Formy delegacji sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie

Obowiązujące prawo zna dwa rodzaje delegacji przez Ministra Sprawiedliwości sędziego za jego zgodą do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie. Pierwszy to delegacja na czas określony, drugi to delegacja na czas nieokreślony. W niniejszym przypadku wystąpiła sytuacja związana z bezwzględną przyczyną odwoławczą, co skutkowało uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Tematyka: delegacja sędziego, Minister Sprawiedliwości, bezwzględna przyczyna odwoławcza, wznowienie postępowania, bezstronność sądu, niezależność sędziów

Obowiązujące prawo zna dwa rodzaje delegacji przez Ministra Sprawiedliwości sędziego za jego zgodą do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie. Pierwszy to delegacja na czas określony, drugi to delegacja na czas nieokreślony. W niniejszym przypadku wystąpiła sytuacja związana z bezwzględną przyczyną odwoławczą, co skutkowało uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Obowiązujące prawo zna dwa rodzaje delegacji przez Ministra Sprawiedliwości sędziego za jego zgodą do
pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie równorzędnym lub
niższym, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach - także w sądzie wyższym. Pierwszy z nich to delegacja
na czas określony, nie dłuższy niż dwa lata, a drugi to delegacja na czas nieokreślony.
Opis stanu faktycznego
Wnioskiem z 9.9.2021 r. obrońca Skazanego M.M. zwrócił się do SN o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem SA w R. z 8.10.2020, II AKa 39/19, utrzymującym w mocy wyrok SO w K. z 21.1.2019 r., II
K 41/13. Wskazał w nim na potrzebę rozważenia wznowienia postępowania karnego z urzędu na podstawie art. 542
§ 3 KPK w zw. z art. 544 § 2 KPK ze względu na wystąpienie bezwzględnej podstawy odwoławczej z art. 439 § 1 pkt.
2 KPK w zw. z art. 77 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 2072; dalej: PrUSP). Wnioskodawca podniósł, że orzekający w sprawie Sąd był nienależycie obsadzony,
ponieważ w składzie SA w R. zasiadał SSR R.P., delegowany przez Ministra Sprawiedliwości „do pełnienia
obowiązków sędziego w SA w R. na czas pełnienia funkcji prezesa SO w R.”, a więc Sędzia delegowany do Sądu
wyższego rzędu i to o dwa szczeble, powołany jednocześnie na stanowisko Prezesa SO w Rzeszowie, oraz będący
członkiem obecnej KRS, co może rodzić wątpliwości co do jego bezstronności i niezawisłości.
W pisemnej odpowiedzi na wniosek, która wpłynęła 2.2.2022 r., Prokurator Prokuratury Regionalnej w Ł.,
delegowana do Prokuratury Krajowej, wniosła o stwierdzenie, że brak jest podstaw do wznowienia z urzędu na
podstawie art. 542 § 3 KPK postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem SA w R. z 21.1.2019 r.,
II AKa 39/19, utrzymującym w mocy wyrok SO w K. z 21.1.2019 r., II K 41/13. Po rozpoznaniu w trybie art. 542 § 3
KPK wniosku obrońcy skazanego SN wznowił postępowanie karne i uchylił wyrok SA w R. z 8.10.2020 r., II AKa
39/19 w części odnoszącej się do M.M. i J.T., oraz przekazał w tym zakresie sprawę SA w R. do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN wskazana w niniejszym wniosku sygnalizacja potrzeby wznowienia postępowania z urzędu okazała się
skuteczna. W sprawie wystąpiła bowiem tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt. 2 KPK, która
doprowadziła do wznowienia postępowania i uchylenia prawomocnego wyroku SA w R. z 8.10.2020, II AKa 39/19
w odniesieniu do skazanych M.M. i J.T., oraz przekazania sprawy w tym zakresie SA do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym.
SN stwierdził z urzędu, że w postępowaniu przed SA w R. w sprawie II AKa 39/19 zaistniała tzw. bezwzględna
przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 2 KPK w postaci nienależytej obsady sądu - wadliwej delegacji SSR R.P. do
SA.
W swoim orzecznictwie SN wielokrotnie wypowiadał się co do wpływu delegowania przez Ministra Sprawiedliwości
sędziego do pełnienia funkcji w sądzie wyższego rzędu „na czas pełnienia funkcji prezesa sądu” na zaistnienie
podstawy uchylenia wyroku z art. 439 § 1 pkt. 2 KPK (zob. wyroki z: 25.5.2021 r., IV KK 70/21, 
; 6.7.2021 r.,
IV KK 295/21, 
; 21.7.2021 r., II KK 208/20, 
; 25.8.2021 r., IV KK 152/21, 
; 2.9.2021 r., V KS
24/21, 
; 9.9.2021 r., IV KK 384/21, 
; 16.9.2021 r., IV KK 256/21; 28.10.2021 r., II KO 18/21, 
;
7.12.2021 r., V KK 536/21; 8.12.2021 r., IV KK 133/20; 26.1.2022 r., V KK 101/21; 23.2.2022 r., II KO 96/22).
Dostrzec przy tym trzeba, że w sprawach IV KK 70/21, IV KK 295/21, IV KK 152/21, IV KK 384/21, IV KK 256/21, IV
KK 133/20 SN odnosił się bezpośrednio do prawidłowości delegacji do SA udzielonej R.P. sędziemu SR w J., tj. tej
samej delegacji, która stanowiła podstawę do orzekania w niniejszej sprawie.
SN w niniejszym składzie w pełni podzielił dotychczasowe stanowisko w tym zakresie i odwołał do argumentacji
zawartej w powołanych orzeczeniach SN. Niezgodna z przepisami ustawy (art. 77 ust. 1 pkt. 1 PrUSP) praktyka tzw.
delegacji prezesowskich, tj. delegowania sędziego sądu niższej instancji do sądu instancji wyższej (w tym przypadku
o dwie instancje, tj. z sądu rejonowego do sądu apelacyjnego) na czas pełnienia funkcji prezesa w tym, albo jak
w przypadku sędziego R.P. w innym sądzie, do tego powiązanie delegacji do orzekania w SA z pełnieniem funkcji
prezesa SO, niewątpliwie może budzić u zewnętrznego obserwatora wymiaru sprawiedliwości zasadnicze obawy
o zachowanie przez sędziego bezstronności i niezawisłości przy rozstrzygnięciu jego sprawy.
Podkreślić wypadało, że obowiązujące prawo zna dwie formy delegacji sędziego za jego zgodą przez Ministra
Sprawiedliwości do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie równorzędnym




