Podstawa wywiedzenia kasacji
W kasacji należy wykazać uchybienie sądu odwoławczego o randze bezwzględnej podstawy odwoławczej lub rażące naruszenie prawa, motywując zarzucane naruszenie prawa mogące wpłynąć istotnie na orzeczenie. Przedstawiono analizę stanu faktycznego oraz argumenty pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N. dotyczące uchybień Sądu w rozpoznaniu społecznej szkodliwości czynu.
Tematyka: kasacja, sąd odwoławczy, uchybienie, naruszenie prawa, społeczna szkodliwość czynu, błąd w ustaleniach faktycznych, nadzwyczajny środek zaskarżenia
W kasacji należy wykazać uchybienie sądu odwoławczego o randze bezwzględnej podstawy odwoławczej lub rażące naruszenie prawa, motywując zarzucane naruszenie prawa mogące wpłynąć istotnie na orzeczenie. Przedstawiono analizę stanu faktycznego oraz argumenty pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N. dotyczące uchybień Sądu w rozpoznaniu społecznej szkodliwości czynu.
W kasacji trzeba wykazać, że to sąd odwoławczy popełnił uchybienie o randze bezwzględnej podstawy odwoławczej (uchybienia wymienione w art. 439 KPK), albo w inny sposób rażąco naruszył prawo. Należy także umotywować, iż zarzucane w kasacji naruszenie prawa mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego kasacją orzeczenia sądu odwoławczego. Opis stanu faktycznego P.T. został oskarżony o to, że 3.7.2018 r. w G. dokonał uszkodzenia kamery szpiegowskiej przez wyrwanie jej przewodów zasilania, powodując straty w kwocie 590 zł na szkodę M.N., to jest popełnienie przestępstwa określonego w art. 288 § 1 KK. SR w G. wyrokiem z 13.8.2020 r., II K 1390/18, uniewinnił oskarżonego P.T. od popełnienia zarzucanego mu czynu. Wyrok ten zaskarżył pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego M.N. W apelacji zarzucił obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 KPK i art. 410 KPK, art. 5 § 2 KPK, a także art. 366 § 1 KPK w zw. z art. 167 KPK, w zw. z art. 193 § 1 KPK. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Po rozpoznaniu apelacji SO w G. wyrokiem z 26.3.2021 r., V Ka 310/21, uchylił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 KPK umorzył postępowanie wobec znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu. Od wyroku SO w G. kasację złożył pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, zaskarżając go w całości na niekorzyść P.T. Zarzucił rażącą obrazę art. 1 § 2 KK w zw. z art. 17 § 1 pkt 3 KPK, art. 115 § 2 KK, a także art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 437 § 1 i § 2 KPK. Podnosząc zarzuty, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji. Prokurator Prokuratury Rejonowej w G. w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego SN oddalił kasację jako oczywiście bezzasadną. Uzasadnienie SN Zdaniem SN w realiach niniejszej sprawy za zasadne należało uznać stanowisko Prokuratora Prokuratury Rejonowej w G., zaprezentowane w pisemnej odpowiedzi na kasację pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N., gdyż kasacja ta była oczywiście bezzasadna w rozumieniu art. 535 § 3 KPK. W polskim systemie prawnym kasacja strony zaliczana jest do nadzwyczajnych środków zaskarżenia, i jak to jasno wynika z normujących ją przepisów ustawy procesowej, może być skierowana wyłącznie przeciwko orzeczeniu sądu odwoławczego. W kasacji trzeba wykazać, że to sąd odwoławczy popełnił uchybienie o randze bezwzględnej podstawy odwoławczej (uchybienia wymienione w art. 439 KPK), albo w inny sposób rażąco naruszył prawo, a także wykazać, iż zarzucane w kasacji naruszenie prawa mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego kasacją orzeczenia sądu odwoławczego (czyli iż uniknięcie