Podstawa wniesienia skargi od wyroku sądu odwoławczego

Tematyka: skarga, wyrok sądu odwoławczego, art. 437 KPK, art. 439 § 1 KPK, pełnomocnik, naruszenie przepisów, przewód sądowy, ponowne rozpoznanie, Sąd Najwyższy, rażące naruszenie

Zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga od wyroku sądu odwoławczego, uchylającego wyrok sądu I instancji
i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia
art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK.
Opis stanu faktycznego
Wyrokiem SR w W. z 28.4.2021 r., III K 507/18, M.G., M.O. oraz A.P. zostali uznani za winnych popełnienia
przestępstwa z art. 159 KK i art. 157 § 1 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, za które wymierzono im kary po roku
pozbawienia wolności. Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych, a także pełnomocnika
oskarżycieli posiłkowych, wyrokiem z 27.10.2021 r., IV Ka 603/21, SO w Ś. uchylił zaskarżony wyrok Sądu I instancji
i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Na podstawie art. 539a § 1 KPK skargę na wyrok Sądu odwoławczego wniósł pełnomocnik A.W. i S.W., który zarzucił
temu orzeczeniu rażące naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie
art. 437 § 2 KPK. Podnosząc zarzut, pełnomocnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO
w Ś. jako sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania. Po rozpoznaniu skargi pełnomocnika oskarżycieli
posiłkowych w Izbie Karnej na posiedzeniu 13.4.2022 r. SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał SO w Ś. do
ponownego rozpoznania w postępowania odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN skarga była zasadna. Zgodnie z art. 539a § 3 KPK skarga od wyroku sądu odwoławczego uchylającego
wyrok sądu I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania może być wniesiona wyłącznie z powodu
naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK. Zawarty w tym przepisie zwrot
„wyłącznie” oznacza, że określony w nim katalog podstaw wniesienia skargi ma charakter zamknięty i ogranicza się
do dwóch uchybień: zaistnienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych oraz naruszenia art. 437 § 2 zd. drugie KPK.
Zgodnie z tym ostatnim przepisem uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
limitowane jest wystąpieniem wypadków z art. 439 KPK, art. 454 KPK lub koniecznością przeprowadzenia przewodu
w całości.
Jak wynika z zaskarżonego skargą wyroku, uzasadniając swoją decyzję, SO wskazał, że w przedmiotowej sprawie
zachodzi potrzeba przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego. Powodem jest nie dość skrupulatna i przez to
również niewystarczająca analiza zgromadzonego materiału dowodowego, który wymaga uzupełnienia. Zdaniem
Sądu odwoławczego SR nie wyjaśnił w sposób przekonujący swojego stanowiska i nie był to tylko wynik
niedostatków sporządzonego przezeń uzasadnienia, lecz brak poczynienia w toku rozprawy niezbędnych ustaleń,
które istotnie zakłócały także kontrolę instancyjną w tej sprawie.
Z dalszej argumentacji wynika, że Sąd II instancji zanegował przyjętą przez Sąd I instancji kwalifikację prawną
przypisanych oskarżonym czynów (w tym z art. 159 KK), zwracając przy tym uwagę na nierozważenie możliwości
przyjęcia art. 158 § 1 KK co do niektórych z nich. Jak podkreślano zastrzeżenia budził również przyjęty za aktem
oskarżenia opis przypisanego oskarżonym czynu, w którym nie doprecyzowano, który z uczestników bójki używał
niebezpiecznego narzędzia. Sąd odwoławczy dostrzegł również potrzebę ponownego przesłuchania
pokrzywdzonych, oskarżonych oraz odtworzenia zapisu z monitoringu, gdyż czyniąc ustalenia w odniesieniu do roli
każdego z uczestników zdarzenia, Sąd meriti powinien posiłkować się tym właśnie ostatnim dowodem. Kolejne uwagi
Sądu II instancji dotyczyły konieczności ustalenia, jakim przedmiotem posługiwali się sprawcy, skoro w tym aspekcie
istniały poważane rozbieżności. To z kolei pozwoliłoby kategorycznie stwierdzić, czy był to w istocie niebezpieczny
przedmiot w rozumieniu art. 159 KK. SR powinien również poczynić rozważania na temat zmaterializowania
warunków do zastosowania wobec oskarżonych art. 25 § 1 KK i art. 25 § 2 KK oraz przyjęcia kwalifikacji
w odniesieniu do znamion z art. 157 § 1 KK w stosunku do A.N. Posłuży temu dokumentacja medyczna dotycząca
leczenia pokrzywdzonych, o którą należy wystąpić.
W następstwie twierdzeń Sąd odwoławczy podsumował, że zachodzi potrzeba przeprowadzenia przewodu na nowo
w całości, ponieważ „postępowanie dowodowe nie doprowadziło do poczynienia żadnych ustaleń stanu faktycznego”
przez SR. Powołane wyżej wywody SO w Świdnicy i wskazane w nich przyczyny uchylenia zaskarżonego wyroku nie
pozwalają na przyjęcie, że w niniejszej sprawie został spełniony wymagany warunek wydania kasatoryjnego wyroku,
tj. konieczność przeprowadzenia przewodu na nowo w całości. Uzasadnia to stanowisko, że wydane przez Sąd
odwoławczy orzeczenie zapadło z rażącą obrazą art. 437 § 2 zd. drugie KPK, co zasadnie podniósł w skardze
Skarżący.