lub niższym, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach także w sądzie wyższym. Pierwsza z nich to delegacja na
czas określony, nie dłuższy niż dwa lata. Druga zaś to delegacja na czas nieokreślony.
Wyjątkowość tej instytucji wyklucza możliwość przyjęcia postulowanej niekiedy swobodnej wykładni tych przepisów,
prowadzącej do przełamania reguł wykładni językowej, zasadniczo jednoznacznej w tym przypadku. Żadna
z przyjmowanych powszechnie reguł wykładni, w tym szczególnie reguł wykładni systemowej, gwarancyjnej czy
prokonstytucyjnej nie pozwalają na przełamanie jednoznacznych reguł wykładni językowej. Nie sposób racjonalnie
przyjąć, że delegacja „na czas pełnienia funkcji prezesa” jest przed upływem 2 lat delegacją „na czas określony, nie
dłuższy niż dwa lata”. Nie jest to bowiem delegacja określona na podstawie bezpośredniego kryterium czasowego,
lecz funkcjonalnego. Nie jest też, co oczywiste, „delegacją na czas nieokreślony”. Jej czas minimalny nie jest znany,
limitowany zachowaniem zaufania ze strony Ministra Sprawiedliwości wobec sposobu pełnienia funkcji prezesa sądu,
a maksymalny jest teoretycznie ograniczony długością kadencji. Ponadto taka delegacja nie podlega kontroli sądowej
i może być odwołana w każdym czasie bez podania powodów. Nie jest żadną z tych ustawowo dopuszczalnych form
delegacji, lecz w istocie nieznaną ustawie formą samoistną powiązaną z zależną od woli Ministra Sprawiedliwości
funkcją prezesa sądu. Jest więc formą pozaustawową, przyjętą przez dowolne uznanie, które wszak w przypadku
reguł gwarancyjnych (jakimi są reguły właściwości sądu) i instytucji opartych na zasadzie wyjątku (delegacja do
pełnienia urzędu sędziego w innym sądzie – tu wyższego rzędu) nie może być prawnie skuteczne.
Konsekwencją orzekania przez sędziego delegowanego wadliwie jest zaistnienie bezwzględnej przyczyny
odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 2 KPK. W związku z powyższym aktualizuje się podstawa do wznowienia
postępowania z urzędu w trybie art. 542 § 3 KPK, co jednocześnie powoduje konieczność uchylenia wyroku SA w R.
w odniesieniu do skazanego M.M., a z mocy art. 545 § 1 KPK w zw. z art. 435 KPK także do skazanego J.T., oraz
przekazania temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Stwierdzenie
wystąpienia podstawy wznowienia postępowania karnego z urzędu nie odnosi się do uniewinnionego prawomocnie
J.Ż., co wynika wprost z art. 542 § 5 KPK.
SN zdecydował o zwrocie Oskarżonemu M.M. uiszczonej opłaty w kwocie 150 złotych, jak również o obciążeniu
Skarbu Państwa kosztami sądowymi niniejszego postępowania. Przeprowadzając postępowanie ponownie, SA
będzie miał na uwadze, aby rozpoznać niniejszą sprawę, będąc należycie obsadzonym, w sposób uwzględniający
wszelkie ustawowe wymogi ustalania składu orzekającego.