przez sąd odwoławczy ewentualnych uchybień, na które wskazuje kasacja, musi nieodzownie stwarzać realną perspektywę wydania orzeczenia odmiennego w swojej treści, niż orzeczenie zaskarżone kasacją). W kasacji nie jest dopuszczalne podnoszenie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia. W kasacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N. zarzucono rażącą obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 1 § 2 KK oraz art. 115 § 2 KK. W rzeczywistości te zarzuty kasacyjne to klasyczne zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia. Z uzasadnienia kasacji wynika, że zdaniem pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N. dokonano uproszczonej oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu. Wartość szkody nie powinna być głównym kryterium oceny wpływającej na niską społeczną szkodliwość popełnionego przez sprawcę czynu. Według pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego stopień zawinienia P.T. jest wyższy, gdyż jako doświadczona życiowo świadoma osoba okazał brak poszanowania dla mienia należącego do oskarżyciela posiłkowego. Zdaniem Autora kasacji oskarżony powinien w pierwszej kolejności zażądać zaprzestania nagrywania, a nie podejmować czynności, które w konsekwencji spowodowały uszkodzenie kamery. Pełnomocnik podniósł, że SO w G., działający jako Sąd odwoławczy, nie dokonał badania wszystkich kryteriów oceny społecznej szkodliwości czynu wskazanych w art. 115 § 2 KK, a w szczególności wagi naruszonych obowiązków oraz stopnia naruszenia reguł ostrożności, a zwłaszcza nie uwzględnił znacznego stopnia wątpliwej motywacji sprawcy i obowiązku poszanowania cudzego mienia. Wyżej wskazano, że nie jest dopuszczalne podnoszenie w kasacji zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia. Należy przy tym zauważyć, iż błąd w ustaleniach faktycznych występuje w postaci tzw. błędu wadliwej ewaluacji (ustaleń dokonano w oparciu o całość materiału dowodowego, jednakże materiał ten został wadliwie oceniony), lub tzw. błędu braku (przyjęto ustalenia pomijając określone fakty wynikające z materiału dowodowego). Z reguły zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia następuje, jeżeli sąd błędnie ustalił stan faktyczny i do tak ustalonego stanu zastosował przepis, który przy prawidłowych ustaleniach, miałby zastosowanie (por. np. postanowienia SN: z 8.1.2002 r., V KKN 214/01, ; z 6.2.2006 r., II KK 407/06; M. Bielski, Zasady konstruowania zarzutów apelacyjnych opartych na względnych przyczynach odwoławczych, (w:) P. Hofmański, (red.), Fiat iustitia pereat mundus. Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego Stanisławowi Zabłockiemu z okazji 40 – lecia pracy zawodowej, Warszawa 2014, s. 43 – 46). Na marginesie przypomnieć należy, że w doktrynie prezentowano trzy stanowiska w przedmiocie tego, jakie elementy składają się na społeczną szkodliwość czynu. Według pierwszej koncepcji, czyli ujęcia obiektywnego (przedmiotowego) przyjmowano, że o społecznej szkodliwości czynu decydują tylko okoliczności zewnętrzne tj. elementy zaliczane do strony przedmiotowej i przedmiotu przestępstwa (np. rodzaj i charakter naruszonego dobra prawnego czy rodzaj szkody). Z kolei zgodnie z tzw. ujęciem całościowym o społecznej szkodliwości czynu decydowały okoliczności związane z czynem oraz dotyczące sprawcy, uwzględniane przy wymiarze kary, chociaż niepozostające w bezpośrednim związku z czynem. Natomiast według tzw. koncepcji kompleksowej (przedmiotowo- podmiotowej) przy ocenie społecznej szkodliwości uwzględniać należy zarówno elementy przedmiotowe, jak i elementy podmiotowe (por. R. Stefański, Prawo karne materialne część