Obwiniony adwokat nie może być obrońcą innych obwinionych w tej samej sprawie o wykroczenie

Osoba obwiniona o udział w nielegalnej blokadzie ulicy nie może pełnić funkcji obrońcy innych osób w tej samej sprawie. Przy blokadzie ciężarówki antyaborcyjnej z fotkami martwych płodów na jednej z ulic doszło do interwencji adwokata, który został obwiniony razem z aktywistami zgodnie z art. 90 KW. Prokuratura skierowała akt oskarżenia, a SN podjął decyzję o umorzeniu postępowania z uwagi na przedawnienie karalności wykroczeń.

Tematyka: wykroczenie, blokada ulicy, adwokat, obrona, interwencja, umorzenie postępowania, przedawnienie, karalność

Osoba, która została obwiniona o udział w nielegalnej blokadzie ulicy, nie może pełnić funkcji obrońcy
innych osób uczestniczących w tym samym zdarzeniu, nawet jeśli posiada uprawnienia adwokata.
Stan faktyczny
Aktywiści K.M., P.P. i G.W. zablokowali przejazd ciężarówki antyaborcyjnej z fotografiami martwych płodów na jednej
z ulic K. Znajduje się przy niej siedziba kancelarii adwokata T.B. Gdy Straż Miejska legitymowała demonstrantów
i wypisywała im mandaty, adwokat wyszedł ze swojej kancelarii i został poproszony przez uczestników protestu
o udzielenie pomocy prawnej. Straż Miejska uznała interwencję adwokata za udział w zgromadzeniu i blokadzie
jezdni. W konsekwencji zarówno aktywiści, jak i adwokat, zostali obwinieni o popełnienie wykroczenia, o którym
mowa w art. 90 KW. Zgodnie z tym przepisem: „Kto tamuje lub utrudnia ruch na drodze publicznej, w strefie
zamieszkania lub strefie ruchu, podlega karze grzywny do 500 zł lub karze nagany”. Prokuratura skierowała akt
oskarżenia przeciwko obwinionym, a gdy SR w K. odmówił wszczęcia postępowania, Prokurator Generalny wniósł
kasację. Po rozpoczęciu rozprawy w SN adwokat T.B. poinformował Sąd, że występuje jako obrońca pozostałych
obwinionych. Wskazał też, że już kilka miesięcy wcześniej w odpowiedzi na kasację wniósł o wyłączenie jego sprawy
do odrębnego postępowania.
Obrońca
Obrońcą w sprawie o wykroczenia może być adwokat lub radca prawny. Na mocy art. 24 § KPW do obrońcy
obwinionego stosuje się odpowiednio przepisy art. 83-86 KPK. W praktyce jeden obrońca często podejmuje się
obrony kilku oskarżonych w tym samym postępowaniu, jednak należy podkreślić, że obrońca może podejmować
czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego i nie może poświęcać interesu jednego oskarżonego dla
osiągnięcia korzyści przez drugiego oskarżonego, nawet jeśli ten pierwszy wyraziłby na to zgodę (zob. wyrok SN
z 14.9.2016 r., II KK 277/14,
). Dlatego w art. 85 § 1 KPK ustawodawca zastrzegł, że obrońca może
bronić kilku oskarżonych, tylko jeśli ich interesy nie pozostają w sprzeczności. Kolizja interesów
oskarżonych, bronionych przez tego samego adwokata albo radcę prawnego ma miejsce wówczas, gdy dla
obrony jednego z nich celowe byłoby dezawuowanie treści wyjaśnień innego oskarżonego, bo takie działanie
podważałoby zaufanie tych oskarżonych do rzetelności obrony (zob. postanowienie SN z 14.10.2021 r., I KZ
35/21,
; wyrok SN z 3.6.2002 r., II KKN 229/00,
). Procesowa kolizja interesów oskarżonych musi być
realna, rzeczywista, a nie jedynie pozorna czy potencjalna. Ustalenie istnienia sprzeczności interesów oskarżonych
nieprzyznających się do popełnienia czynu oraz niepomawiających się wzajemnie musi być wynikiem szczegółowych
i opartych w realiach sprawy rozważań sądu, uwzględniających m.in. zakres istniejących sprzeczności
w wyjaśnieniach oskarżonych; sposób i fazę postępowania, w której doszło do ich powstania; okoliczności, do
których sprzeczności te się donoszą i ich znaczenia, ale także ich możliwego wpływu na pogorszenie sytuacji
oskarżonych w konkretnym procesie (zob. postanowienie SN z 13.3.2019 r., II KK 217/18,
).
Stwierdzając sprzeczność, sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia
innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Należy podkreślić, że
w warunkach kolizji obrony wymagana jest zmiana obrońcy w stosunku do każdego z oskarżonych, których
interesy pozostają w sprzeczności (wyrok SN z 13.12.2017 r., II KK 224/17,
). Racją unormowania
zawartego w art. 85 § 2 KPK jest wyłączenie możliwości kontynuacji obrony tych oskarżonych, co do których
wystąpiła kolizja interesów oraz odsunięcie podejrzenia, że adwokat (radca prawny) mógłby wykorzystać dotychczas
uzyskane informacje z naruszeniem interesów tego oskarżonego, którego nie broniłby w dalszym postępowaniu (zob.
wyrok SN z 11.4.2018 r., II KK 390/17,
; postanowienie SN z 2.6.2016 r., WZ 7/16,
). Zaakceptowanie
takiego stanu rzeczy przez sąd i niewydanie postanowienia w trybie art. 85 § 2 KPK stanowi naruszenie prawa do
obrony, które co do zasady może mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie. Ocena tego zagadnienia wymaga
analizy materiału dowodowego w celu zbadania zakresu występujących sprzeczności oraz uwzględnienia fazy
procesu, w której ona występuje (zob. postanowienie SN z 2.6.2016 r., WZ 7/16,
; postanowienie SN
z 15.2.2007 r., IV KK 244/06,
).
Stanowisko SN
SN uznał, że brak jest przesłanek do uwzględnienia wniosku o wyłączenie sprawy adw. T.B. do odrębnego
postępowania. Jednocześnie stwierdził, że nawet jeśli osoba obwiniona posiada uprawnienia adwokata, to
nie może być obrońcą pozostałych obwinionych w tej samej sprawie. W konsekwencji trzy osoby obwinione
zostały pozbawione prawa do obrony. SN odroczył rozprawę, aby wyznaczyć obrońców pozostałym trzem

obwinionym. Na kolejnym posiedzeniu 7.6.2022 r. SN wydał postanowienie o uchyleniu zaskarżonego postanowienia
i umorzeniu postępowania z uwagi na upływ okresu przedawnienia karalności wykroczeń. Zgodnie z art. 45 KW
karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Jeżeli w tym okresie wszczęto
postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu.
Postanowienie SN z 8.4.2022 r., IV KK 470/21

SN uznał, że osoba obwiniona, mimo posiadania uprawnień adwokata, nie może bronić pozostałych obwinionych w tej samej sprawie. W konsekwencji trzy osoby obwinione zostały pozbawione prawa do obrony. Postanowienie SN o umorzeniu postępowania zostało wydane z uwagi na upływ okresu przedawnienia karalności wykroczeń.