Brak skargi uprawnionego oskarżyciela przeszkodą procesową

Przeszkoda procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela może prowadzić do uchylenia wyroku oraz umorzenia postępowania karnego. Sprawa dotyczyła zarzutów dotyczących kradzieży z włamaniami do samochodów. Sąd Najwyższy uchylił wyrok i umorzył postępowanie wskutek istnienia przeszkody procesowej.

Tematyka: przeszkoda procesowa, brak skargi, uchylenie wyroku, umorzenie postępowania, Sąd Najwyższy, kasacja, naruszenie przepisów, prawo procesowe

Przeszkoda procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 KPK. w zw. z art.
14 § 1 KPK) musi prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz umorzenia postępowania karnego.
Opis stanu faktycznego
P.S. postawiono zarzut a następnie oskarżono go o popełnienie występku z art. 279 § 1 KK, polegającego na tym, że
działając wspólnie i w porozumieniu z T.K. wykorzystując nieuwagę pokrzywdzonego w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, dokonał włamania do samochodu, zaparkowanego w rejonie cmentarza, w ten sposób, że przy użyciu
siły wyłamał mechanizm klamki zamka w drzwiach lewych przednich, po czym pociągnął za wystającą linkę i dostał
się do wnętrza pojazdu, a następnie wyłamał zabezpieczenie mechanizmu blokady kierownicy, po czym zabrał go
powodując straty w mieniu wartości 52 000 złotych na szkodę firmy.
W wyroku z 7.5.2021 r., II K 1286/20 Sąd Rejonowy w P. w jego komparycji opisał, że P.S. został oskarżony o to, że
26.2020 r. w P., działając umyślnie w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie
i w porozumieniu z J.K. i D.G. dokonał włamania do czterech samochodów stosując podobny sposób działania,
a mianowicie przy użyciu siły, dokonał wybicia szyby w drzwiach, po czym przez powstały otwór włożył rękę
i otworzył drzwi, a następnie wszedł do jego wnętrza skąd po dokonaniu penetracji zabrał w celu przywłaszczenia
wartościowe przedmioty.
I tak:
1. z samochodu Fiat zabrał piłę spalinową wartości 400 zł, wkrętarkę akumulatorową wraz z plastikową walizką
wartości 150 zł, palnik gazowy wartości 50 złotych, trzy sekatory ogrodowe wartości 50 złotych, przegub wartości
200 złotych, komplet łańcuchów na koła samochodowe w plastikowej walizce wartości 70 złotych, lampę
„szperacz” wartości 50 złotych, zszywacz tapicerski wartości 20 złotych, klucz nasadowy wraz z grzechotką
wartości 15 złotych, radio samochodowe wartości 200 złotych, zestaw żarówek samochodowych wartości 15
złotych, lampę czołową czarną wartości 20 złotych oraz piłkę do przecinania drzewek, dwie sztuki kombinerek
i przybornik z narzędziami wartości 150 złotych, powodując straty w mieniu na szkodę A.K. łącznej wartości 1
390 złotych;
2. z samochodu marki Seat zabrał panel radia samochodowego wartości 300 złotych, powodując straty w mieniu
na szkodę Ł.R.;
3. z samochodu marki Opel nic nie zabrał, ponieważ nie znalazł mienia będącego w jego zainteresowaniu,
powodując jednak straty w mieniu z tytułu powstałych uszkodzeń wartości 590 złotych na szkodę O.P.;
4. z samochodu marki Opel nic nie zabrał, lecz spowodował straty wartości 520 zł na szkodę P.S., tj. o czyn z art.
279 § 1 KK.
Sąd ten uznał oskarżonego za winnego opisanego powyżej czynu, stanowiącego przestępstwo z art. 279 § 1 KK i na
mocy art. 279 § 1 KK skazał go na karę roku pozbawienia wolności.
Wskazany wyrok, w odniesieniu do P.S. uprawomocnił się 15.5.2021 r. (nie było postępowania odwoławczego).
Kasację na korzyść skazanego złożył Prokurator Generalny zaskarżając powyższy wyrok w całości i wskazując na
rażące oraz mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie
art. 14 § 1 KPK i art. 413 § 1 pkt 4 KPK, przez błędne przytoczenie w wyroku opisu czynu, którego popełnienie
oskarżyciel publiczny zarzucił P.S. i w konsekwencji skazanie oskarżonego za popełnione 26.4.2020 r. w P.
kradzieże z włamaniami do czterech pojazdów, podczas gdy zarzucony P.S. aktem oskarżenia czyn dotyczył innego
zdarzenia historycznego, a mianowicie dokonanej 21.8.2020 r. w M. kradzieży z włamaniem do pojazdu marki Opel
na szkodę firmy, co stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia, określoną w art. 439 § 1 pkt 9 KPK w zw.
z art. 17 § 1 pkt 9 KPK, w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela.
Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w odniesieniu do oskarżonego P.S.
w całości i umorzenie, na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 KPK, postępowania przeciwko wymienionemu o czyn
przypisany mu tym orzeczeniem.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok
w części dotyczącej P.S. i w tym zakresie na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 KPK postępowanie karne wobec P.S. o czyn
mu przypisany umorzył.

