Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego

Ustawa z 5.8.2022 r. wprowadza obszerną nowelizację Kodeksu karnego wykonawczego, mającą na celu rozwiązanie problemów funkcjonariuszy służb penitencjarnych. Nowe przepisy regulują m.in. dostęp więźniów do opieki zdrowotnej oraz procedury odbywania kar pozbawienia wolności. Zmiany mają też na celu likwidację sprzeczności powstałych w wyniku wielokrotnych poprzednich nowelizacji.

Tematyka: Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego, ZmKKW22, więźniowie, karne, opieka zdrowotna, dozór elektroniczny, skazani, kary pozbawienia wolności, zmiany w przepisach, procedury karne

Ustawa z 5.8.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2022 r. poz. 1855; dalej: ZmKKW22) została opublikowana 2.9.2022 r. Jest to obszerna nowelizacja, która
wychodzi naprzeciw problemom, z jakimi spotykają się funkcjonariusze w ich codziennej służbie. Przepisy
mają zapobiegać radykalizacji osadzonych, a także likwidować sprzeczności, które powstały w wyniku
wielokrotnych nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego.
• ZmKKW22 reguluje m.in. dostęp więźniów do opieki zdrowotnej;
• Ustawa, z drobnymi wyjątkami, wejdzie w życie z 1.1.2023 r.;
• Przepisy dotyczące odbywania rozmów telefonicznych przez skazanych i tymczasowo aresztowanych
zaczną obowiązywać po upływie 14-dniowego vacatio legis.
Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego wprowadza regulacje, które mają poprawić skuteczność wykonania
kary pozbawienia wolności w przedmiocie osadzania skazanych w jednostkach penitencjarnych. Poszerza także
zakres stosowania systemu dozoru elektronicznego i usprawnienie procedur wydawania pozwoleń na odbywanie kar
pozbawienia wolności tego rodzaju.
Koniec z przywilejami
ZmKKW22 poszerza zakres pracy więźniów, przewidując możliwość odpracowania przez skazanych niespłaconych
grzywien. Mają także być kierowani do usuwania skutków klęsk żywiołowych, wspierając tym samym interwencje
służb ratunkowych i porządkowych.
Obecne przepisy zakładają kierowanie więźniów do lekarzy specjalistów poza kolejnością. Nowelizacja likwiduje
przywileje, wprowadzając zasadę udzielania świadczeń zdrowotnych właściwą dla wszystkich pacjentów.
Doprowadzenie bez wezwania
ZmKKW22 eliminuje procedurę, zgodnie z którą skazanego wzywa się do odbycia kary w wyznaczonym terminie.
Zgodnie z Oceną Skutków Regulacji obecnie wielu skazanych nie zgłasza się na wezwanie. Zmiany zapewniają
możliwość doprowadzenia do zakładu karnego przez Policję, bez uprzedniego wezwania przez sąd. Wnioski
o przedterminowe zwolnienie będą rozpatrywane także w kontekście uchylania się od odbycia kary.
Sprawcy lżejszych przestępstw mogą uzyskać zezwolenia od komisji penitencjarnych na odbywanie kar pozbawienia
wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego. Mowa tu o skazanych, którzy rozpoczęli odbywanie kary, która nie
przekracza wymiaru czterech miesięcy. Także Ci, którzy zostali skazani na karę pozbawienia wolności nie większą
niż trzy lata, oraz pozostało im mniej niż sześć miesięcy odbycia kary pozbawienia wolności, mogą ubiegać się
o zamienienie jej na dozór elektroniczny.
Podsumowanie zmian
Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego przewiduje obszerne zmiany, które zgodnie z uzasadnieniem projektu
przedstawiają się następująco:
• Możliwość pozostawienia bez rozpoznania przez właściwe organy skarg, wniosków i próśb skazanych, które są
bezzasadne;
• Zapewnienie skazanym minimalnego standardu dostępu do rozmów telefonicznych z obrońcą – w wymiarze jednej
rozmowy tygodniowo (z możliwością zwiększenia częstotliwości za zgodą dyrektura zakładu karnego lub aresztu
śledczego);
• Obowiązek uzasadniania przez sąd postanowień o wstrzymaniu wykonania orzeczenia, a także, w pewnych
przypadkach, przyznanie prokuratorowi prawa do udziału w posiedzeniu w przedmiocie wstrzymania wykonania
orzeczenia oraz zgłoszenia sprzeciwu wobec wstrzymania wykonania orzeczenia, a także wniesienia zażalenia na
postanowienie o wstrzymaniu wykonania orzeczenia;
• Doprecyzowanie przepisów dotyczących zawiadamiania pokrzywdzonych (ich przedstawicieli albo opiekunów)
i świadków o opuszczeniu zakładu karnego przez sprawcę;
• Poprawa skuteczności osadzania skazanych, dzięki m.in. wystawianiu listów gończych i ich publikacji w Internecie;




• Modyfikacja procedury udzielania zezwoleń na odbycie kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru
Elektronicznego;
• Możliwość zaliczania na poczet kary za nieuiszczoną grzywnę prac porządkowych i pomocniczych, wykonywanych
na rzecz m.in. samorządu terytorialnego albo spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub
gminy, powiatu albo województwa;
• Ułatwienie możliwości przekształcania zakładów karnych w areszty śledcze i odwrotnie;
• Ujednolicenie kompetencji komisji penitencjarnej         w przedmiocie   ustalania   indywidualnych   programów
oddziaływania oraz programów terapeutycznych;
• Wprowadzenie udziału osadzonych w usuwaniu skutków sytuacji kryzysowych i klęsk żywiołowych, bez
konieczności kierowania ich do pracy;
• Ponoszenie kosztów prowadzonej korespondencji przez skazanego;
• Wprowadzenie pojęcia „substancji psychoaktywnej”, przez którą należy rozumieć alkohol, środki odurzające,
substancje psychotropowe, ich prekursory, środki zastępcze lub nowe substancje psychoaktywne;
• Wprowadzenie zasady, zgodnie z którą w postępowaniu wykonawczym właściwy jest sąd stałego miejsca pobytu
skazanego;
• Uzupełnienie katalogu kar dyscyplinarnych o pozbawienie          skazanego    możliwości   korzystania   z widzeń
i samoinkasującego aparatu telefonicznego przez okres do 28 dni;
• Likwidacja archaicznej instytucji książeczki oszczędnościowej;
• Regulacja listy przedmiotów, których skazany nie może posiadać poza depozytem;
• Wprowadzenie zryczałtowanej miesięcznej opłaty za posiadanie dodatkowego sprzętu elektrycznego lub
elektronicznego.

Nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego wprowadza szereg zmian mających poprawić skuteczność wykonania kar pozbawienia wolności. Nowe przepisy eliminują przywileje więźniów, ułatwiają procedury oraz wprowadzają dodatkowe zasady i obowiązki.