Podstawa skuteczności skargi na wyrok sądu odwoławczego

Zgodnie z art. 539a § 3 KPK skuteczność skargi od wyroku sądu odwoławczego jest uzależniona od wykazania naruszenia art. 437 KPK lub wystąpienia przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 KPK. Publikacja analizuje przypadki uchylenia wyroku sądu odwoławczego oraz konieczność ponownego rozpoznania sprawy. Apelacja prokuratora i odpowiedź obrońcy są omówione w kontekście zastosowania przepisów KPK.

Tematyka: skuteczność skargi, art. 539a KPK, naruszenie art. 437 KPK, przyczyna odwoławcza, art. 439 § 1 KPK, uchylenie wyroku sądu odwoławczego, ponowne rozpoznanie sprawy, apelacja prokuratora, odpowiedź obrońcy, Sąd Najwyższy, błędy w ocenie dowodów

Zgodnie z treścią art. 539a § 3 KPK skuteczność skargi od wyroku sądu odwoławczego, będącej
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, jest uzależniona od wykazania, że wydanie przez sąd odwoławczy
orzeczenia kasatoryjnego naruszało art. 437 KPK, a zatem że nie zachodziła konieczność przeprowadzenia
na nowo przewodu w całości lub nie zachodził wypadek określony w art. 454 KPK, albo że przy wydaniu tego
orzeczenia wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 KPK.
Opis stanu faktycznego
Wojskowy Sąd Garnizonowy w W. wyrokiem z 11.3.2021 r., Sg. 26/19, uniewinnił oskarżonego W.S. od zarzucanego
mu czynu, tj. tego, że 22.6.2017 r. na terenie stacji diagnostycznej „M-L” w R. nakłaniał diagnostę do poświadczenia
nieprawdy w dowodach rejestracyjnych przyczep wojskowych co do okoliczności przeglądów technicznych, które
miały znaczenie prawne, tj. przestępstwa z art. art. 18 § 2 KK w zw. z art. 271 § 1 KK. Wyrokiem tym został
uniewinniony również S.R., któremu zarzucano popełnienie przestępstwa z art. 271 § 1 KK polegającego na tym, że
22.6.2017 r. na terenie stacji diagnostycznej „M-L” w R. poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie
prawne w dowodach rejestracyjnych, w zakresie wykonania przeglądów technicznych.
Apelację od wyroku wniósł prokurator Prokuratury Rejonowej w W., zaskarżając go w całości wobec obu
oskarżonych, zarzucając „obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 4
KPK, art. 5 § 2 KPK, art. 7 KPK i art. 410 KPK, przez dokonanie wybiórczej, dowolnej, sprzecznej z zasadami
logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego oraz pozbawionej obiektywizmu oceny dowodów
przeprowadzonych w sprawie”. Podnosząc taki zarzut, Skarżący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Wojskowy Sąd Okręgowy W. wyrokiem z 26.10.2021 r., SA 24/21,
uchylił w całości zaskarżony wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. i sprawę przekazał temu Sądowi do
ponownego rozpoznania. Skargę na wyrok Sądu odwoławczego wniósł obrońca oskarżonego W.S., zaskarżając go
w całości, zarzucając:
1. „Naruszenie art. 437 § 2 KPK, polegające na niewłaściwym jego zastosowaniu i przyjęciu, że w przedmiotowej
sprawie konieczne jest powtórne przeprowadzenie postępowania dowodowego, gdyż tylko całokształt
okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej może stanowić podstawę wyroku, jak również niezbędne jest
powtórzenie postępowania w szerszym zakresie, skoro wbrew twierdzeniu Sądu II instancji postępowanie
dowodowe zostało przeprowadzone w sposób kompletny, a zebrany materiał dowodowy potwierdził
bezzasadność zarzutów stawianych oskarżonemu W.S., co skutkowało nieuzasadnionym uchyleniem wyroku
w całości i przekazaniem sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania”;
2. „Naruszenie art. 437 § 2 KPK polegające na niewłaściwym jego zastosowaniu, iż prawidłowe było uchylenie
w całości wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, skoro nie
występują wypadki wskazane art. 439 § 1 KPK bądź art. 454 KPK oraz nie jest konieczne przeprowadzenie na
nowo przewodu w całości, co skutkowało nieuzasadnionym uchyleniem wyroku w całości i przekazaniem sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania”.
Wskazując na takie zarzuty, Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie go
właściwemu Sądowi do ponownego rozpoznania. Prokurator Prokuratury Rejonowej w W. w odpowiedzi na skargę
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego SN uchylił wyrok
w zaskarżonej części, tj. wobec W.S., oraz na podstawie art. 435 KPK wobec S.R., i przekazał sprawę Wojskowemu
Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN skarga obrońcy oskarżonego W.S. okazała się zasadna i zasługiwała na uwzględnienie. Istotę zarzutów
zawartych w skardze stanowi brak podstaw do uchylenia przez Wojskowy Sąd Okręgowy w W. wyroku Wojskowego
Sądu Garnizonowego w W. z 11.3.2021 r., Sg. 26/19, i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zdaniem
Skarżącego w sprawie oskarżonego W.S. nie zaktualizowała się żadna z przesłanek zawartych w art. 437 § 2 KPK,
która dawałaby podstawę do takiego rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego, bowiem materiał dowodowy zebrano
i oceniono w sposób kompleksowy i wystarczający.
Z zaledwie kilkuzdaniowego uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu odwoławczego wynika, że uchylenie wyroku
Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania okazało się konieczne z uwagi na treść art. 410
KPK, zgodnie z którym podstawę wyroku stanowić może tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy
głównej. Sąd odwoławczy podkreślił, że do naruszenia art. 410 KPK w sprawie doszło ze względu na fakt, że Sąd

