w niniejszej sprawie dla Sądu obligatoryjne. Tymczasem nie zwrócił on uwagi na fakt,
że wniosek o wydanie wyroku skazującego w trybie art. 335 § 1 KPK nie zawierał postulatu orzeczenia
obligatoryjnego w stosunku do wymienionych pokrzywdzonych środka kompensacyjnego w postaci zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę, w kwotach po 1 tys. zł, mimo złożenia odpowiednich wniosków przez pokrzywdzonych.
W realiach niniejszej sprawy brak było więc podstaw do uwzględnienia wniosku prokuratora, złożonego w trybie art.
335 § 1 KPK. Uwzględniając wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego D.M., SR dopuścił się
naruszenia art. 343 § 3 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK wskutek zaakceptowania go w części dotyczącej kary.
Podkreślenia wymaga, że w razie złożenia przez prokuratora wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy na
podstawie art. 335 § 1 lub § 2 KPK na Sądzie spoczywa obowiązek przeprowadzenia kontroli tego wniosku nie tylko
z punktu widzenia formalnego, lecz także z punktu widzenia zgodności z przepisami obowiązującego prawa
materialnego. W szczególności Sąd powinien zbadać zgodność wszystkich propozycji zawartych we wniosku
z regułami obowiązującego prawa materialnego, w tym również dokonać właściwej oceny proponowanych kar. Nie
wolno mu zaakceptować warunków porozumienia, uzgodnionych wprawdzie między prokuratorem i oskarżonym, ale
naruszających przepisy prawa materialnego. Stwierdzenie, że treść wniosku pozostaje w sprzeczności z prawem
materialnym lub narusza prawo procesowe, obliguje Sąd meriti do wskazania stronom konieczności dokonania
odpowiednich zmian. W przypadku braku akceptacji dla tych modyfikacji ze strony podmiotów uprawnionych do
zajmowania stanowiska w tej materii, sprawa powinna podlegać rozpoznaniu na zasadach ogólnych, bądź
w zależności od trybu, w jakim ów wniosek został złożony, należy zwrócić ją prokuratorowi - art. 343 § 3 i § 7 KPK
(zob. wyroki SN z: 24.2.2021 r., V KK 503/20,
; z 26.2.2021 r., I KK 10/20,
; z 25.6.2015 r., II KK
144/15,
; z 25.9.2012 r., IV KK 163/12,
). Kontrola złożonego wniosku powinna się odbyć także pod
kątem tego, czy art. 46 KK został prawidłowo zastosowany – i to zarówno co do okoliczności złożenia wniosków
o zadośćuczynienie, jak i co do wysokości samego zadośćuczynienia (zob. wyroki SN: z 30.12.2020 r., II KK 302/20,
; z 15.12. 2015 r., V KK 378/15,
).
Uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na niekorzyść skazanego, na mocy art. 537 § 2 KPK SN
uchylił zaskarżony wyrok w zakresie orzeczenia o karze i przekazał sprawę w tej części do ponownego rozpoznania
SR w K. Procedując powtórnie w zakresie wynikającym z niniejszego wyroku, za zgodą oskarżonego Sąd I instancji
podejmie na posiedzeniu próbę konwalidowania przez prokuratora złożonego wniosku w części związanej ze
środkiem kompensacyjnym w postaci zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 343 § 3 KPK), a w wypadku braku
w tym przedmiocie konsensusu, postąpi po myśli art. 343 § 7 KPK. Orzeczenie o wydatkach wynika z treści art. 638
KPK.

Komentarz
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że powinnością orzekającego SR w K. było zbadanie
wniosku prokuratora zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym, mimo zaakceptowania przez
oskarżonego D.M. warunków skazania, przedstawionych przez prokuratora. W tym stanie rzeczy orzekający
w sprawie SR nie miał podstaw do uwzględnienia wniosku prokuratora o skazanie D.M. w trybie konsensualnym.
Zgodnie z przepisem art. 343 § 3 KPK powinien uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez
prokuratora niezbędnej zmiany, zaakceptowanej oczywiście przez oskarżonego, bądź zwrócić sprawę prokuratorowi
(art. 343 § 7 KPK). Uwzględniając wniosek prokuratora i wydając wyrok w tym trybie, Sąd rażąco naruszył zarówno
art. 343 § 3 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, jak i regulację prawa karnego materialnego w postaci art. 46 § 1 KK.
Nie ma najmniejszych wątpliwości, że decyzja SN, wydana na podstawie trafnego wniosku kasacyjnego Prokuratora
Generalnego, jest par excellence słuszna.

Wyrok SN z 16.2.2022 r., V KK 469/21

Wyrok SN z 16.2.2022 r., V KK 469/21, potwierdził rażące naruszenie przepisów prawa procesowego przez Sąd w K. w kontekście wniosku prokuratora o skazanie D.M. bez uwzględnienia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Decyzja SN została uznana za słuszną.