Komentarz
Względy gwarancyjne, w tym zakres gwarancji konstytucyjnych (m.in. art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 176 ust. 2
Konstytucji) nakładają na sądy i sędziów obowiązek szczególnej dbałości o przestrzeganie reguł zapewniających
stronom postępowania prawo do bezstronnego i niezawisłego sędziego, a tym samym do niezależnego sądu. Każdy
wyjątek od tych reguł musi być stosowany ściśle i tylko w granicach przewidzianych prawem. Swoboda w kreowaniu
nowych, w istocie pozaustawowych instytucji, rozszerzających owe wyjątki w przypadku nowych i nieznanych ustawie
form delegacji sędziowskiej, nie stanowi dowodu na elastyczność systemu prawnego, lecz jest próbą obejścia tych
gwarancji. Nawet jeśli w konkretnej sytuacji orzekanie przez sędziego tak wadliwie delegowanego nie musi prowadzić
do rzeczywistego i dolegliwego pozbawienia strony bezstronnego sędziego, to z pewnością obala domniemanie tej
bezstronności, a zatem stanowi naruszenie gwarancji prawa do bezstronnego sądu w rozumieniu art. 45 ust. 1
Konstytucji, której wyrazem jest m.in. zawarty w art. 439 § 1 pkt. 2 KPK nakaz eliminacji orzeczeń wydanych w tak
wadliwej formie.

Wyrok SN z 10.5.2022 r., IV KO 133/21







Względy gwarancyjne nakładają na sądy obowiązek dbałości o bezstronność i niezależność sędziów. Swoboda w kreowaniu nowych form delegacji sędziowskiej poza ramami ustawy nie powinna prowadzić do naruszenia gwarancji prawa do bezstronnego sądu. Wyrok SN z 10.5.2022 r., IV KO 133/21 jest kolejnym przykładem orzekania wadliwie delegowanego sędziego.