Skład sądu odwoławczego w przypadku zmiany kwalifikacji prawnej
Jeżeli skład sądu zależy od kwalifikacji prawnej czynu, to w przypadku zmiany tej kwalifikacji w toku procesu zawsze należy brać pod uwagę kwalifikację przyjmowaną aktualnie, czyli zmienioną. Stanowisko SN wpisuje się w jednolity, utrwalony od dawna kierunek orzeczniczy, w myśl którego dla ustaleniu składu sądu miarodajna jest aktualna kwalifikacja prawna czynu.
Tematyka: skład sądu, kwalifikacja prawna, zmiana kwalifikacji, art. 14fa KoronawirusU, stanowisko SN, postanowienie SN, skład sądu odwoławczego, sąd apelacyjny, kara pozbawienia wolności
Jeżeli skład sądu zależy od kwalifikacji prawnej czynu, to w przypadku zmiany tej kwalifikacji w toku procesu zawsze należy brać pod uwagę kwalifikację przyjmowaną aktualnie, czyli zmienioną. Stanowisko SN wpisuje się w jednolity, utrwalony od dawna kierunek orzeczniczy, w myśl którego dla ustaleniu składu sądu miarodajna jest aktualna kwalifikacja prawna czynu.
Jeżeli skład sądu zależy od kwalifikacji prawnej czynu, to w przypadku zmiany tej kwalifikacji w toku procesu zawsze należy brać pod uwagę kwalifikację przyjmowaną aktualnie, czyli zmienioną. Art. 14fa KoronawirusU nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy w wyroku skazującym sąd pierwszej instancji zmienił na surowszą kwalifikację prawną zaproponowaną w akcie oskarżenia i przypisał oskarżonemu czyn zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat. Stan faktyczny D.S. został oskarżony o wykroczenie kradzieży mienia do 500 zł (art. 119 § 1 KW). SR zmienił kwalifikację prawną czynu i skazał go za rozbój (art. 280 § 1 KK), zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 12. Rozpatrując apelację wniesioną na korzyść oskarżonego, Sąd odwoławczy powziął wątpliwość co do należytego składu sądu, którą wyraził następującym zagadnieniem prawnym, skierowanym do SN: „W jakim składzie powinien orzekać na rozprawie apelacyjnej sąd odwoławczy w przypadku, gdy oskarżonemu w akcie oskarżenia zarzucono czyn zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza 5 lat, natomiast sąd I instancji w jego miejsce przypisał mu czyn zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica przekracza 5 lat ?”. Stan prawny Zgodnie z przywołanym wyżej art. 14fa ust. 1 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; dalej: KoronawirusU) w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w okresie roku po ich odwołaniu, w sprawach rozpoznawanych według przepisów KPK o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza 5 lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie. Natomiast w myśl ogólnych regulacji procesowych sąd apelacyjny orzeka w składzie wieloosobowym (trzech albo pięciu sędziów – art. 29 KPK), a skład jednoosobowy możliwy jest wtedy, gdy postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia oraz w sprawach z oskarżenia prywatnego (art. 449 § 2 KPK). Stanowisko SN Pojęcie „sprawa o przestępstwo”, jakim posługuje się art. 14fa KoronawirusU, ale także przepisy KPK dotyczące właściwości sądu (np. art. 28 KPK), nie stanowią kategorii statycznej, charakteryzującej całe postępowanie od momentu jego wszczęcia do prawomocnego zakończenia. Jest to więc kategoria dynamiczna, mogąca podlegać zmianom na kolejnych etapach postępowania karnego i zależna jest od decyzji procesowych, podejmowanych w jego toku. Sąd nie jest bowiem związany ani opisem czynu, ani jego kwalifikacją prawną przyjętą przez oskarżyciela. Chociażby na potrzeby ustalenia właściwości może uznać, że przedmiotem postępowania jest czyn inaczej opisany lub inaczej zakwalifikowany, i ta ocena będzie determinowała dalszy przebieg postępowania w sprawie, a w konsekwencji – kwalifikację prawną czynu w wyroku. Oczywisty jest więc wniosek, że choć akt oskarżenia jest podstawą dla określenia sprawy o przestępstwo w postępowaniu jurysdykcyjnym, to nie „cementuje” on charakteru sprawy do jej prawomocnego zakończenia. Od strony celowościowej należy wskazać, że jednoosobowy skład sądu odwoławczego został przez ustawodawcę przewidziany dla spraw drobniejszych (dla czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 5 albo karami łagodniejszego rodzaju, a także dla czynów ściganych z oskarżenia prywatnego). Jeżeli sąd I instancji skazał oskarżonego za przestępstwo niemieszczące się w tym katalogu, nawet jeżeli uprzednio - wedle formy prowadzonego postępowania przygotowawczego albo kwalifikacji zawartej w akcie oskarżenia - do niego się zaliczało, to nie możemy mówić, że na dalszym etapie postępowania mamy cały czas do czynienia ze sprawą o przestępstwo drobniejszego rodzaju. Chodzi tu więc o rzeczywisty charakter przestępstwa będącego przedmiotem postępowania, a o tym charakterze decyduje aktualna (zmieniona) kwalifikacja prawna czynu. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że art. 14fa KoronawirusU nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy w wyroku skazującym sądu I instancji przypisano oskarżonemu czyn spełniający znamiona typu czynu zabronionego, zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat. Komentarz Stanowisko SN wpisuje się w jednolity, utrwalony od dawna kierunek orzeczniczy, w myśl którego dla ustaleniu składu sądu miarodajna jest aktualna kwalifikacja prawna czynu. Najczęściej dotyczy to właśnie zestawienia kwalifikacji zaproponowanej przez oskarżyciela i kwalifikacji przyjętej później przez sąd I instancji. Ten kierunek orzeczniczy ma zresztą znaczenie ogólne, a więc wykracza poza czasowy zakres zastosowania art. 14fa KoronawirusU. Na gruncie tego przepisu SN w postanowieniu z 9.3.2022 r., I KZP 18/21, , rozpatrywał także przypadek odwrotny, czyli taki, w którym w akcie oskarżenia przyjęto przepis przewidujący zagrożenie karą powyżej 5 lat (art. 280 § 1 KK), a Sąd I instancji skazał na podstawie przepisu o zagrożeniu karą nieprzekraczającym tego limitu (art. 283 KK). Również w tym judykacie SN przyjął, że wiążąca jest aktualna kwalifikacja prawna czynu, co w związku z odwróceniem kierunku zmiany kwalifikacji prawnej czynu przyniosło efekt odwrotny, czyli możliwość zastosowania art. 14fa KoronawirusU i w konsekwencji – orzekania w II instancji w składzie jednoosobowym (jeśli sąd apelacyjny zaaprobował kwalifikację prawną przyjętą w I instancji). Postanowienie SN z 18.5.2022 r., I KZP 15/21,
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że art. 14fa KoronawirusU nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy w wyroku skazującym sądu I instancji przypisano oskarżonemu czyn spełniający znamiona typu czynu zabronionego, zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat. Postanowienie SN z 18.5.2022 r., I KZP 15/21, podkreśla znaczenie aktualnej kwalifikacji prawnej czynu w kontekście składu sądu odwoławczego.