Surowsze kary za przestępstwa przeciwko środowisku

Ustawa z 22.7.2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej weszła w życie 1.9.2022 r. i ma na celu zaostrzenie kar za przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku naturalnemu. Nowe przepisy wprowadzają surowsze kary, takie jak nawet 10 lat pozbawienia wolności za nielegalne składowanie odpadów grożących życiu lub zdrowiu oraz nawiązki finansowe nawet do 10 mln zł wobec sprawców umyślnych przestępstw przeciwko środowisku.

Tematyka: przestępstwa przeciwko środowisku, surowsze kary, ochrona środowiska, zmiany w ustawach, walka ze zanieczyszczeniem

Ustawa z 22.7.2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej
(Dz.U. z 2022 r. poz. 1726; dalej: PrzestŚrodU) weszła w życie 1.9.2022 r. Nowelizuje aż 10 ustaw. Zaostrzenie
kar za przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku naturalnemu ma umocnić jego ochronę. Zmiany są
podyktowane wzrostem liczby takich czynów w ostatnich latach.
• PrzestŚrodU wprowadza karę nawet 10 lat pozbawienia wolności za nielegalne składowanie odpadów
zagrażających życiu lub zdrowiu;
• Sąd orzeknie nawiązkę w wysokości od 10 tys. zł do 10 mln zł wobec sprawcy umyślnego przestępstwa
przeciwko środowisku;
• Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.
W ostatnich latach zaobserwowano w Polsce wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń przeciwko środowisku.
Budżet państwa coraz bardziej obciążają koszty utylizacji porzuconych odpadów. Niejednokrotnie wynoszą one
nawet kilkadziesiąt milionów złotych. Zanotowano widoczny wzrost liczby pożarów w miejscach składowania
odpadów. Dla porównania: w 2012 r. było 75 pożarów, zaś w 2019 r. – 177. Uznano, że dotychczasowe sankcje są
niewystarczające, dlatego też należało dokonać zmiany przepisów. Ustawodawca dąży nimi do możliwie najbardziej
skutecznej ochrony środowiska.
Szczegółowe rozwiązania
1. W przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku, Sąd obligatoryjnie orzeka
nawiązkę w wysokości od 10 tys. zł do 10 mln złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej. Gdy przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie, nawiązka jest orzekana fakultatywnie
– art. 47 § 2 KK;
2. Sprawca czynu polegającego na zniszczeniu w środowisku przyrodniczym w znacznych rozmiarach będzie
podlegać karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Za niszczenie albo uszkadzanie wbrew przepisom
obowiązującym na terenie objętym ochroną roślin, zwierząt, grzybów lub ich siedlisk, lub siedlisk przyrodniczych,
powodując istotną szkodę, grozić ma grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5 - art. 181 § 1-3 KK;
3. Od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności grozi temu, kto zanieczyści wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi
substancją albo promieniowaniem jonizującym, i może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować
istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi albo zniszczenie w świecie roślinnym lub
zwierzęcym w znacznych rozmiarach – art. 182 § 1 KK;
4. Przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych bez wymaganego zgłoszenia lub
zezwolenia albo wbrew jego warunkom będzie zagrożone karą od 2 do 12 lat pozbawienia wolności – art. 183 §
5 KK;
5. Osoba, która wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających
wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed
skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym, podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do 5 lat – art. 186 § 1 KK;
6. W ustawie z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2008; dalej: KW) uzupełniono katalog
kar za czyn z art. 82 § 3 KW, a więc rozniecanie ognia poza wyznaczonymi do tego miejscami. Od tej pory
ukarany będzie obowiązany wykonać nieodpłatną, kontrolowaną pracę na cele społeczne lub przywrócić stań
poprzedni.
Wprowadzono karę ograniczenia wolności za zaśmiecanie lasu i składowanie tam odpadów. Ponadto
zaproponowano dodatkowo karę grzywny w wys. od 500 zł do nawet 5000 zł.
1. Za wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych, trzcinowisk lub
szuwarów będzie grozić dodatkowo kara ograniczenia wolności. Orzeczenie tej kary będzie skutkowało
obowiązkiem wykonania prac na cele społeczne. Podniesiono także górną granicę grzywny do 30 tys. zł. – art.
130a ustawy z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 916);

2. Zwiększenie efektywności środków w odniesieniu do zwalczania przestępczości środowiskowej przynieść mają
zmiany w ustawie z 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod
groźbą kary (Dz.U. z 2020 r. poz. 358; dalej: OdpZbiorU). Zgodnie z art. 10 OdpZbiorU sąd powinien
uwzględnić sytuację majątkową podmiotu zbiorowego oraz wpływ ukarania na jego dalsze funkcjonowanie.
Negatywne skutki przestępstw przeciwko środowisku są często niemożliwe do usunięcia. Konsekwencją tych
przestępstw jest istnienie zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz innych organizmów żywych przez wiele lat.
Ściganie czynów przeciwko środowisku oraz orzekane kary nie zapewniały skutecznej walki z tą przestępczością.
Dlatego też słuszne wydaje się rozwiązanie polegające na zaostrzeniu sankcji za opisane wyżej czyny.

Zaostrzenie kar za przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku naturalnemu ma na celu ochronę środowiska przed coraz większą liczbą takich czynów. Nowe przepisy wprowadzają surowsze sankcje, takie jak kary pozbawienia wolności, nawiązki finansowe i grzywny, aby skuteczniej chronić środowisko przed zanieczyszczeniem i zniszczeniem.