I instancji na rozprawie 6.2.2020 r. przesłuchał świadka J.G. oraz odczytał jego zeznania z postępowania
przygotowawczego, jednak pominął je przy wyrokowaniu, choć jzeznania „nie pozostawały dla sprawy neutralne”.
Zgodnie z treścią art. 539a § 3 KPK skuteczność skargi od wyroku sądu odwoławczego, będącej nadzwyczajnym
środkiem zaskarżenia, jest uzależniona od wykazania, że wydanie przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego
naruszało art. 437 KPK, a zatem że nie zachodziła konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, lub
nie zachodził wypadek określony w art. 454 KPK, albo że przy wydaniu tego orzeczenia wystąpiła bezwzględna
przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 KPK (zob. np. postanowienie SN z 19.5.2021 r., IV KS 15/21,
).
Skarżący słusznie wskazuje, że Sąd odwoławczy niezasadnie zastosował w sprawie art. 437 § 2 KPK i uznał, że
wyrok Sądu I instancji należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. W przypadku orzeczenia
Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. nie wystąpiła jakakolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych,
opisanych w art. 439 § 1 KPK, nie zachodził również wypadek określony w art. 454 KPK, gdyż Sąd odwoławczy nie
wskazał na okoliczności uzasadniające takie rozstrzygnięcie. Nie wystąpiła również konieczność przeprowadzenia na
nowo przewodu w całości. Przesłanka ta bowiem aktualizuje się jedynie wtedy, gdy w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym doszło do takiego naruszenia norm prawa procesowego, które w realiach konkretnej sprawy
podważa rzetelność całego tego postępowania, co przemawia za powtórzeniem (przeprowadzeniem na nowo)
wszystkich czynności procesowych, składających się na przewód sądowy w sądzie I instancji (zob. uchwała SN
z 22.5.2019 r., I KZP 3/19,
; wyrok SN z 9.2.2021 r., V KS 2/21,
). Należy przy tym podkreślić, że
przesłanka „konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości” stanowi wyjątek od zasady „czystego
modelu apelacyjnego”, w związku z czym należy ją wykładać wąsko. W konsekwencji opisuje ona przypadki, gdy sąd
I instancji w ogóle nie ujawnia żadnych dowodów, na których opiera wyrok, albo wszystkie te dowody zostały
nieprawidłowo przeprowadzone (zob. wyrok SN z 26.11.2020 r., IV KS 32/20).
Jak już wskazano wyżej Wojskowy Sąd Okręgowy w W. uznał w niniejszej sprawie, że o konieczności
przeprowadzenia na nowo przewodu w całości zdecydował fakt pominięcia przez Sąd I instancji zeznań J.G. Z akt
sprawy wynika, że świadek ten był przesłuchiwany w postępowaniu przygotowawczym 20.12.2018 r. w związku
z dokonaniem przez niego przeglądu pojazdu na stacji kontroli pojazdów w R. 22.6.2016 r. Świadek zeznał, że nie
przypomina sobie, by w trakcie jego obecności na stacji znajdował się tam jakikolwiek pojazd wojskowy; nie znał
również diagnosty ani nie pamiętał, czy na miejscu były wówczas inne osoby. Świadek J.G. składał zeznania także
na rozprawie głównej 6.2.2020 r., wskazując, że nie zna ani oskarżonego, ani S.R., tj. diagnosty ze stacji kontroli
pojazdów w R.
Analiza uzasadnienia Sądu I instancji wskazuje, że zeznania tego świadka faktycznie nie były przedmiotem jego
oceny, co jednak nie zostało podniesione w apelacji prokuratora, który co prawda podnosił zarzut z art. 410 KPK,
jednakże nie wskazywał w zarzucie na czym miał on polegać, a zeznaniom J.G. zarzucał jedynie ich nieprawidłową
ocenę. Podkreślić należy, że również Sąd odwoławczy nie przeprowadził żadnej analizy i oceny zeznań tego
świadka, co czyni całkowicie niezrozumiałym jego twierdzenie, że „zeznania tego świadka nie pozostają dla sprawy
neutralne”. Sąd ten nie wykazał również, że pominięcie tych zeznań przy ocenie materiału dowodowego miało wpływ
na ustalenia faktyczne i powinno skutkować uchyleniem orzeczenia i koniecznością ponownego przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości przez Sąd I instancji. Należy podkreślić, że SN, orzekając na podstawie art.
539a § 3 KPK, nie może dokonywać oceny merytorycznej zgromadzonego materiału dowodowego ani oceniać, czy
zaistniały merytoryczne podstawy do wydania określonego rodzaju wyroku (zob. postanowienie SN z 31.5.2021 r., V
KS 13/21,
).