ogólna, Warszawa 2008, s. 92-94). W doktrynie podkreśla się, iż spory na temat okoliczności wpływających na ujemną zawartość czynu przerwał ustawodawca w 1997 r., wprowadzając do KK określenie tych okoliczności, które odpowiadają założeniom koncepcji kompleksowej. O stopniu społecznej szkodliwości mają zatem decydować wyłącznie okoliczności związane z czynem, i to zarówno natury przedmiotowej, jak i podmiotowej (por. W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, s. 310 – 312). Kodeks karny przewiduje trzy kolejne poziomy społecznej szkodliwości czynu: • znikomy (por. art. 1 § 2 KK, art. 100 KK); • nieznaczny (por. art. 59 KK, art. 66 § 1 KK); • znaczny (por. art. 94 § 1 KK). Znikoma szkodliwość społeczna czynu to kategoria wybitnie ocenna, nie da się ściśle określić w ustawie, kiedy taka znikomość zachodzi (por. Z. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2010, s. 144 – 145). Oczywistym przy tym jest, że ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu może nastąpić wyłącznie po wcześniejszym stwierdzeniu, że zachowanie sprawcy w aspekcie realizacji znamion przedmiotowych, jak i zawinienia stanowi przestępstwo (por. wyrok SN z 17.12.2008 r., III KK 372/08, ). W orzecznictwie podkreśla się przy tym, że art. 115 § 2 KK, który zawiera zamknięty katalog kryteriów oceny stopnia szkodliwości społecznej czynu, nie pozostawia wątpliwości, że dominujące znaczenie mają okoliczności z zakresu strony przedmiotowej, do której dołączono tylko dwie przesłanki strony podmiotowej (postać zamiaru i motywację sprawcy), a pominięto natomiast okoliczności związane z samym podmiotem czynu, tj. sprawcą, takie jak: wiek, opinia, właściwości i warunki osobiste, które wpływają na wymiar kary (por. np. wyrok SN z 25.6.2008 r., V KK 1/08, ). Kierując się przedstawionymi motywami, z mocy art. 537 § 1 KPK i art. 535 § 3 KPK, SN rozstrzygnął jak w postanowieniu. Komentarz Poza zaprezentowanymi argumentami warto wskazać, że podniesiony w kasacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego M.N. zarzut rażącej obrazy przepisów art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 437 § 1 i § 2 KPK również nie był zasadny. Odnosząc się do tego zarzutu, przede wszystkim należy zauważyć, że przepis art. 433 § 2 KPK, którego obrazy przecież w kasacji nie zarzucono, nakłada na Sąd odwoławczy obowiązek rozważenia, co do zasady, wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w środku odwoławczym. Rozważanie to „zastanawianie się nad jakimś zagadnieniem”, zaś rozważyć to „rozpatrzyć jakąś sprawę, jakieś zagadnienie, zastanowić się nad czymś, przemyśleć coś” (M. Szymczak, red., Słownik języka polskiego, Tom III, Warszawa 1981, s. 127). Sąd odwoławczy wziął pod uwagę fakt, że SR nie dokonał wnikliwej analizy całości zgromadzonego materiału dowodowego, czym uchybił podstawowym zasadom procesu, narażając się przy tym na zarzut „dowolności” w toku oceny dowodów zebranych w sprawie. Swoje stanowisko Sąd odwoławczy oparł o całokształt ujawnionych dowodów, ocenił je obiektywnie, zgodnie z kryteriami wyrażonymi w art. 7 KPK, i merytorycznie uzasadnił. Wobec potwierdzenia zasadności zarzutów apelacji, Sąd odwoławczy słusznie uchylił zaskarżony wyrok w całości i umorzył postępowanie z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu. Postanowienie SN z 10.3.2022 r., V KK 67/22
Kasacja stanowi nadzwyczajny środek zaskarżenia wyłącznie orzeczeń sądu odwoławczego. Uzasadnienie SN wskazuje na zasadność uchylenia wyroku sądu odwoławczego ze względu na znikomą szkodliwość czynu. Podniesione zarzuty kasacyjne dotyczą głównie błędów w ustaleniach faktycznych, których nie można podnosić w kasacji.