Wnikliwa analiza wszystkich zarzutów podstawą słusznego rozstrzygnięcia

Zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga rzetelnego ustosunkowania się do wszystkich zarzutów podniesionych w środku odwoławczym oraz konkretnego uzasadnienia decyzji. Publikacja analizuje istotę kontroli instancyjnej w procesie odwoławczym, zwracając uwagę na konieczność uwzględnienia każdego zarzutu i argumentowania na podstawie faktów sprawy.

Tematyka: kontrola instancyjna, zarzuty apelacyjne, art. 433 § 2 KPK, art. 457 § 3 KPK, ustalenia faktyczne, prawidłowa subsumpcja, wyrok sądu odwoławczego, uzasadnienie decyzji, analiza argumentów

Zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko
niepomijania żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz także rzetelnego ustosunkowania
się do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi argumentami, znajdującymi oparcie
w okolicznościach ujawnionych w sprawie, dlaczego poszczególne zarzuty zawarte we wniesionym środku
odwoławczym uznano za zasadne bądź też za bezzasadne. Do naruszenia tych przepisów może dojść nie
tylko wtedy, gdy sąd II instancji pomija w swoich rozważaniach zarzuty zawarte w apelacji, lecz także wtedy,
gdy analizuje je w sposób odbiegający od standardów kontroli instancyjnej lub wręcz ogranicza się do
ogólnikowego stwierdzenia, że zarzut jest zasadny lub niezasadny.
Opis stanu faktycznego
Po rozpoznaniu wniosku R.S. o odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie art. 552 § 4 KPK oraz art. 554 § 2
i 4 KPK, SO w K. wyrokiem z 23.12.2020 r., VI Ko 149/19, zasądził od Skarbu Państwa na rzecz R.S. kwotę 32 tys. zł
tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie zastosowane w sprawie
prowadzonej przez SO w K., III K 185/18, z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku. Sąd
oddalił dalej idące żądanie.
Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, który zaskarżył wyrok częściowo, a zatem w zakresie,
w jakim Sąd oddalił wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia przewyższającego kwotę 32 tys. zł.
Skarżący zarzucił błędne ustalenie stanu faktycznego w zakresie okoliczności szczególnie uciążliwych dla
wnioskodawcy w warunkach izolacji penitencjarnej przez pominięcie uciążliwości wskazanych w części uzasadnienia
niniejszej apelacji. Podkreślił też błędne ustalenie stanu faktycznego przez przyjęcie, że kwota 32 tys. zł stanowi
adekwatne i wystarczające zadośćuczynienie za krzywdy, których doznał wnioskodawca w związku z niewątpliwie
niesłusznym tymczasowym aresztowaniem. Wskazując na te zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez
zasądzenie tytułem zadośćuczynienia kwoty 120 tys. zł.
SA w K. wyrokiem z 21.6.2021 r., II AKa 51/21, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że podwyższył orzeczoną
kwotę zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie do 47 tys. zł. W pozostałym zakresie
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Kasację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, zaskarżając go w części, w której SA w K., kontrolując
wyrok SO w K., nie zmienił kwoty zadośćuczynienia zasądzonego za oczywiście niesłuszne tymczasowe
aresztowanie za okres od 28.4.2018 r. do 29.9.2019 r. Zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia
naruszenie art. 433 § 1 i 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK przez nieprzeprowadzenie kontroli instancyjnej w granicach
zarzutów podniesionych w zwykłym środku zaskarżenia i nierozważenie żadnego z tych zarzutów, jak również
wniosku apelacji.
W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku SA w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej uznanie za zasadną na podstawie art. 535 §
5 KPK.
Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy SN uchylił zaskarżony wyrok SA w K.
w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem SN kasacja była zasadna w stopniu oczywistym, co umożliwiło jej rozpoznanie w trybie art. 535 § 5 KPK.
Przepis art. 433 § 2 KPK nakazuje sądowi ad quem rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty apelacji. Z kolei przepis art.
457 § 3 KPK obliguje, by w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego znalazły się argumenty wskazujące na to,
czym kierował się sąd, wydając rozstrzygnięcie. Właśnie treść uzasadnienia zezwala na ocenę prawidłowości
dokonanej kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. SN w swoim orzecznictwie wielokrotnie wskazywał, że
zrealizowanie obowiązków wynikających z treści art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko niepomijania
żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz także rzetelnego ustosunkowania się do każdego
z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi argumentami, znajdującymi oparcie w okolicznościach ujawnionych
w sprawie, dlaczego uznano poszczególne zarzuty zawarte we wniesionym środku odwoławczym za zasadne bądź
bezzasadne. Do naruszenia tych przepisów może dojść nie tylko wtedy, gdy sąd II instancji pomija w swoich
rozważaniach zarzuty zawarte w apelacji, lecz także wtedy, gdy analizuje je w sposób odbiegający od standardów
kontroli instancyjnej lub wręcz ogranicza się do ogólnikowego stwierdzenia, że zarzut jest zasadny lub niezasadny