Uzasadnienie SN
Zdaniem Sąd Najwyższy kasacja okazała się zasadna w stopniu oczywistym, co umożliwiło jej uwzględnienie na
posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK. Trafnie wskazał skarżący, że zaskarżony wyrok został wydany z rażącą
obrazą wskazanych w zarzucie kasacji przepisów prawa procesowego, albowiem skazano oskarżonego za czyn,
który nie był objęty skargą aktu oskarżenia. Skoro zaś skazanemu przypisano prawomocnie czyn, którego w tej
sprawie mu nie zarzucono w akcie oskarżenia, to wystąpiła w sprawie przeszkoda procesowa w postaci braku skargi
uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 KPK w zw. z art. 14 § 1 KPK), która musi prowadzić do uchylenia
zaskarżonego wyroku oraz umorzenia postępowania karnego. Z treści kasacji oraz analizy akt sprawy II K 1102/20
Sądu Rejonowego w P. (sprawy dołączonej do akt postępowania kasacyjnego), wynika, że obecnie przypisany
oskarżonemu w sprawie II K 1286/20 czyn był przedmiotem rozstrzygania w sprawie II K 1102/20. W tej bowiem
sprawie akt oskarżenia dotyczył właśnie tego zdarzenia, które wskazano w części wstępnej wyroku w sprawie II K
1286/20 i które następnie przypisano oskarżonemu w części rozstrzygającej wyroku. Istotne jest również to, że wyrok
skazujący w sprawie II K 1102/20 odnosił się do tego zdarzenia, które opisano w akcie oskarżenia i został wydany
14.6.2021 r., a zatem do uprawomocnienia się tego wyroku doszło już po uprawomocnieniu się wyroku wydanego
w sprawie II K 1286/20, co nastąpiło 15.5.2021 r. Wyrok wydany w sprawie II K 1286/20 uprawomocnił się więc jako
pierwszy i w kontekście daty prawomocności wyroku wydanego w sprawie II K 1102/20, w której istniała skarga
uprawnionego oskarżyciela co do tego czynu, nie był obarczony przeszkodą procesową w postaci res iudicata (art.
17 § 1 pkt 7 KPK), a jedynie wydany został bez skargi uprawnionego oskarżyciela. Uwzględnienie obecnie wniesionej
kasacji i uchylenie wyroku wydanego w sprawie II K 1286/20 oraz umorzenie postępowania wskutek stwierdzenia
braku skargi uprawnionego oskarżyciela, skutkuje także tym, że nie jest już obarczony jakąkolwiek wadą (np.
w kontekście formalnie ujmowanej przeszkody res iudicata) prawomocny wyrok wydany w sprawie II K 1102/20 (por.
wyrok Sądu Najwyższego z 18.2.2015 r., II KK 12/15,
).
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.

Komentarz
Na tle rozważań trzeba wytknąć orzekającemu w tej sprawie sądowi, że zupełnie bez należytej uwagi, wnikliwości
i koniecznej staranności podchodził zarówno do konstrukcji wyroku, jak i do ustalenia, jaka jest treść aktu oskarżenia.
Ten brak staranności wytknąć należy także prokuratorowi, który nie zainteresował się, że skazano oskarżonego za
czyn, który nie był objęty wniesionym aktem oskarżenia i nie zainicjował postępowania odwoławczego. Niestety, taki
sposób procedowania powielił drugi z orzekających sądów, tj. sąd rozpoznający sprawę w trybie wyroku łącznego
w sprawie II K 1973/20 – nie dostrzegając, że w obu tych sprawach, które podlegały łączeniu (II K 1102/20 i II K
1286/20) – opisano ten sam czyn i za niego skazano oskarżonego. Gdyby sąd orzekając w trybie wyroku łącznego
prawidłowo procedował i dbał, by załączone były akta spraw i aby w opisie czynu w komparycji wyroku znalazło się
ustalenie istotnych elementów czynów pozostających w zbiegu (por. postanowienie SN z 5.12.2018 r., V KK 261/18,
), wówczas miałby szansę ustalić, że doszło do naruszenia przepisu art. 17 § 1 pkt 9 w zw. z art. 14 § 1 KPK
w postępowaniu w sprawie II K 1102/20, a w konsekwencji mógłby odroczyć rozpoznanie sprawy (lub ją zawiesić)
i zasygnalizować możliwość wzruszenia tego postępowania w odpowiednim trybie (wznowienie postępowania
z urzędu, kasacja). Tymczasem brak staranności w opisie tych skazań skutkował tym, że wydano wyrok łączny, który
obejmował skazanie obarczone wadą z art. 17 § 1 pkt 9 KPK. Jedynie dzięki właściwej analizie na etapie
postępowania wykonawczego, analizie dokonanej przez pracownika zakładu karnego, możliwe było wniesienie w tej
sprawie kasacji, co niestety nie świadczy dobrze zarówno o orzekających w sprawie sądach, jak i podejmujących
w tych sprawach czynności prokuratorach. Uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania ma również
ten skutek, że traci moc wyrok łączny wydany w sprawie II K 1973/20 (art. 575 § 2 KPK).

Wyrok Sądu Najwyższy z 12.7.2022 r., III KK 262/22.

Sąd Najwyższy uznał kasację za zasadną, uwzględniając rażące naruszenie przepisów prawa procesowego. Brak uwagi i staranności sądów oraz prokuratorów doprowadził do wydania wyroków obarczonych wadami, co skutkowało uchyleniem wyroków i umorzeniem postępowań.