Komentarz
W sprawie jawi się twierdzenie, że nie zostały wykazane na tyle poważne braki i wady dotychczasowego
postępowania, aby powodowały konieczność powtórzenia czynności procesowych, dokonanych w toku rozprawy
przed Sądem I instancji. Tym samym doszło do naruszenia przez Sąd odwoławczy dyspozycji art. 437 § 2 KPK. Ze
względu na powyższe racje na podstawie art. 539e § 2 KPK należało w całości uchylić zaskarżony wyrok
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. i przekazać sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Skargę na
wyrok Sądu odwoławczego w tej sprawie wniósł jedynie obrońca W.S. Mając na uwadze, iż te same okoliczności były
powodem rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego również wobec S.R., SN mocą art. 435 KPK (stosowanego w tym
postępowaniu zgodnie z art. 539f KPK) postąpił słusznie, uchylając zaskarżony wyrok również wobec tego
oskarżonego.

Wyrok SN z 9.3.2022 r., I KS 4/22

Skargę od wyroku sądu odwoławczego wniósł obrońca oskarżonego W.S., kwestionując zastosowanie przepisów KPK i konieczność ponownego rozpoznania sprawy. Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu odwoławczego, wskazując na braki w uzasadnieniu i błędy w ocenie dowodów. Decyzja ta dotyczyła zarówno W.S., jak i S.R., co dowodziła niesprawiedliwości rozstrzygnięcia.