(zob. m.in. następujące wyroki SN: z 8.5.2019 r., III KK 62/18,
; z 24.4.2018 r., V KK 384/17,
;
z 8.12.2016 r., II KK 244/16,
; z 5.3.2013 r., II KK 142/12,
; z 6.6.2006 r., V KK 413/05,
).
W odniesieniu do postępowania apelacyjnego reguła ta odnosi się do wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji.
Nie wyłącza także tych, które wskazują na błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli
mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia (art. 438 pkt 3 KPK) lub rażącej niewspółmierności kary, środka
karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub
innego środka (art. 438 pkt 4 KPK), niezależnie od tego, że zagadnienia te samoistnie nie stanowią przedmiotu
postępowania kasacyjnego, zainicjowanego przez stronę postępowania (argument z art. 523 § 1 i 1a KPK).
W apelacji wniesionej przez pełnomocnika R.S. podniesiono zarzuty dotyczące błędnych ustaleń stanu faktycznego
co do warunków w jakich wnioskodawca przebywał podczas izolacji penitencjarnej oraz kwoty zadośćuczynienia za
krzywdy, jakich miał doznać w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem.
Analiza uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego potwierdziła, że zarzuty te w ogóle nie zostały rozpoznane. Tym
samym SA w K. nie sprostał wyżej przywołanym powinnościom i nie wywiązał się z obowiązku kontroli ocen i ustaleń
zawartych w wyroku Sądu meriti, mimo że z innych powodów, niejako z urzędu, zmienił wyrok SO w K. i zasądził
zadośćuczynienie za okres niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania R.S. od 17.1.2018 r. do
28.4.2018 r., czego nie domagał się wnioskodawca i jego pełnomocnik.
Powyższe rozważania upoważniają do przyjęcia, że wyrok SA w K. w zaskarżonej części zapadł w istocie
z naruszeniem przepisów postępowania wymienionych w kasacji. Naruszenia te miały charakter rażący i oczywisty
oraz wywarły istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, albowiem de facto pozbawiły apelującego możliwości
poddania ocen i ustaleń SO realnej, prawidłowej kontroli instancyjnej.
Potwierdzenie zaktualizowania się obu przesłanek wymienionych w art. 523 § 1 zd. pierwsze KPK musiało skutkować
uchyleniem wyroku w zaskarżonej części i przekazaniem sprawy w tym zakresie SA w K. do ponownego
rozpoznania.
W postępowaniu ponownym SA w K. wyda rozstrzygnięcie, mając na uwadze argumentację zaprezentowaną przez
SN oraz obowiązujący porządek prawny. W szczególności zaś odpowiednio uzasadni swoje stanowisko.

Komentarz
Zgodnie z art. 433 § 2 KPK sąd odwoławczy ma obowiązek rozważyć wszystkie podniesione zarzuty wskazane
w środku odwoławczym, jeśli ustawa nie stanowi inaczej. Próżno jednak szukać w przepisach obowiązującej
procedury karnej takiego, który zakazywałby kwestionowania jednocześnie ustaleń faktycznych oraz prawidłowości
subsumpcji. W tej sytuacji należy przyjąć, że ograniczenie takie mogłoby wynikać z zasad prawidłowej wykładni.
Takim argumentem mogłoby być twierdzenie, że nie dyskutuje się o prawie, zanim nie zostanie ustalony stan
faktyczny sprawy. Założenie to, ze wszech miar słuszne, nie może jednak prowadzić do wniosku, że strona skarżąca
ma do wyboru dwie wzajemnie się wykluczające możliwości: albo kwestionuje ustalenia faktyczne, albo kwestionuje
zastosowanie prawa materialnego (por. W. Wassermann, Zasady formułowania zarzutów apelacyjnych
w obowiązującej procedurze karnej, Prok. i Pr. 2010, nr 6, s. 39-50). Z kolei stopień szczegółowości uzasadnienia
powinien być dostosowany do poziomu środka odwoławczego. Gdy strona nie podaje zarzutów w skardze, to
w uzasadnieniu trzeba odzwierciedlić, że dokonano całościowej kontroli odwoławczej, jeśli taki zakres zaskarżenia
wywiedziono ze skargi. W razie wydania rozstrzygnięć reformacyjnych sąd odwoławczy nie musi uzasadniać
niekwestionowanych ustaleń faktycznych pierwszoinstancyjnych. Uzasadnienie sądu odwoławczego wyroku
reformacyjnego powinno „rozpocząć się” niejako w tym miejscu, w którym dochodzi do rozbieżności poglądów sądu
I i II instancji (por. M. Klejnowska, Uproszczenia w uzasadnieniu decyzji procesowych w sprawach karnych, Prok.
i Pr. 2013, nr 3, s. 5-35). Nie ma wątpliwości, że sąd odwoławczy w rozpoznawanej sprawie nie udźwignął
powyższego standardu prawa.

Wyrok SN z 6.6.2022 r., IV KK 717/21

Wyrok SA w K. w zaskarżonej części został uchylony przez SN ze względu na rażące naruszenie przepisów postępowania. Decyzja SN podkreśla konieczność szczegółowej analizy zarzutów apelacyjnych oraz uzasadnienia każdego rozstrzygnięcia w oparciu o faktyczne okoliczności sprawy.