Uwagi i wytyczne Sądu odwoławczego skupiają się bowiem w głównej mierze na zagadnieniach natury
materialnoprawnej, których rozwikłanie nie wymaga powtórzenia przewodu sądowego w całości, ale co do zasady
poprawnej analizy poszczególnych przepisów prawa materialnego w kontekście ujawnionych okoliczności tej sprawy,
w tym także zachowania oskarżonych. W tym celu w znacznej mierze wystarczający jest zebrany do tej pory materiał
dowodowy, który przecież, jak wynika z zaleceń Sądu, tylko w niewielkim zakresie wymaga uzupełnienia
(przesłuchanie oskarżonych, pokrzywdzonych, odtworzenie zapisu monitoringu, pozyskanie dokumentacji
medycznej). Jak dodatkowo zauważono, do części dowodów istnieje także możliwość skorzystania z uprawnień
wynikających z art. 442 § 2 KPK. Podkreślenia wymaga również fakt, że z uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego
nie wynika nawet, jakich treści nie zawierają przeprowadzone dotąd dowody osobowe, by była konieczność
przeprowadzenia ich ponownie. Nie wiadomo, z powodu jakich braków w zabezpieczonych procesowo
wypowiedziach nie jest możliwe dokonanie analizy materiału dowodowego w postępowaniu odwoławczym przez
pryzmat kwestii wyszczególnionych przez SO. Okoliczność ta nasuwa zastrzeżenia co do potrzeby ponownego
przesłuchania osób wymienionych przez Sąd II instancji. Potrzeba ponownego przesłuchania określonej osoby nie
może być wynikiem abstrakcyjnego stwierdzenia i zalecenia sądu odwoławczego. Powinna być bowiem
skonkretyzowana do określonych braków danego dowodu osobowego, który wynika z dotąd przeprowadzonych
czynności. Inaczej mówiąc, potrzebę ponownego przesłuchania określonej osoby w kontekście przesłanki z art. 437 §
2 KPK należy wiązać z tym, że w trakcie dotychczasowego postępowania nie została ona przesłuchana na istotne
okoliczności z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera jednak
informacji, na jakie okoliczności zarówno oskarżeni, jak i pokrzywdzeni powinni być przesłuchani ponownie ze
względu na pominięcie ich w dotychczas prowadzonych czynnościach.
W razie stwierdzenia konkretnych treściowych braków części dowodów osobowych i nieosobowych, Sąd II instancji
był zarówno uprawniony, jak i zobowiązany do tego, by autonomicznie przeprowadzić czynności dowodowe, skoro
aktualnie obowiązujące regulacje postępowania odwoławczego, w tym wynikające z art. 452 KPK, wskazują na
znaczne możliwości orzekania reformatoryjnego sądu odwoławczego - także w oparciu o dowody przeprowadzone
wyłącznie w tej fazie postępowania. Zarówno zmiana wyroku Sądu I instancji, jak i utrzymanie go w mocy,
wykluczone jest jedynie wówczas, gdyby w postępowaniu odwoławczym należało przeprowadzić przewód sądowy
w całości, a więc przeprowadzić wszystkie dowody na nowo.
W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi, gdyż Sąd II instancji stwierdził wyłącznie braki postępowania
pierwszoinstancyjnego o charakterze wręcz argumentacyjnym, zaś w bardzo niewielkim zakresie o charakterze
dowodowym. Uwzględniając powyższe zastrzeżenia, realnie wymagane jest pozyskanie dokumentacji medycznej
i odtworzenie monitoringu. Czynności w ponownym postępowaniu, pomijając potrzebę przesłuchania wymienionych
przezeń osób, niewyjaśnioną przez Sąd odwoławczy w kontekście braków treściowych w przeprowadzonych dotąd
dowodach, wymagają nie tyle ponowienia procesu, co uzupełnienia go w niewielkim zakresie, a także poprawnej
analizy.
Należy zatem stwierdzić, że orzeczenie kasatoryjne Sądu odwoławczego wadliwie opierało się na konstatacji, że
istnieje konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, podczas gdy potrzeba taka nie wynikała
z wywodów, jakie zawarte zostały w uzasadnieniu tego Sądu.

Komentarz
Dostrzegając konieczność przeprowadzenia zaledwie kilku dowodów, oraz stwierdzając niedostatki i błędy
w prawnokarnej ocenie zachowania poszczególnych uczestników bójki, SO powinien wykazać inicjatywę dowodową
w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i w miarę możliwości usunąć stwierdzone uchybienia. Oceny tej
nie przełamuje twierdzenie o zupełnych brakach dowodowych tego postępowania. Przeczy temu w szczególności
zakres czynności zleconych przez SO, zmierzających do uzupełnienia tego postępowania, oraz przyczyna tego
zlecenia. Pozostała argumentacja tego Sądu wskazuje in concreto na braki uzasadnienia, które według art. 437 § 2
KPK i art. 455a KPK nie mogą stanowić podstawy uchylenia wyroku sądu I instancji. Nie ma wątpliwości, że skarga
jest zasadna, wszak doszło do naruszenia art. 437 § 2 KPK.

Wyrok SN z 13.4.2022 r., I KS 3/22

Uzasadnienie SN wskazuje, że skarga była zasadna, a skargujący wnioskuje o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy uznał, że zachodzi konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego. Skarga została uznana za zasadną z uwagi na naruszenie art. 437 § 2 KPK.